Wśród procesów sądowych przed sądami cywilnymi i gospodarczymi sprawy o zapłatę są jednymi z najliczniej występujących. W sprawach tych sąd może wydać nakaz zapłaty, który jeżeli nie zostanie skutecznie zaskarżony, stanowi postawę do wszczęcia egzekucji na równi z wyrokiem. W związku z tym terminowe, formalnie i merytorycznie poprawne wniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty ma najważniejsze znaczenie dla obrony praw pozwanego w procesie. W poniższym artykule przedstawimy najważniejsze kwestie związane ze sprzeciwem od nakazu zapłaty, w tym warunki formalne, termin, zagadnienia dotyczące uzasadnienia oraz skutki, jakie prawo przewiduje w przypadku odrzucenia sprzeciwu.
Sprzeciw od nakazu zapłaty – od jakich orzeczeń może być wniesiony
Jak zostało wskazane we wstępie, w sprawach cywilnych i gospodarczych mogą być wydawane nakazy zapłaty.
Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, o ile powód dochodzi w sprawie zapłaty kwoty pieniężnej (przesłanka pozytywna) oraz nie zachodzą przesłanki negatywne, tj.:
- roszczenie nie jest oczywiście bezzasadne,
- twierdzenia co do faktów nie budzą wątpliwości,
- zaspokojenie roszczenia nie zależy od świadczenia wzajemnego.
Nakaz zapłaty w omawianym postępowaniu nie wymaga odrębnego wniosku. Sąd może zatem orzec nakazem choćby jeżeli powód nie zamieści w pozwie wzmianki o postępowaniu upominawczym, o ile zostaną spełnione powyższe przesłanki pozytywne i brak będzie przesłanek negatywnych.
Drugą kategorią orzeczeń, od których może być wniesiony sprzeciw jest nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Elektroniczne postępowanie upominawcze (tzw. EPU) jest wszczynane na podstawie pozwu elektronicznego wnoszonego do e-Sądu, czyli do VI Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie.
Szczegółowo o powyższych postępowaniach pisaliśmy w artykule Pozew o zapłatę w praktyce – w części dotyczącej postępowania upominawczego oraz w części dotyczącej elektronicznego postępowania upominawczego.
Na skutek wniesienia sprzeciwu nakaz zapłaty traci moc. W przypadku postępowania upominawczego, sprawa jest automatycznie kierowana do postępowania zwykłego, które co do zasady kończy się wydaniem wyroku.
W ramach EPU sprzeciw powoduje, iż elektroniczne postępowanie upominawcze podlega umorzeniu. Aby kontynuować sprawę, powód musi ponownie wnieść pozew do adekwatnego sądu cywilnego lub gospodarczego.
Sprzeciwu od nakazu zapłaty termin
Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym oraz sprzeciw od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym powinien zostać wniesiony w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu. Termin na sprzeciw od nakazu zapłaty uważa się za zachowany, jeżeli omawiane pismo zostało nadane przesyłką poleconą lub złożone na biurze podawczym sądu przed upływem wskazanego wyżej 2-tygodniowego okresu.
Warunku formalne sprzeciwu od nakazu zapłaty
Sprzeciw powinien zostać skierowany do sądu, który wydał nakaz zapłaty. Wymagana treść sprzeciwu jest częściowo uregulowana w art. 4803 § 2 k.p.c., zgodnie z którym w piśmie zawierającym środek zaskarżenia od nakazu zapłaty pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części oraz przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.
Sprzeciw od nakazu zapłaty podlega ponadto ogólnym wymogom, jakie kodeks postępowania cywilnego odnosi do wszystkich pism procesowych.
Do sprzeciwu należy dołączyć załączniki. W sprawach gospodarczych sprzeciw, jako pierwsze pismo pozwanego w sprawie, powinien zawierać dodatkowo informację dotyczącą adresu e-mail pozwanego lub adnotację, iż pozwany takiego adresu nie posiada.
Powyższe elementy stanowią wymogi formalne sprzeciwu od nakazu zapłaty. W przypadku gdy sprzeciw nie zawiera któregokolwiek z tych elementów, sąd wzywa pozwanego do uzupełnienia braków, w terminie tygodniowym, pod rygorem odrzucenia sprzeciwu. Zgodnie z przepisami k.p.c. nieprawidłowe zatytułowanie pisma nie stanowi jednak braku formalnego, o ile błędny tytuł umożliwia nadanie sprawie biegu, tj. z treści pisma wynika, iż jest to sprzeciw od nakazu zapłaty.
Przykład: Po otrzymaniu nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwany sporządził środek zaskarżenia, przy czym omyłkowo oznaczył pismo jako „Odwołanie od nakazu zapłaty”. Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje tego rodzaju pisma w postępowaniu upominawczym. jeżeli jednak w treści pisma zostaną zawarte informacje pozwalające na ustalenie jego charakteru (np. poprzez zamieszczenie informacji, jaki nakaz zapłaty, przez kogo, kiedy i w jakiej sprawie wydany pozwany zaskarża), sąd nie powinien wzywać pozwanego do usunięcia braków, ale powinien nadać sprawie bieg.
Poza wymienionymi wyżej elementami formalnymi, sprzeciw od nakazu zapłaty może zawierać dodatkowe zarzuty i wnioski formalne, które pozwany powinien złożyć na początku postępowania. Należą do nich m.in.:
- wniosek o przekazanie sprawy innemu sądowi – miejscowo adekwatnemu do rozpoznania sprawy,
- zarzuty dotyczące braku jurysdykcji krajowej,
- zarzuty dotyczące powagi rzeczy osądzonej,
- wniosek o przeprowadzenie rozprawy,
- wniosek o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym (o tym kiedy jest możliwe złożenie takiego wniosku pisaliśmy w artykule „Pozew o zapłatę w praktyce”).
W ramach obowiązkowych elementów sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, należy wymienić także wskazanie dowodów, o których przeprowadzenie pozwany wnosi w sprawie oraz faktów, które mają być wykazane tymi dowodami. Skutki niewskazania dowodów w sprzeciwie zostaną opisane w dalszej części artykułu.
Opłata od sprzeciwu od nakazu zapłaty
Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym ani sprzeciw od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym nie podlegają opłacie sądowej. Inaczej jest w przypadku zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, o czym będzie mowa poniżej.
Należy mieć na uwadze, iż mimo braku konieczności wniesienia opłaty od sprzeciwu, prowadzenie postępowania (jeszcze przed wydaniem wyroku) może wiązać się dla pozwanego z obowiązkiem poniesienia pewnych kosztów.
Przykład: o ile pozwany wnosi w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego lub o przesłuchanie świadków mających miejsce zamieszkania poza siedzibą sądu, sąd może nałożyć na pozwanego zobowiązanie do uiszczenia zaliczki na poczet opinii biegłego lub zaliczki na koszty dojazdu świadka do sądu.
Nieuiszczenie tych kosztów na wezwanie sądu, może skutkować oddaleniem wniosku dowodowego lub innymi niekorzystnymi konsekwencjami określonymi przez sąd.
Odrzucony nakaz zapłaty co dalej
Sprzeciw od nakazu zapłaty wniesiony po terminie lub zawierający braki formalne, których pozwany nie uzupełnił, podlega odrzuceniu przez sąd. Co do zasady odrzucenie sprzeciwu od nakazu zapłaty powoduje uprawomocnienie się nakazu. W takiej sytuacji powód może złożyć wniosek o nadanie nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności i w oparciu o wskazany tytuł wykonawczy wszcząć egzekucję.
Jeżeli jednak do przekroczenia terminu na wniesienie sprzeciwu doszło z przyczyn niezawinionych przez pozwanego, pozwanemu przysługuje prawo do złożenia wniosku o przywrócenie terminu. Przedmiotowy wniosek należy wnieść do sądu w ciągu tygodnia, od kiedy ustała przyczyna uchybienia terminu. Wniosek powinien zawierać uprawdopodobnienie okoliczności, które doprowadziły do przekroczenia terminu. Równocześnie z omawianym pismem należy załączyć do sądu sprzeciw od nakazu zapłaty.
Przykład: Pozwany otrzymał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w dniu 1 września 2021 roku. W ostatnim dniu na wniesienie sprzeciwu pozwany uległ wypadkowi samochodowemu, w wyniku którego do 1 października 2021 roku przebywał w szpitalu. Sprzeciw od nakazu zapłaty nie został wniesiony w terminie, jednak bez winy pozwanego. W związku z powyższym, w ciągu 7 dni od wyjścia ze szpitala (do 8 października 2021 roku) pozwany powinien złożyć wniosek o przywrócenie terminu na wniesienie sprzeciwu, załączając dowód pobytu w szpitalu lub inne dowody potwierdzające brak winy w uchybieniu terminu. Do wniosku należy złożyć sprzeciw od nakazu zapłaty, czyli dopełnić spóźnionej czynności.
Sprzeciw od nakazu zapłaty uzasadnienie
Uzasadnienie sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym
Poza opisanymi wyżej kwestiami formalnymi oraz wnioskami i zarzutami, sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym powinien zawierać uzasadnienie. Sprzeciw od nakazu zapłaty bez uzasadnienia zwykle nie będzie uznawany za pismo zawierające braki, jednak jego wniesienie może powodować znaczące trudności z późniejszym dowodzeniem faktów i przedstawieniem swojego stanowiska w sprawie. Jak bowiem wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 9 lipca 2009 roku sygn. akt III CSK 341/08) nie można odpowiadając na pozew twierdzić, iż się nie zgadzając z pozwem „przeczy wszystkim faktom powołanym przez powoda, poza tymi, które wyraźnie się przyzna”. Fakty i dowody związane z konkretnymi okolicznościami, z którymi się pozwany nie zgadza powinien on wskazać, jeżeli ma to służyć obronie jego racji, powinien się on ustosunkować do twierdzeń strony powodowej.
W świetle powyższego należy przyjąć, iż wszystkie okoliczności niewymienione w sprzeciwie i odrębnie niezanegowane przez stronę pozwaną, mogą zostać ocenione przez sąd jako przyznane.
Zgodnie z ogólnymi zasadami dowodzenia, strona powinna przedstawiać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich twierdzeń w pierwszym piśmie procesowym. Zgodnie z art. 20512 § 2 k.p.c., jeżeli w sprawie mogą być powoływane aż do zamknięcia rozprawy, z zastrzeżeniem jednak niekorzystnych skutków, które według przepisów kodeksu mogą wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego składu orzekającego i postanowień sądu.
Przykład: Pozwany otrzymał od sądu nakaz zapłaty z odpisem pozwu oraz pouczeniem o możliwości wniesienia sprzeciwu oraz konieczności powołania w sprzeciwie wszystkich twierdzeń i dowodów. Pozwany złożył sprzeciw, w którym określił jedynie, iż zaskarża nakaz zapłaty i nie zgadza się z twierdzeniami przedstawionymi w pozwie, bez szczegółowego odniesienia się do tych okoliczności oraz złożenia wniosków dowodowych. W toku procesu pozwany stwierdził jednak, iż chciałby uzupełnić swoje stanowisko, w związku z czym sporządził pismo procesowe z argumentacją i wnioskami dowodowymi. Twierdzenia i dowody zawarte w piśmie mogą zostać uznane przez sąd za spóźnione i pominięte przy orzekaniu.
Szczególnie surowe zasady dowodzenia zostały określone w przepisach kodeksu postępowania cywilnego w odniesieniu do postępowania gospodarczego. W ramach tej procedury k.p.c. wprost stanowi, iż Powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany – w odpowiedzi na pozew.
Z powyższych przyczyn wniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym nie powinno być traktowane jedynie jako formalność, ale jako istotny element obrony pozwanego w procesie, niejednokrotnie jako jej najważniejszy element. Z tego powodu po otrzymaniu nakazu zapłaty warto rozważyć powierzenie sporządzenia sprzeciwu prawnikowi, który zadba nie tylko o kwestie formalne, ale także o zawarcie w omawianym piśmie wszystkich twierdzeń i dowodów istotnych z punktu widzenia obrony interesów pozwanego.
Uzasadnienie sprzeciwu od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym
Nieco inaczej przedstawia się zagadnienie uzasadnienia w sprzeciwie od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W praktyce wniesienie sprzeciwu w tym postępowaniu sprowadza się do stwierdzenia, iż pozwany zaskarża w całości nakaz zapłaty. Z przepisów k.p.c. wprost wynika, iż do sprzeciwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym nie dołącza się dowodów (art. 50535 k.p.c.). Sprzeciw nie wymaga ponadto przedstawiania zarzutów przeciwko żądaniu pozwu ani wskazywania okoliczności faktycznych na ich poparcie. Jak wskazano powyżej, sprzeciw od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym prowadzi do umorzenia postępowania, nie zmierza natomiast do merytorycznego rozpoznania sprawy. Zatem zamieszczanie uzasadnienia oraz dowodów na poparcie powołanych twierdzeń byłoby w tej sytuacji niecelowe.
Zarzuty od nakazu zapłaty
Oprócz nakazów zapłaty wydawanych w powołanych wyżej postępowaniach: upominawczym oraz elektronicznym postępowaniu upominawczym, kodeks postępowania cywilnego przewiduje jeszcze jedną kategorię nakazów zapłaty – nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Podstawy wydania tego nakazu opisaliśmy w artykule „Pozew o zapłatę w praktyce” w części dotyczącej postępowania nakazowego.
Zaskarżenie powyższego orzeczenia pod pewnymi względami różni się od pozostałych omówionych w artykule orzeczeń. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż zgodnie z k.p.c., od przedmiotowego nakazu zapłaty w terminie 2-tygodniowym należy wnieść zarzuty, a nie sprzeciw. Kolejną odrębnością jest konieczność opłacenia zarzutów. Wynika to z uprzywilejowanej pozycji powoda w postępowaniu nakazowym. Opłata od pozwu wynosi bowiem jedynie ¼ standardowej opłaty. Pozostała cześć, tj. ¾ opłaty powinna zostać uiszczona przez pozwanego wraz z zarzutami
Przykład: Powód złożył pozew o zapłatę kwoty 100 000 zł. Standardowa opłata od pozwu wynosiłaby 5%, czyli 5 000 zł. Powód oparł jednak żądanie pozwu na podpisanym przez pozwanego wekslu i złożył wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Z tej przyczyny opłata od pozwu wyniosła ostatecznie ¼ ww. kwoty, tj. 1 250 zł. W sprawie został następnie wydany nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. jeżeli pozwany będzie chciał zaskarżyć nakaz, wraz z zarzutami musi wnieść opłatę sądową w wysokości ¾ x 5 000 zł, tj. 3 750 zł.
Wymaga także podkreślenia, iż nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Zatem w oparciu o przedmiotowy nakaz może zostać ustanowione zabezpieczenie na majątku pozwanego (np. zajęte rachunki bankowe). Z kolei nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. Wobec powyższego, aby uniknąć zajęcia komorniczego na podstawie nakazu zapłaty, pozwany powinien w sprzeciwie zamieścić odpowiednie wnioski, tj. wniosek o ograniczenie zabezpieczenia lub wstrzymanie wykonania nakazu.
Komentarz Kancelarii Capital Legal
Sprzeciw od nakazu zapłaty jest jednym z najistotniejszych pism procesowych. Ze względu na niekorzystne skutki, jakie może wywołać dla interesów strony wniesienie spóźnionego, niekompletnego lub niewystarczająco uzasadnionego warto poświęcić tej tematyce więcej uwagi.
W przypadku gdyby po lekturze artykułu nasunęły się Państwu dodatkowe pytania dotyczące omówionej tematyki lub jeżeli potrzebują Państwo pomocy w sporządzeniu sprzeciwu od nakazu zapłaty, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Nasza Kancelaria zapewnia kompleksową pomoc prawną w sprawach sądowych cywilnych i gospodarczych.
