Judicial review of a motion for conviction without a trial

Opis stanu faktycznego

Sąd Rejonowy w M., po rozpoznaniu i uwzględnieniu wniosku skierowanego przez Prokuratora Okręgowego w G. w trybie art. 335 § 2 KPK, wyrokiem z 14.3.2024 r., II K 27/24, uznał oskarżonego D.B. za winnego ciągu przestępstw z art. 202 § 4a KK, za który wymierzył karę grzywny w liczbie 200 stawek dziennych po 20 zł, ciągu przestępstw z art. 200 § 1 KK, art. 200 § 4 KK, art. 202 § 4 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK, za który wymierzył karę roku pozbawienia wolności, oraz występku z art. 200a § 2 KK, art. 200 § 4 KK i art. 202 § 4 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, za który wymierzył karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Na zasadzie art. 91 § 2 KK połączył ww. kary więzienia (orzeczone z nadzwyczajnym złagodzeniem kary) i wymierzył oskarżonemu karę łączną w wymiarze roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres 5 lat próby, oddając oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego. Na mocy art. 41 § 1a KK orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu zajmowania przez oskarżonego wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów albo działalności związanych z wychowywaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi na okres 3 lat.

Wskazany wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się 22.3.2024 r. bez postępowania odwoławczego.

Kasację od tego orzeczenia wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżył je w całości na niekorzyść skazanego, zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 343 § 6 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 2 KPK, przez niezasadne uwzględnienie wadliwego wniosku prokuratora i wydanie wobec D.B. wyroku skazującego za dwa ciągi przestępstw i czyn zabroniony, kwalifikowanych z art. 200 § 1 KK i inne, mimo że:

1. wniosek w zakresie propozycji kary łącznej 1 roku pozbawienia wolności, wykonanie której warunkowo zawieszono na okres 5 lat próby, orzeczonej w miejsce jednostkowych kar więzienia w wymiarach 1 roku oraz 6 miesięcy, został sformułowany z naruszeniem dyspozycji art. 91 § 2 KK w zw. z art. 86 § 1 KK, co skutkowało wydaniem zaskarżonego wyroku z rażącą i mającą istotny wpływ na jego treść obrazą przywołanych przepisów prawa materialnego, w związku z wymierzeniem oskarżonemu kary łącznej więzienia poniżej dolnej granicy tejże kary;
2. wniosek zawierał propozycję orzeczenia tylko jednego środka karnego, o jakim stanowi przepis art. 41 § 1a zdanie drugie KK22 – w brzmieniu obowiązującym do 30.9.2023 r., a po tej dacie art. 41 § 1a pkt 2 KK – mimo iż oskarżony został skazany aż trzykrotnie za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletnich, co skutkowało wydaniem zaskarżonego wyroku z rażącą i mającą istotny wpływ na jego treść obrazą przywołanej normy prawa materialnego, polegającą na jednorazowym orzeczeniu wobec D.B. środka karnego w postaci zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów lub działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi, podczas gdy zgodnie z dyspozycją art. 41 § 1a KK22 (aktualnie art. 41 § 1a pkt 2 KK) obligatoryjne było orzeczenie przedmiotowego zakazu w związku z każdym z trzech kolejnych skazań, a następnie orzeczenie wobec oskarżonego, przy zastosowaniu art. 90 § 2 KK, łącznego środka karnego.

Podnosząc powyższe, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w M. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy w sprawie D.B. skazanego za czyny określone w art. 202 § 4a KK i in., po rozpoznaniu 25.9.2024 r. w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego od wyroku Sądu Rejonowego w M. z 14.3.2024 r., w sprawie II K 27/14, na podstawie art. 537 § 1 i 2 KPK, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w M. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego charakter zaistniałych w sprawie uchybień uprawniał do uwzględnienia kasacji w całości w trybie art. 535 § 5 KPK.

Autor kasacji trafnie wskazał, iż wymierzona w zaskarżonym wyroku kara łączna roku więzienia nie mieści się w granicach dopuszczalnego jej ukształtowania. Uwzględniając bowiem wymiar orzeczonych tym wyrokiem kar jednostkowych pozbawienia wolności, kara łączna jest niższa od dolnej granicy jej możliwego orzeczenia. Co do zasady, zgodnie z odpowiednio stosowanym art. 86 § 1 KK w zw. z art. 91 § 2 KK sąd wymierza karę łączną w granicach powyżej najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy. W niniejszym przypadku najwyższą połączoną karą jednostkową był rok pozbawienia wolności. Wobec tego dolną granicą kary łącznej był rok i miesiąc pozbawienia wolności. Sąd Rejonowy, orzekając ją w wymiarze niższym (roku), dopuścił się więc rażącego naruszenia prawa materialnego, a mianowicie dyspozycji art. 86 § 1 KK w zw. z art. 91 § 2 KK. Podkreślenia przy tym wymaga także, iż ów najniższy możliwy do orzeczenia wymiar kary łącznej, tj. rok i miesiąc pozbawienia wolności, nie spełniał ustawowego warunku do zastosowania, przewidzianego w dyspozycji art. 69 § 1 KK, dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary. Instytucja ta, począwszy od nowelizacji ustawy karnej, która weszła w życie 1.7.2015 r., jest bowiem przewidziana jedynie dla kar więzienia orzeczonych w wymiarze nieprzekraczającym roku.

Niewątpliwie Sąd Rejonowy dopuścił się również uchybienia w zakresie rozstrzygnięcia o środku karnym, o jakim stanowi art. 41 § 1a zdanie drugie KK22 w brzmieniu obowiązującym do 30.9.2023 r., a po tej dacie art. 41 § 1a pkt 2 KK. Wprawdzie Sąd ten orzekł przedmiotowy środek, w konsekwencji czego oskarżony został faktycznie pozbawiony możliwości podejmowania pracy zarobkowej i zajęć wskazanych w treści przepisu art. 41 § 1a KK22, jednakże uczynił to jednokrotnie, mimo iż D.B. został skazany za dwa ciągi występków, a mianowicie określonych w art. 202 § 4a KK oraz art. 200 § 1 KK, art. 200 § 4 KK i art. 202 § 4 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, jak również za przestępstwo określone w art. 200a § 2 KK, art. 200 § 4 KK i art. 202 § 4 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, które zawierają się w katalogu czynów zabronionych, przedmiotem ochrony których jest wolność seksualna małoletniego. W konsekwencji przepis art. 41 § 1a zdanie drugie KK22 (aktualnie art. 41 § 1a pkt 2 KK) powinien znaleźć zastosowanie w związku ze skazaniem D.B. za każde z inkryminowanych zachowań, czyli trzykrotnie. Brak tych obligatoryjnych jednostkowych rozstrzygnięć w zaskarżonym wyroku stanowi rażące naruszenie prawa materialnego. W dalszej kolejności, w warunkach prawidłowego postąpienia w myśl dyspozycji przepisu art. 90 § 2 KK, Sąd powinien był połączyć przedmiotowe, tożsame rodzajowo zakazy i orzec łączny środek kamy.

Nie ulega wątpliwości, iż powyższe błędy były skutkiem zaakceptowania przez Sąd orzekający wadliwego wniosku prokuratora złożonego w trybie art. 335 § 2 KPK. Obowiązkiem sądu orzekającego w trybie art. 343 KPK w zw. z art. 335 KPK jest – co oczywiste – dokonanie kontroli wniosku prokuratora zarówno pod względem formalnym, jak i merytorycznym. W ramach ponownego rozpoznania sprawy, dochowując obowiązku kontroli wniosku, złożonego w trybie art. 335 § 2 KPK, Sąd Rejonowy powinien albo wyjednać od oskarżonego zgodę na orzeczenie kary łącznej w wymiarze wyższym niż orzeczony mocą wadliwego wyroku, co jednak uniemożliwi jednoczesne zastosowanie wobec D.B. dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej łącznej kary pozbawienia wolności, względnie Sąd powinien wskazać na potrzebę modyfikacji wniosku przez obniżenie wymiaru jednostkowych kar pozbawienia wolności, tak aby kara łączna mogła zostać prawidłowo orzeczona w wysokości tożsamej co zawarta w analizowanym wyroku, na co z kolei prokurator może nie wyrazić zgody. Podobnie ewentualnego uzgodnienia wymaga także kwestia orzeczenia środka karnego, o jakim stanowi art. 41 § 1a zdanie drugie KK22 (aktualnie art. 41 § 1a pkt 2 KK).

Komentarz