From 1 October, a fresh taxation on glass bottles comes into force

System kaucyjny w Polsce, który ma ruszyć 1 października 2025 roku, już teraz budzi gorące spory. Chodzi o miliardy złotych z niezwróconych kaucji, które mogą trafić albo do operatora systemu, albo do samorządów. Kto powinien je otrzymać? Sprawdzamy, jakie argumenty stoją za każdą ze stron i co to oznacza dla mieszkańców.

Na czym polega system kaucyjny?

Od 2025 roku do każdej butelki PET i puszki będzie doliczana opłata zwrotna w wysokości 50 groszy. Klient odzyska pieniądze, jeżeli zwróci opakowanie do sklepu. Problem w tym, iż nie wszystkie opakowania wrócą do systemu. Według Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ), 23-50% opakowań nie zostanie zwróconych. To oznacza, iż nieodebrane kaucje mogą przynieść wpływy rzędu 1-3 miliardów złotych rocznie.

Kto powinien dostać pieniądze?

Resort klimatu uważa, iż środki z niezwróconych kaucji powinny pozostać w rękach operatora systemu kaucyjnego. – Pieniądze te mają być przeznaczone na rozwój infrastruktury odbioru opakowań – tłumaczy resort. Operator systemu nie może generować zysków, więc środki te nie staną się dodatkowym dochodem dla firm.

Jednak samorządy mają inne zdanie. Ich przedstawiciele twierdzą, iż to właśnie gminy powinny otrzymać te pieniądze. – Niezwrócone opakowania trafią do zwykłych kontenerów na odpady komunalne, co oznacza dodatkowe koszty dla mieszkańców – argumentują samorządowcy. Przekazanie środków z nieodebranych kaucji mogłoby obniżyć te koszty.

Ekspertyza Kancelarii Sejmu: kto ma rację?

Posłanka Anna Sobolak (KO) zwróciła się do Kancelarii Sejmu o opinię na temat przeznaczenia środków z nieodebranych kaucji. Eksperci stwierdzili, iż dochody te powinny zmniejszać koszty ponoszone przez producentów w ramach systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Jednocześnie wskazano, iż przepisy Unii Europejskiej nie precyzują, jak powinny być rozdysponowane te środki. To oznacza, iż polski rząd ma dowolność w ich przyznaniu.

Co dalej z systemem kaucyjnym?

Nowelizacja przepisów o opakowaniach i odpadach z końca listopada 2024 roku uwzględniła postulaty zarówno przedsiębiorców, jak i ekologów. Jednak kwestia podziału środków z nieodebranych kaucji wciąż budzi kontrowersje. Samorządy nie zamierzają się poddawać i zapowiadają dalsze naciski na rząd, by zmienić obecne przepisy.

Tymczasem operatorzy systemu przygotowują się do wdrożenia nowej infrastruktury odbioru opakowań. Przekazanie środków samorządom mogłoby – ich zdaniem – zagrozić funkcjonowaniu całego systemu. – Potrzebujemy tych pieniędzy, aby system działał sprawnie – podkreślają przedstawiciele operatorów.

Spór o miliardy z niezwróconych kaucji to nie tylko walka o pieniądze, ale także o efektywność systemu kaucyjnego w Polsce. Samorządy argumentują, iż środki te powinny trafić do gmin, aby obniżyć koszty wywozu śmieci dla mieszkańców. Z kolei rząd i operatorzy systemu twierdzą, iż pieniądze są potrzebne do rozwoju infrastruktury. Kto ostatecznie zgarnie miliardy? Czas pokaże, ale jedno jest pewne – system kaucyjny zmieni sposób, w jaki Polacy postrzegają odpady.