Stan faktyczny
Słoweński spór pomiędzy spółką K. a organami celnymi dotyczył przestrzegania praw własności intelektualnej. K. utrzymywała, iż unijne rozporządzenie nie zostało zinterpretowane w prawidłowy sposób i w związku z tym wniosła o skierowanie pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości.
Słoweński Sąd Najwyższy (dalej: SN) powziął wątpliwości m.in. czy art. 267 ak. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE) zobowiązuje go, aby przy rozstrzyganiu wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej K. dokonał oceny wniosku tej spółki o wystąpienie do Trybunału w trybie prejudycjalnym.
Stanowisko TS
Obowiązek sądu
Zgodnie z jednolitym stanowiskiem TS jeżeli w prawie krajowym nie istnieje żaden środek zaskarżenia orzeczenia sądu krajowego, to sąd ten jest co do zasady zobowiązany wystąpić do Trybunału zgodnie z art. 267 ak. 3 TFUE, w sytuacji gdy podniesiona została przed nim kwestia dotycząca wykładni prawa Unii lub ważności aktu prawa wtórnego (wyrok TS z 22.12.2022 r., Airbnb Ireland i Airbnb Payments UK, C-83/21, Legalis, pkt 79). Trybunał konsekwentnie twierdzi, iż taki sąd może zostać zwolniony z obowiązku przewidzianego w art. 267 ak. 3 TFUE wyłącznie w sytuacji, gdy stwierdzi, iż podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub iż dany unijny przepis stanowił już przedmiot wykładni Trybunału, lub że prawidłowa wykładnia prawa Unii jest na tyle oczywista, iż nie pozostawia ona miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości.
Sąd odsyłający wyjaśnia, iż zgodnie ze słoweńską regulacją nie jest zobowiązany do oceny, na etapie rozpatrywania wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania, czy w ramach postępowania rewizyjnego należy zwrócić się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym kwestii prawa Unii podniesionej na poparcie tego wniosku. o ile zaś skarga rewizyjna nie jest przyjęta do rozpoznania, orzeczenie oddalające ostatecznie kończy postępowanie. W takim przypadku wiążąca mogłaby być wykładnia prawa Unii przyjęta przez sąd niższej instancji. W ocenie TS taka sytuacja może zaś zagrozić skuteczności systemu współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem, ustanowionego w art. 267 TFUE, a także realizacji celów, do których osiągnięcia zmierza to postanowienie.
Z utrwalonego orzecznictwa TS wynika również, iż zasada wykładni zgodnej prawa krajowego z prawem Unii wymaga, aby sądy krajowe, przy poszanowaniu w szczególności zakazu wykładni prawa krajowego contra legem, czyniły wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji, z uwzględnieniem wszystkich przepisów prawa krajowego i stosując uznane w porządku krajowym metody wykładni, by zapewnić pełną skuteczność rozpatrywanego przepisu prawa Unii i dokonać rozstrzygnięcia zgodnego z realizowanymi przez niego celami (wyrok TS z 29.6.2017 r., Popławski, C-579/15, Legalis, pkt 31–34). W niniejszej sprawie wykładnia zgodna rozpatrywanego słoweńskiego uregulowania, zdaniem TS, wydaje się możliwa. Trybunał uznał, iż ten przepis można interpretować w sposób zgodny z art. 267 ak. 3 TFUE w ten sposób, iż ustanowione w tym przepisie kryterium znaczenia podniesionej kwestii prawnej dla zapewnienia pewności prawa, jednolitego stosowania prawa lub jego rozwoju obejmuje sytuację, w której strona sporu wnosząca o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania podnosi kwestię dotyczącą wykładni lub ważności przepisu prawa Unii, która nie wchodzi w zakres żadnego z ww. wyjątków i która wymaga w konsekwencji zwrócenia się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.
Trybunał podkreślił, iż obowiązek ciążący na sądzie krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu pozostaje bez uszczerbku dla spoczywającej na nim odpowiedzialności za podjęcie decyzji, na jakim etapie postępowania krajowego należy skierować pytanie prejudycjalne do TS. Trybunał wyjaśnił, iż do słoweńskiego SN, do którego wpłynęła skarga rewizyjna do rozpoznania i który jest zobowiązany zwrócić się do Trybunału w trybie prejudycjalnym, należy podjęcie decyzji, czy należy przedłożyć wniosek prejudycjalny na etapie rozpatrywania przyjęcia tej skargi wniosku do rozpoznania, czy też na późniejszym etapie (wyrok TS z 4.6.2002 r., Lyckeskog, C-99/00, Legalis, pkt 18). o ile SN postanowi zwrócić się o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na etapie rozpatrywania wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania, powinien zawiesić jego rozpatrzenie do czasu wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym, a następnie wykonać to orzeczenie w ramach oceny kwestii, czy należy przyjąć skargę rewizyjną do rozpoznania.
Trybunał orzekł, iż art. 267 ak. 3 TFUE należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, postanawiał w ramach postępowania w sprawie rozpatrywania wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania, którego rozstrzygnięcie zależy od znaczenia kwestii prawnej podniesionej przez jedną ze stron sporu dla zapewnienia pewności prawa, jednolitego stosowania prawa lub jego rozwoju, o oddaleniu takiego wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania bez dokonania oceny, czy byłby on zobowiązany zwrócić się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym kwestii wykładni lub ważności przepisu prawa Unii podniesionej na poparcie tego wniosku.
Uzasadnienie
Trybunał orzekł, iż art. 267 TFUE w związku z art. 47 KPP ak. 2 należy interpretować w ten sposób, iż sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, powinien w orzeczeniu oddalającym wniosek o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania zawierającej wniosek o zwrócenie się do Trybunału w trybie prejudycjalnym z pytaniem dotyczącym wykładni lub ważności przepisu prawa Unii, przedstawić powody, dla których nie zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. A zatem uzasadnić, iż to pytanie nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu, albo iż dany przepis prawa Unii był już przedmiotem wykładni Trybunału, albo iż prawidłowa wykładnia prawa Unii jest na tyle oczywista, iż nie pozostawia miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości.
Komentarz
W prezentowanym wyroku TS odniósł się do bardzo newralgicznie kwestii, a mianowicie zakresu uprawnień sądów najwyższej instancji państw członkowskich do decydowania, które sprawy mają rozpatrywać i rozstrzygać (tzw. mechanizmy filtrujące). Trybunał wyjaśnił, w jaki sposób można pogodzić mechanizmy filtrujące na poziomie tych państw z obowiązkiem, jaki na mocy art. 267 ak. 3 TFUE spoczywa na sądach krajowych ostatniej instancji, zwracania się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, gdy w toczącym się przed nimi postępowaniu zostanie podniesiona kwestia wykładni unijnego prawa (por. również art. 177 § 1 pkt 31 KPC). Ten obowiązek ma przede wszystkim na celu zapobieżenie powstania w danym państwie członkowskim orzecznictwa krajowego niezgodnego z prawem Unii. Dlatego Trybunał konsekwentnie stwierdza, iż zwolnienie sądu krajowego z tego obowiązku mam miejsce wyłącznie w sytuacji, gdy ten sąd uzna: iż podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub iż unijny przepis stanowił już przedmiot wykładni TS, lub iż prawidłowa wykładnia prawa Unii jest na tyle oczywista, iż nie pozostawia ona miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości.
Z niniejszego wyroku wynika, iż krajowy sąd najwyższy, taki jak słoweński SN, nie może oddalić wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania, w którym podniesiono kwestię dotyczącą wykładni lub ważności przepisu prawa Unii, bez uprzedniej oceny, czy jest on zobowiązany zwrócić się do Trybunału z tym pytaniem w trybie prejudycjalnym, czy też kwestia ta wchodzi w zakres jednego z odstępstw. Ponadto, gdy sąd najwyższy postanawia oddalić taki wniosek na podstawie jednego z tych wyjątków, orzeczenie to musi spełniać wymóg uzasadnienia.
Wyrok TS z 15.10.2024 r., KUBERA, C-144/23, Legalis
