Autorzy: Krzysztof Karwowski, Julia Lasiota
W skrócie:
- Chiński ekosystem cyfrowy (AI, aplikacje, techniki blockchain, internet rzeczy – IoT) wyrósł na jeden z najbardziej dynamicznych na świecie, a jego rozwój w coraz większym stopniu wykracza poza granice kraju.
- Kluczowe huby rozwoju technologii cyfrowych to stolica – Pekin oraz bogate miasta południa – Szanghaj, Shenzhen i Hangzhou. Do kluczowych graczy zaliczyć należy zarówno korporacje: Huawei czy Alibaba, jak i startupy – DeepSeek czy BrainCo.
- Chiński przemysł AI, internetu rzeczy i usług cyfrowych wspiera zarówno dostępność funduszy, jak i przychylna polityka państwa. Na jego drodze mogą jednak stanąć obostrzenia na rynku procesorów, sankcje państw zachodnich oraz niepewność co do bezpieczeństwa danych operujących w chińskiej infrastrukturze i programach.
Znaczenie sztucznej inteligencji w globalnej rywalizacji technologicznej
Sztuczna inteligencja (AI) stała się jednym z kluczowych pól globalnej rywalizacji technologicznej, wykraczając daleko poza sferę innowacji czysto inżynieryjnych i stając się fundamentem współczesnej polityki, gospodarki i nauki. Jej znaczenie rozciąga się od kwestii bezpieczeństwa – zarówno wewnętrznego, związanego z kontrolą informacji i porządkiem społecznym, jak i międzynarodowego, gdzie AI kształtuje strategie obronne, cyberbezpieczeństwo oraz równowagę sił – po wymiar gospodarczy, w którym decyduje o konkurencyjności przemysłów, tempie automatyzacji i zdolności państw do generowania nowych źródeł zysków. Jednocześnie stanowi motor napędowy dla rozwoju naukowo-technologicznego, otwierając przestrzeń do badań na styku wielu dyscyplin, od medycyny i biologii po astrofizykę i eksplorację kosmosu. W efekcie sztuczna inteligencja nie tylko odzwierciedla obecne ambicje globalnych potęg, ale także definiuje perspektywy ich przyszłej pozycji w międzynarodowym układzie sił [1, 2].
Wysiłki państw na rzecz rozwoju sztucznej inteligencji obejmują złożoną kombinację inwestycji w technologie, obszary zastosowań oraz konkretne techniki, które mają zapewnić przewagę w tej dynamicznej dziedzinie. Z jednej strony oznacza to budowę infrastruktury obliczeniowej – od potężnych superkomputerów po zaawansowane układy scalone zdolne do obsługi modeli o niespotykanej dotąd skali – a także rozwój ekosystemu danych, który stanowi podstawę treningu algorytmów. Z drugiej strony państwa intensywnie inwestują w obszary o strategicznym znaczeniu takie jak: obrona i bezpieczeństwo, medycyna i biotechnologia, inteligentna mobilność czy technologie kosmiczne, traktując AI jako czynnik przyspieszający postęp w sektorach uznanych za najważniejsze dla przyszłej dominacji. Pełnoskalowa rosyjska agresja Rosji przeciwko Ukrainie dobitnie pokazała, w jak kolosalnym stopniu nowoczesne technologie cyfrowe zmieniły rozumienie i działanie na polu walki [3, 4]. Wreszcie, wysiłki te skupiają się również na technikach samych algorytmów: od uczenia głębokiego i przetwarzania języka naturalnego, przez systemy rozproszone, aż po badania nad ogólną syntetyczną inteligencją. W ten sposób państwa nie tylko rozwijają narzędzia, ale także kształtują warunki do powstania całych gałęzi nowej gospodarki opartej na inteligentnych systemach [5].
Ramy instytucjonalne i polityczne
W chińskim systemie politycznym sztuczna inteligencja została umiejscowiona na istotnym przecięciu strategii gospodarczych, regulacyjnych i bezpieczeństwa państwa. Rada Państwa – najwyższy organ decyzyjny Chińskiej Republiki Ludowej – uznaje AI za technologię o charakterze przełomowym, zdolną zarówno do wspierania modernizacji przemysłu, jak i do wzmacniania potencjału obronnego oraz kontroli wewnętrznej.
Już w 2017 roku ogłoszono „Next Generation Artificial Intelligence Development Plan”, który nadał kierunek rozwoju badań i aplikacji AI, określając ambicję, by do 2030 roku Chiny stały się globalnym liderem w tej dziedzinie. W realizację celów strategicznych zaangażowane są instytucje takie jak Ministerstwo Przemysłu i Technologii Informacyjnych (MIIT), które odpowiada za rozwój infrastruktury cyfrowej, pobudzanie i subsydiowanie kluczowych projektów inżynieryjno-technologicznych i technologii bazowych, oraz Narodowa Komisja ds. Cyberbezpieczeństwa, która integruje kwestie związane z bezpieczeństwem danych i stabilnością infrastruktury digitalnej [7].
Sztuczna inteligencja jest również wpisana w szersze ramy planowania gospodarczego, od strategii „Made in China 2025”, koncentrującej się na modernizacji i unowocześnianiu przemysłu, po 14. plan pięcioletni [8], który akcentuje rolę technologii cyfrowych jako kluczowych motorów wzrostu. W tym kontekście AI nie jest jedynie narzędziem innowacji, ale częścią całościowego projektu państwowego, łączącego wizję gospodarczej modernizacji z potrzebą kontroli i bezpieczeństwa [8-10].
Poza polityką na szczeblu krajowym, duże znaczenie mają także implementowane strategie i polityki regionalne. Wkład chińskich prowincji koncentruje się w czterech regionach: Pekinie, Szanghaju, Guangdongu, Zhejiangu [9, 11].
Pekin stanowi centrum badań podstawowych i rozwoju talentów w AI. W stolicy ulokowane są czołowe uczelnie, instytuty badawcze oraz siedziby największych firm technologicznych inwestujących w AI, jak Baidu czy Xiaomi. Miasto odgrywa rolę laboratorium polityki innowacyjnej na najwyższym, ogólnopaństwowym szczeblu – koncentruje się na integracji AI z bezpieczeństwem narodowym, big data i administracją publiczną. Szanghaj – główne centrum biznesowe kraju – pełni funkcję hubu komercyjnego. Władze lokalne intensywnie wspierają rozwój parków technologicznych i stref testowych dla inteligentnej mobilności, robotyki, systemów satelitarnych i opieki zdrowotnej. Miasto stawia na tworzenie kompletnych łańcuchów wartości AI – od fizycznych komponentów (chipy, serwery, banki danych), przez algorytmy, aż po zastosowania w przemyśle i usługach miejskich, co wpisuje się w wizję „Szanghaju – inteligentnego miasta przyszłości”. Guangdong – najludniejsza i najbogatsza z chińskich prowincji – z centrum w Kantonie oraz gospodarczym sercem w Shenzhen, jest kolebką zastosowań przemysłowych i komercyjnych. Dzięki obecności takich gigantów jak BYD, Tencent czy DJI, region koncentruje się na integracji AI z sektorem automotive, elektroniką użytkową i dronami, a także na wdrażaniu rozwiązań w produkcji przemysłowej. Ostatnią z omawianych prowincji jest Zhejiang – nadmorski region wokół miasta Hangzhou. Jest on ośrodkiem innowacji w obszarze e-commerce i usług cyfrowych. To tu działa Alibaba i Ant Group, które rozwijają algorytmy AI na potrzeby handlu elektronicznego, logistyki, fintechu i usług chmurowych. Prowincja jest także aktywna w szkoleniu talentów dla cyfrowej gospodarki, posiada też największą liczbę inteligentnych miast (smart cities) – poza stolicą rozwiązania smart są wdrażane w takich miastach jak Ningbo, Taizhou, Wenzhou, Shaoxingu i w ich aglomeracjach [5]. Z uwagi na przychylne dla innowacyjnych inwestycji środowisko gospodarcze, prowincja jest siedzibą szeregu start-upów zwanych zbiorczo i w różnych konfiguracjach “smokami i tygrysami z Hangzhou” [12, 13].
Kluczowe podmioty sektora AI
1. Gracze państwowi i państwowo-prywatni
iFLYTEK (科大讯飞) – specjalizuje się w rozpoznawaniu mowy i przetwarzaniu języka naturalnego; rozwija systemy tłumaczeń, asystentów głosowych, technologie edukacyjne oraz rozwiązania i algorytmy dla administracji (zarządzanie dokumentacją, tłumaczenia, przetwarzanie mowa-tekst) [14].
Hikvision (杭州海康威视数) – producent kamer i systemu surveillance, lider światowy w zakresie monitoringu wizyjnego i analizy obrazu opartej na AI (AIoT – sztuczna inteligencja rzeczy); jego technologie służą do rozpoznawania twarzy, analizy zachowań i kontroli dostępu, zarówno w zastosowaniach cywilnych, jak i policyjnych [15].
CETC (China Electronics Technology Group Corporation, 中国电子科技集团公司) – państwowy konglomerat obronno-technologiczny, rozwijający rozwiązania AI dla wojska, bezpieczeństwa cybernetycznego i infrastruktury strategicznej; najważniejszy dostawca systemów rozpoznania elektronicznego i analizy danych. Wyposaża chińskie konstelacje satelitów wywiadowczych [16, 17].
2. Sektor prywatny i start-upy
Deepseek (深度求索) – firma badawcza i komercyjna zajmująca się optymalizacją modeli sztucznej inteligencji, znana z tworzenia rozwiązań o wysokiej wydajności na starszych układach GPU; jej projekty koncentrują się na dostępności AI dla mniejszych firm i instytucji badawczych (R&D) [18, 19, 21].
Baidu (百度) – pionier w dziedzinie wyszukiwarek internetowych, operator silnika wyszukiwania Baidu, portali i usług (np. Baidu Maps, odpowiednik Map Google) i rozwoju modeli językowych; rozwija własny system Ernie Bot, technologie przetwarzania obrazu, platformy autonomicznej mobilności [20, 21].
Alibaba (阿里巴巴集团) – jedna z największych chińskich firm prywatnych. Gigant branży e-commerce. Skupia się na zastosowaniach AI w handlu elektronicznym, logistyce i chmurze obliczeniowej (Alibaba Cloud); rozwija modele generatywne i narzędzia do analizy zachowań konsumenckich. Zastosowania do celów marketingowych, biznesowych (e-handel), edukacyjnych (Alibaba Business School) [22, 23].
Tencent (腾讯) – operator popularnej aplikacji WeChat, potentat gier i IT; wykorzystuje AI w grach, mediach społecznościowych i usługach finansowych; jego laboratoria badawcze rozwijają technologie rekomendacyjne, rozpoznawanie obrazu i sztuczne awatary [23, 24].
Huawei 华为 (AI LABS – przez samego Huawei tytułowane Noah’s Ark AI Labs lub AIIA) – prowadzi badania nad integracją AI z infrastrukturą sieciową pod skrzydłami spółki-matki Huawei – największego chińskiego dostawcy elektroniki użytkowej, IoT, systemów telekomunikacyjnych i przemysłowych. Bada rozwiązania komunikacji między smartphone’ami, urządzeniami mobilnymi i ich sieciami; rozwija własne układy obliczeniowe (Ascend) i framework MindSpore, wspierające ekosystem AI niezależny od Zachodu [25].
Inne wiodące start-upy: Unitree, Manycore Tech, BrainCo, Minimax, Netease [12].
3. Instytuty badawcze i uczelnie
Uniwersytet Tsinghua (清华大学) w Pekinie uchodzi za najważniejszy ośrodek badań nad sztuczną inteligencją w Chinach, łączący prestiż akademicki z bezpośrednim wpływem na politykę innowacyjną państwa. Kształci zarówno liderów politycznych (obecny i poprzedni Sekretrz Generalny Partii Komunistycznej są jego absolwentami) jak i inżynierów. To właśnie tam prowadzone są prace nad uczeniem maszynowym, rozpoznawaniem obrazów i języka naturalnego, a także nad integracją AI z medycyną, energią i robotyką. Tsinghua wyróżnia się nie tylko jako kuźnia talentów i centrum publikacji o globalnym zasięgu, ale także jako uczelnia niezwykle dobrze powiązana z zagranicznymi ośrodkami badawczymi – jej kadra i absolwenci współpracują z MIT, Stanfordem, koreańskim Instytutem KAIST czy ośrodkami w Europie (belgijski KUL w Leuven, ETH w Zurychu czy delfijski Uniwersytet Techniczny – TU Delft), co czyni z niej pomost między chińskimi ambicjami, a globalnym ekosystemem nauk o AI [21, 26]. W 2024 uczelnia powołała pierwszy, wszechstronny podmiot – Kolegium AI (College of AI) pokrywający swoją działalnością kształcenie na poziomie licencjackim, magisterskim i doktorskim, badania podstawowe, stosowane i wdrożeniowe, oraz marketing i promocję zastosowań AI [27].
Uniwersytet Pekiński (北京大学/北大 – zwyczajowo Peking lub BeiDa) założony w 1898 i będący jednym z najstarszych i najbardziej prestiżowych ośrodków akademickich Chin, odgrywa istotną rolę w rozwoju sztucznej inteligencji, szczególnie w obszarach badań podstawowych i interdyscyplinarnych. Jego laboratoria AI koncentrują się na matematycznych i teoretycznych fundamentach uczenia maszynowego, a także na zastosowaniach w naukach społecznych, medycynie czy analizie danych. Kadra “Pekingu” uczestniczyła w powołaniu takich ośrodków AI jak Instytut CASIA czy Pekiński Instytut Generalnej Sztucznej Inteligencji (BIGAI) [28, 31].
CASIA (北京自动化研究所, Chinese Academy of Sciences Institute of Automation) – Instytut Automatyki Chińskiej Akademii Nauk jest chronologicznie pierwszym ośrodkiem prowadzącym badania nad współcześnie rozumianym AI w Chinach. Z uwagi na inżynierski charakter instytucji, jego badania koncentrują się na praktycznym wdrażaniu podstaw opracowywanych przez uniwersytety BeiDa i Tsinghua. Zagraniczne raporty wskazują na istotną współpracę między CASIA, a Chińską Armią Ludowo-Wyzwoleńczą i Wywiadem [30].
Zhejiang University (浙江大学 lub ZJU) w Hangzhou jest uczelnią, której badania szczodrze finansują giganci technologii – Alibaba, Baidu, Unitree [5]. Z tej uczelni wywodzi się kadra inżynierska firmy Deepseek. ZJU słynie z wysokiej jakości kształcenia oraz nakierowanego na efekt szkolenia praktycznego głównie w takich dziedzinach jak technologie informacyjne, inżynieria systemu czy zarządzanie big data [26, 29].
Państwowy Uniwersytet Technologii Obronnych Armii Ludowo-Wyzwoleńczej (中国人民解放军国防科技大学 lub NUDT) mieści się w Changsha w środkowych Chinach (prowincja Hunan). To zagadkowa uczelnia, odpowiednik polskiej Wojskowej Akademii Technicznej czy francuskiej École polytechnique, na tych uczelniach zresztą była wzorowana. Uniwersytet jest wiodącym dostawcą kadr i rozwiązań dla chińskich sił zbrojnych, nadzoruje również chiński ekosystem badań w dziedzinie superkomputeryzacji, informatyki kwantowej oraz systemów wywiadowczo-szpiegowskich. Prócz głównego kampusu w Changsha, posiada również ośrodki laboratoryjne w Wuxi (Jiangsu), Mianyangu (Syczuan), Kantonie (Guangdong) czy Tiencinie (Tianjin) [32, 33].
Do innych kluczowych instytucji badawczych należą: Szanghajski Uniwersytet Jiao Tong (上海交通大学), Harbiński Instytut Technologiczny (哈尔滨工业大学), Instytut Technologiczny w Kantonie (广东工业大学), Pekiński Uniwersytet Lotnictwa i Kosmosu Beihang (北京航天航空大学/北航), Instytut Technologii Komputerowych Akademii Nauk w Pekinie czy West Lake University w Hangzhou (西河大学) [26].
Zdj. 1. Kampus Kantońskiego Instytutu Technologii, Guangzhou Higher Education Mega Centre, Kanton, Chiny (zdj. K. Karwowski)
Infrastruktura AI i ekosystem danych (Superkomputery i klastry danych)
Zdolności obliczeniowe Chin w zakresie wysokowydajnej inżynierii komputerowej tzw. superkomputeryzacji wdraża i koordynuje Narodowe Centrum Superkomputerowe (NSCC, 国家超级计算天津中心) – zespół ośrodków i specjalistów rozsianych po kraju. Poszczególne oddziały – przede wszystkim w Tiencinie (Tianjin), Kantonie i Wuxi – projektują i wykorzystują jedne z najszybszych klastrów obliczeniowych na świecie tzw. superkomputerów do celów badawczych i inżynieryjnych. Tabela 1. pokazuje najważniejsze ośrodki, ich najsilniejsze oraz nowobudowane klastry [23, 34].
Tabela 1. Największe superkomputery operujące i budowane w Chinach
| Nazwa | Afiliacja | Miasto, Prowincja | Producent | Rok aktywacji | Moc [PFLOPS] |
| Sunway OceanLight | NSCC Wuxi, NUDT | Wuxi, Jiangsu | Nieznany | W budowie | >1500? |
| Tianhe 3 | Tianjin University, NSCC Tianjin, NUDT | Tiencin (Tianjin) | Nieznany | 2024 | 1500-2000? |
| Sunway TaihuLight | NSCC Wuxi, NUDT | Wuxi, Jiangsu | Sunway | 2016 | 93,00 |
| Tianhe-2A | NSCC Guangzhou, NUDT | Kanton, Guangzhou | Intel | 2018 | 61,30 |
| ACS (PreE) | Sugon | Pekin | Sugon | 2018 | 4,33 |
| MagicCube I/II/III | Uniwersytet Jiao Tong, Shanghai Supercomputing Centre | Szanghaj | Lenovo | 2021 | 3,66 |
| Geely Wise Star-Dubhe | Geely Auto Group | Pekin | Lenovo | 2023 | 3,53 |
Autorstwo: Instytut Nowej Europy [34-37]
Zdj. 2. Kantońskie Narodowe Centrum Superkomputerowe – siedziba superkomputera Tianhe 2. Guangzhou Higher Education Mega Centre, Kanton, Chiny (zdj. K. Karwowski)
Role firm jak Huawei Cloud, Baidu Cloud [35, 36]
Rozwój AI w Chinach jest ściśle powiązany z ekspansją infrastruktury obliczeniowej i aktywnością największych firm technologicznych, takich jak Huawei i Baidu. Amerykańska dominacja na rynku usług chmurowych doprowadziła do rozwoju zdolności obliczeniowych w chmurze poprzez ich subsydia np. Baidu Cloud, Huawei Cloud itp. Obie korporacje odgrywają kluczową rolę w budowie krajowego ekosystemu AI, dostarczają platformy, centra danych oraz narzędzia do trenowania dużych modeli językowych (LLM) i systemów analitycznych [12, 26]. Ich wysiłki wpisują się w realizację strategicznego programu „Eastern Data, Western Computing” (pol. Wschodnie Dane, Zachodnia Komputeryzacja” – 东数西算), który zakłada tworzenie ogromnych klastrów obliczeniowych, głównie w zachodnich, rzadko zaludnionych regionach Chin, przy jednoczesnym wykorzystaniu danych generowanych na wybrzeżu (w bogatych prowincjach wschodnich). Strategia ta ma na celu nie tylko zrównoważenie rozwoju regionalnego, ograniczenie przeciążenia energetycznego wschodnich metropolii oraz przesunięcie ciężaru przemysłowego w chiński interior, ale także zapewnienie solidnych podstaw infrastrukturalnych dla dalszego rozwoju sztucznej inteligencji, Internetu Rzeczy i gospodarki opartej na danych [36].
Dostęp i polityka danych
Jednym z kluczowych elementów chińskiego ekosystemu AI jest szeroki dostęp do danych i rozwój jednolitych standardów ich gromadzenia, przetwarzania oraz wykorzystywania. Infrastruktura inteligentnych miast, takich jak Shenzhen czy Taizhou (prowincja Zhejiang), stanowi w tym procesie centralny komponent – sieci sensorów, kamer i urządzeń IoT generują strumienie informacji w czasie rzeczywistym, tworząc unikalne warunki do trenowania i wdrożenia algorytmów i internetu rzeczy (IoT, Internet of Things). Rozwój technologii 5G, w którym Chiny przodują, umożliwiający błyskawiczną transmisję danych o dużej przepustowości, stał się podstawą funkcjonowania infrastruktury i filarem rozwoju systemów analitycznych. Szczególnie istotne są zbiory danych biometrycznych i monitoringowych, które – mimo kontrowersji dotyczących prywatności – zapewniają wyjątkową skalę i precyzję obserwacji zachowań społecznych oraz zarządzania ruchem miejskim [38-40]
Tabela 2. Infrastruktura smart city (np. Shenzhen, Hangzhou) – przykłady
| Miasto | Przykłady wykorzystania technologii | Powiązania z polityką publiczną | Rok |
| Tiencin (Tianjin) | Smart port i strefa przemysłowa, automatyzacja logistyki, systemy cyfrowego zarządzania transportem | Stategia dla Strefy Binhai „National New Area Strategy” | 2015 |
| Suzhou, Jiangsu | Przemysłowy Internet Rzeczy, inteligentne parki technologiczne, zarządzanie transportem | „Made in China 2025” | 2016 |
| Hangzhou, Zhejiang | System zarządzania ruchem „City Brain” opracowany przez Alibabę; analiza wideo, optymalizacja transportu publicznego i samochodowego. | Program „Internet Plus” i strategia „Digital China” | 2016 |
| Shenzhen, Guangdong | Integracja sieci 5G, systemy monitoringu miejskiego, inteligentne zarządzanie energią i bezpieczeństwem na ulicach | Strategia „Smart City Cluster” dla Delty Rzeki Perłowej, Made in China 2025 | 2017 |
| Szanghaj | Inteligentna obsługa portu kontenerowego, cyfrowe planowanie przestrzenne, monitoring środowiska i transportu | „Shanghai AI Innovation Strategy”, Made in China 2025 | 2017 |
| Pekin (Region Stołeczny) | Platforma danych miejskich, zarządzanie transportem, inteligentne budynki, e-administracja miejska i centralna | „Beijing Municipal AI Development Plan” | 2018 |
| Wuhan, Hubei | Platformy big data w ochronie zdrowia publicznego i bezpieczeństwie, systemy predykcji epidemii (przykład: pandemia Covid-19) | „Healthy China 2030”, “Digital China” | 2018 |
| Kanton, Guangdong | Rozwiązania IoT w logistyce i odpadach komunalnych, koordynacja metra, zarządzanie ruchem ulicznym | Strategia „Smart City Cluster” dla Delty Rzeki Perłowej | 2018 |
| Xiong’an, Hebei | Kompleksowa infrastruktura smart city budowana od podstaw, zarządzanie transportem, wodą i energią, modelowe miasto AI | Projekt „Millennium Plan” nadzorowany przez Radę Państwa, Igrzyska Olimpijskie Pekin 2022 | 2018 |
| Chong qing | Integracja danych przemysłowych, inteligentne fabryki, monitoring środowiska i transportu kołowego | „Western Development Strategy”, Eastern Data, Western Computing | 2019 |
Autorstwo: Instytut Nowej Europy [36-42]
Zastosowania AI [43-45]
Przykłady:
Przemysł (automatyzacja, robotyka, logistyka) – AI optymalizuje procesy produkcyjne, przewiduje awarie maszyn, zarządza łańcuchami dostaw i stanami magazynowymi, wspiera roboty współpracujące z ludźmi. Umożliwia też analizę danych w czasie rzeczywistym, zwiększając efektywność i redukując koszty operacyjne procesów biznesowych.
Społeczeństwo (nadzór, scoring społeczny, edukacja) – systemy AI wspierają analizę danych z kamer i sieci społecznościowych, służących do monitoringu zachowań i oceny wiarygodności obywateli. W edukacji pomagają w personalizacji nauczania, ocenianiu postępów i tworzeniu inteligentnych asystentów ucznia.
Siły zbrojne i bezpieczeństwo (rozpoznanie obrazu, wsparcie dowodzenia, walka elektroniczna, przetwarzanie zdjęć satelitarnych) – AI analizuje dane wywiadowcze, rozpoznaje cele na podstawie obrazów z dronów i satelitów, wspomaga planowanie misji oraz przewiduje zagrożenia. Wspiera też cyberobronę i symulacje pola walki. Rozwój algorytmów w tej materii stanowi istotny przełom w prowadzeniu walki cybernetycznej i szeroko pojętych działań cybersecurity.
Samochody autonomiczne – AI odpowiada za percepcję otoczenia, planowanie trasy i podejmowanie decyzji w czasie rzeczywistym. Wykorzystuje dane z kamer, by zapewnić bezpieczeństwo jazdy i komunikację z innymi pojazdami. Chiny są w tej chwili najszybciej rosnącym rynkiem aut elektrycznych i najbardziej dynamicznie wdrażają technologię autonomicznych środków transportu.
Wnioski, bariery i wyzwania
Chiński ekosystem cyfrowy (AI, aplikacje, techniki blockchain, internet rzeczy) wyrósł na jeden z najbardziej dynamicznych na świecie, a jego rozwój w coraz większym stopniu wykracza poza granice kraju.
W ramach inicjatywy Digital Silk Road, stanowiącej technologiczne ramię Nowego Jedwabnego Szlaku (Belt & Road Initiative), Chiny promują swoje rozwiązania cyfrowe, infrastrukturę telekomunikacyjną i standardy AI w Azji centralnej i wschodniej, Afryce i Ameryce Łacińskiej. kooperacja ta ma charakter zarówno ekonomiczny, jak i polityczny – buduje sieć zależności opartych na dostępie do danych, technologii chmurowych i kompatybilności sprzętu teleinformatycznego. Rodzi to zarówno szanse dla szeroko pojętego globalnego południa, szczególnie państw, które nie mogą sobie pozwolić na rozwiązania zachodnie, jak i pytania o dostęp Chin do tych rynków, ich niezależności od chińskich operatorów i technologii oraz ceny płaconej w zamian za te rozwiązania.
Mimo swoich ambicji, pozostaje pytanie, czy Chiny są w stanie uzyskać trwałą przewagę w wybranych segmentach AI, takich jak przetwarzanie języka naturalnego, rozpoznawanie obrazów czy zastosowania wojskowe. Z jednej strony dysponują ogromnymi zasobami danych, silnym wsparciem państwa i rosnącym zapleczem badawczym, z drugiej – borykają się z poważnymi ograniczeniami technologicznymi, wynikającymi z zachodnich sankcji, embarga na eksport zaawansowanych chipów oraz braku dostępu do najnowszych GPU niezbędnych do trenowania modeli wielkoskalowych – kwestia Tajwanu, uzależnienie od amerykańskich producentów i technologii (NVidia, ARM, ASML, problemy z chińskimi komponentami jak procesory Huawei Ascend) [44-46].
Dodatkowym wyzwaniem jest rosnący globalny opór wobec chińskich standardów nadzoru i ochrony prywatności, które budzą obawy o eksport „modelu cyfrowego autorytaryzmu”. W rezultacie, choć Chiny mogą osiągnąć dominację w określonych niszach – zwłaszcza tam, gdzie AI wspiera odpowiednio przygotowywaną i budowaną/modernizowaną celowo infrastrukturę chińską, logistykę czy administrację – ich globalna ekspansja wciąż napotyka ograniczenia natury politycznej, regulacyjnej i wizerunkowej.
Obserwatorom i analitykom pozostaje czekać na koniec października 2025, kiedy to zostanie opublikowany nowy – 15. Plan Pięcioletni. Obradujące w dniach 20-24 października Plenum Partii Komunistycznej Chin (KPCh) przedstawi, a następnie przyjmie ten niezwykle istotny dokument wskazujący kierunku rozwoju gospodarki Chin przez najbliższe 5 lat (data złożenia artykułu 21.10.2025).
Źródła:
[1] Visvizi, A. (2021). Artificial Intelligence (AI): Explaining, Querying, Demystifying. In: Visvizi, A., Bodziany, M. (eds) Artificial Intelligence and Its Contexts. Advanced Sciences and Technologies for Security Applications. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-88972-2_2
[2] Górka-Winter, B., Bukowski, M. F., Opara, K., Smura, T. & Waszczykowski, S. (2024). Wybrane wymiary bezpieczeństwa i rozwoju NATO w kontekście wojny rosyjsko-ukraińskiej [Raport]. INE, ine.org.pl/wybrane-wymiary-bezpieczenstwa-i-rozwoju-nato-w-kontekscie-wojny-rosyjsko-ukrainskiej-raport/ [dostęp: 30.05.2025]
[3] Sendek, R. & Zalesiński, Ł. (2025). AI pod kontrolą. Polska Zbrojna, https://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/43228?t=AI-pod-kontrola [dostęp: 30.09.2025]
[5] Karwowski, K. (2025). Wyścig o przyszłość. Gazeta SGH. Chiński impuls: https://gazeta.sgh.waw.pl/meritum/wyscig-o-przyszlosc [dostęp: 30.09.2025]
[6] Luigina Paglieri, Andrea Bonomi Savignon, Fabiana Scalabrini, Lorenzo Costumato; Navigating the quantum frontier: examining government strategy to the next technological revolution. Transforming Government: People, Process and Policy 2025; https://doi.org/10.1108/TG-04-2025-0089
[7] Full Translation: China’s ‘New Generation Artificial Intelligence Development Plan’ (2017). Uniwersytet Stanforda, https://digichina.stanford.edu/work/full-translation-chinas-new-generation-artificial-intelligence-development-plan-2017/ [dostęp: 30.09.2025]
[8] Kennedy, S. (2015). Made in China 2025. CSIS,www.csis.org/analysis/made-china-2025 [dostęp: 28.09.2025]
[9] Karwowski, K. (2024). Na drodze do technologicznej wagi ciężkiej. Innowacyjność w Chinach. WEI, https://wei.org.pl/2024/aktualnosci/krzysztof-karwowski/na-drodze-do-technologicznej-wagi-ciezkiej-innowacyjnosc-w-chinach/ [dostęp: 30.09.2025]
[10] Kenderdine, T. (2017). China’s Industrial Policy, Strategic Emerging Industries and Space Law, in: Asia and the Pacific Policy Studies, 2017, 4(2), pp. 325–342. https://doi.org/10.1002/app5.177
[11] AI industry in China. Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Artificial_intelligence_industry_in_China [dostęp: 30.09.2025]
[12] Ślazyk, L. (2025). Sześć tygrysów i sześć małych smoków z Hangzhou. Chiny24, https://chiny24.com/wiadomosci/szesc-tygrysow-i-szesc-malych-smokow-z-hangzhou [dostęp: 26.09.2025]
[13] Góralczyk, B., Jacoby, M. & Sajewicz, T. (2024). Nowa gra w Chińczyka. Warszawa, Dialog ISBN 9788382381344, cz. 3 i 4.
[14] Strona iFlytek. Products&Solutions. iFlytek, https://www.iflytek.com/en/products/translator/smart-translator.html [dostęp: 17.10.2025]
[15] Strona Hikivision Polska. HiKiVision, https://www.hikvision.com/pl/ [dostęp: 17.10.2025]
[16] Probyn, A. & Doran, M. (2020). „China’s 'hybrid war’: Beijing’s mass surveillance of Australia and the world for secrets and scandal”. Australian Broadcasting Corporation. Archived from the original on September 15, 2020. [dostęp: 17.10.2025]
[17] Strona CETC. CETC, www.cetc.cn [dostęp: 17.10.2025]
[18] Deepseek. Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/DeepSeek [dostęp: 17.10.2025]
[19] Deepseek website. Deepseek, https://www.deepseek.com/en [dostęp: 17.10.2025]
[20] Baidu. https://www.baidu.com/ [dostęp: 17.10.2025]
[21] Czubkowska, S. & Sosnowska, J. (2025). 131# Labubu to dopiero początek. Tak uwodzą nas Chiny. TOK fm. Techstorie, https://www.youtube.com/embed/9dcFnrj7vso&list=PLVLI1ArZ-BLYBJZ7GVuQjyjhgtdlZSh8l&index=8 [dostęp: 15.10.2025]
[22] Strona Alibaba Group. Alibaba, https://www.alibaba.com/ [dostęp: 1.10.2025]
[23] Karwowski, Krzysztof. (2022). Smocze kwanty. Chińska komputeryzacja w technologiach finansowych. 10.7172/978-83-235-5939-9.swwz.13.9.
[24] Tencent. About us. Tencent, https://www.tencent.com/en-us/about.html [dostęp: 10.10.2025]
[25] AIIA. Huawei, https://www.aiia-ai.org/col.jsp?id=188 [dostęp: 10.10.2025]
[26] Visvizi, A. & Karwowski, K. (2026). Knowledge and Technology Transfer in China. The Case of the Chinese HEIs Sector. In: Visvizi, A., Troisi, O., Corvello, V., Grimaldi, M. (eds) Research and Innovation Forum 2024. RIIFORUM 2024. Springer Proceedings in Complexity. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-031-78623-5_61
[27] Tsinghua. College of AI. https://collegeai.tsinghua.edu.cn/en/About_Us/Introduction.htm (dostęp: 2.10.2025)
[28] Peking University. Institute of Artificial Intelligence (SAI).https://www.ai.pku.edu.cn/en/ (dostęp: 2.10.2025)
[29] ZJU. Faculty of Computer Science http://www.en.cs.zju.edu.cn/rgznyjs/list.htm (dostęp: 2.10.2025)
[30] CASIA. http://english.ia.cas.cn/ (dostęp: 2.10.2025)
[31] BIGAI. https://eng.bigai.ai/about/ (dostęp: 2.10.2025)
[32] NUDT at China University Tracker. ASPI, https://unitracker.aspi.org.au/universities/national-university-of-defense-technology (dostęp: 2.10.2025)
[33] Karwowski, K. (2025). Cyfrowy Chiński Smok. Układ Sił, https://ukladsil.pl/wyscig-technologiczny/cyfrowy-chinski-smok [dostęp: 30.09.2025]
[34] STANFORD EMERGING TECHNOLOGY REVIEW (2025). SETR. Reporting on Key Technology Areas and their Policy Implications. Stanford University, setr.stanford.edu/ [dostęp: 2.10.2025]
[35] Racicot, R. & Simpson, K. H. (2025). Artificial Intelligence Geopolitics. Transformative Technologies China’s AI Governance Initiative and Its Geopolitical Ambitions. CIGI, https://www.cigionline.org/articles/chinas-ai-governance-initiative-and-its-geopolitical-ambitions/ [dostęp: 2.10.2025]
[36] Ning Zhang, N., Duan, H., Guan, Y., Mao, R., Song G., Yang, J. & Shan, Y. (2025). The “Eastern Data and Western Computing” Initiative in China Contributes to Its Net-Zero Target. Engineering. Volume 52, September 2025, Pages 256-261. https://doi.org/10.1016/j.eng.2024.08.010
[37] Peng, D. (2023). New Sunway: how China has sidestepped US sanctions on its most powerful supercomputers. SCMP, https://www.scmp.com/news/china/science/article/3243619/new-sunway-how-china-has-sidestepped-us-sanctions-its-most-powerful-supercomputers [dostęp: 14.10.2025]
[38] Chik. H. (2025). For university that bridges China and West, geopolitics is ‘biggest challenge’. SCMP, www.scmp.com/news/china/science/article/3321213/university-bridges-china-and-west-geopolitics-biggest-challenge?tpcc=GME-O-enlz-uv&utm_source=cm&utm_medium=email&utm_content=20250815_China_Science_FW&utm_campaign=GME-O-enlz-uv&UUID=9c1aaf83-d3dd-4600-8e93-821c720643e9&CMCampaignID=a589fba1b730f3b555bc4689da0d0ddd [dostęp: 30.09.2025]
[39] Tang, C. (2025). Why US export controls won’t stop China’s AI rise. SCMP, www.scmp.com/opinion/china-opinion/article/3323961/why-us-export-controls-wont-stop-chinas-ai-rise?utm_source=cm&utm_medium=email&utm_content=REG-ENG-OPI&utm_campaign=GME-O-enlz-uv&CMCampaignID=8ed0e11bbb6279d7bb02c08dcff61fa9 [dostęp: 30.09.2025]
[40] ASPI (2023-2025). Mapping More China’s Tech Giants, ASPI, www.aspi.org.au/report/mapping-more-chinas-tech-giants/ [dostęp: 29.09.2025]
[41] Xinhua (2025). Full text: Global AI Governance Action Plan. Xinhua News Agency, https://english.news.cn/20250729/2863916d876d4e04bcb329a3eb68eea7/c.html [dostęp: 3.10.2025]
[42] Xinhua (2025). Chinese government proposes creation of global AI cooperation organization. Xinhua News Network, https://english.news.cn/20250726/0eccf4a342374c269dce1f7806ee3766/c.html
[dostęp: 3.10.2025]
[43] Olech, A. K. & Lis A. (2021). Technologia i Terroryzm. Sztuczna Inteligencja w dobie zagrożeń terrorystycznych. Warszawa, INE, s. 12-32; 121-123.
[44] Lewandowski, P. (2024). Suwerenność technologiczna – teoretyczna i analityczna konceptualizacja pojęcia w obszarze badań społecznych, Politeja, Nr 3(90), s. 215-236.
[45] Pawłuszko, T. (2025). Suwerenność technologiczna – nowe wyzwanie dla geopolityki europejskiej. INE, https://ine.org.pl/suwerennosc-technologiczna-nowe-wyzwanie-dla-geopolityki-europejskiej/ [dostęp: 27.09.2025]
[46] Miller, C. Wielka wojna o chipy. Jak USA i Chiny walczą o technologiczną dominację nad światem. Prześwity.
