Przygotował Marcel Rutkowski
20 listopada w Pałacu Staszica w Warszawie odbyła się konferencja „25 Years of Poland in NATO—Past, Present and Future Commitment of Poland”, zorganizowana przez Instytut Nowej Europy ze środków NATO Public Diplomacy Division.
Minęło 25 lat od rozszerzenia Sojuszu Północnoatlantyckiego o państwa byłego Układu Warszawskiego – Polskę, Czechy i Węgry. Minione ćwierćwiecze to czas wielu przemian: nowe zagrożenia na arenie międzynarodowej, stale rosnące napięcie, a także dynamiczny rozwój państw członkowskich i próba obalenia światowego porządku, przyczyniły się do pogłębionej refleksji o dotychczasowej roli Polski w Sojuszu oraz możliwościach stojących przed naszym krajem w przyszłości.
Chcielibyśmy podziękować Forum Młodych Dyplomatów, Opportunity Institute for Foreign Affairs i Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego, za objęcie naszej konferencji patronatem. Również dziękujemy wszystkim prelegentom za merytoryczne poprowadzenie dyskusji i gościom za przybycie.
Wydarzenie złożone było z dwóch paneli tematycznych: wojskowego i politycznego. Pierwszy panel – Siły Zbrojne RP – droga do NATO, ewolucja i przyszła rola w Sojuszu, z udziałem gen. broni (w st. spocz.) dr Andrzeja Fałkowskiego, gen. (w st. spocz.) Jerzego Guta, Krzysztof Wojczala, ppłk rez. Macieja Korowaja i Mikołaja Teperka w roli moderatora obydwu paneli.
Celem rozmowy było zarysowanie drogi, jaką polska armia przeszła od lat 90. XX wieku – zmian i modernizacji, które musiały zostać wprowadzone, aby uzyskać zdolności operacyjne i interoperacyjne na poziomie innych armii sojuszniczych. W tym kontekście omówiono doświadczenia zdobyte podczas misji zagranicznych w Afganistanie, Kosowie i Iraku, a także aktualną pozycję Polski w Sojuszu Północnoatlantyckim w ramach wschodniej flanki. Kolejną częścią dyskusji było poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jaka przyszłość czeka polską armię w obliczu niestabilnej sytuacji geopolitycznej oraz wojny u wschodnich granic, a także wyzwań związanych z modernizacją polskiego przemysłu zbrojeniowego.
Polska przeszła długą drogę transformacji: redukcja liczebności wojska, przystąpienie do Partnerstwa dla Pokoju (1994) i modernizacja sił zbrojnych umożliwiły dostosowanie do standardów NATO. Misje w Iraku i Afganistanie zwiększyły doświadczenie bojowe, szczególnie w zakresie wojsk specjalnych, które stały się polską specjalizacją w Sojuszu. Inwestycje w nowoczesny sprzęt (F-35, FA-50, czołgi) wymagają efektywnego szkolenia i rozbudowy logistyki. Polska musi priorytetyzować wydatki obronne, rozwijać zdolności odstraszania oraz umiędzynarodawiać siły stacjonujące na swoim terytorium. Ochrona infrastruktury i przygotowanie społeczeństwa na różne scenariusze wojenne pozostają najważniejsze w obliczu rosnących zagrożeń geopolitycznych.
Uczestnicy panelu podkreślili, iż najważniejsze wyzwania, przed którymi stoi Polska, to przede wszystkim modernizacja sprzętu, logistyka oraz rozwój nowych technologii obronnych. Zgodnie z oceną, Polska musi także odpowiednio rozbudować swoje zdolności odstraszania, zwłaszcza w kontekście zagrożenia ze strony Rosji i innych państw.
Z punktu widzenia długoterminowych wyzwań, eksperci wskazali na konieczność adaptacji do zmieniającego się środowiska bezpieczeństwa, uwzględniając wyzwania demograficzne i rosnące zadłużenie. Istotnym zagadnieniem była też edukacja i przygotowanie społeczne, szczególnie w kontekście wojny hybrydowej i kognitywnej, w której Polska i NATO muszą wypracować nowe podejście do obronności.
Podkreślono, iż Polska powinna dążyć do dalszego rozwoju swojego przemysłu zbrojeniowego, ponieważ nie jest w stanie polegać wyłącznie na zewnętrznych dostawach. W kontekście realizacji programów modernizacji, takich jak „Wisła”, zwrócono uwagę na wyzwania logistyczne, w tym konieczność adaptacji do nowych typów uzbrojenia oraz problemów związanych z produkcją krajową.
Drugi panel – Polska w NATO, NATO w Polsce – jak członkostwo w Sojuszu zmieniło pozycję międzynarodową Polski i jakie wyzwania stoją przed nią w kontekście zagrożenia wojną?, z udziałem prof. Agnieszki Leguckiej, dr Mihai Sebe, dr Wojciecha Lorenza, dr Jacka Raubo i Mikołaja Teperka.
Celem panelu było nakreślenie zmiany pozycji Polski na arenie międzynarodowej w związku z członkostwem w NATO oraz analiza, jak obecność Polski w Sojuszu wpłynęła na relacje transatlantyckie i z innymi państwami regionu. Omówiono także zagrożenia i szanse stojące przed Polską w kontekście trwającej wojny w Ukrainie oraz potencjalnego konfliktu z Federacją Rosyjską.
Akcesja Polski do NATO była kluczowym sukcesem dyplomatycznym, wymagającym reform gospodarczych, strategicznych decyzji politycznych i skutecznego przekonania USA do rozszerzenia Sojuszu. Położenie geopolityczne oraz determinacja Polski sprawiły, iż stała się ona liderem wschodniej flanki NATO. „To ogromny sukces, który został skutecznie wykorzystany” – podkreślił dr Wojciech Lorenz.
Obecnie Polska przeznacza 4,7% PKB na obronność, co czyni ją liderem w wydatkach militarnych w regionie. Jak zauważył dr Jacek Raubo, środki te są niezbędne, aby sprostać konwencjonalnym zagrożeniom, inwestować w nowe technologie i modernizować istniejący sprzęt. Zwrócono także uwagę na istnienie wewnętrznych sojuszy NATO m.in. format Rumunia – Polska – Turcja czy Rumunia – Hiszpania – Polska. W tym także na rolę Polski jako interkonetkora między flankami.
Kluczowym wyzwaniem pozostaje odstraszanie Rosji i przygotowanie na nowe zagrożenia. Polska musi równolegle wzmacniać krajowe zdolności obronne i dbać o kolektywną obronę w ramach NATO. Konflikt na Ukrainie rozstrzygnie, czy odstraszanie okaże się skuteczne, czy też Rosja podejmie działania wobec Sojuszu.
Relacje transatlantyckie z USA są fundamentem bezpieczeństwa Polski i NATO. „Nie możemy wymagać od Ameryki postawy sprzed dekad” – zauważył dr Raubo, wskazując na konieczność adaptacji do globalnych wyzwań i priorytetów Waszyngtonu. W tym kontekście Polska, budując własne zdolności obronne, wzmacnia także spójność w ramach Sojuszu Transatlantyckiego.
NATO stoi przed wyzwaniem dostosowania swoich działań do zmieniającej się sytuacji geopolitycznej, unikając regionalizacji obrony. Polska, rozwijając współpracę i modernizując swoje siły zbrojne, odgrywa kluczową rolę w bezpieczeństwie regionu i przyszłości Sojuszu.
