Opis stanu faktycznego
A.G. został oskarżony o popełnienie trzech przestępstw polegających na niszczeniu samochodów, zakwalifikowanych z art. 288 § 1 KK w zw. z art. 12 § 1 KK i w zb. z art. 57a KK.
Sąd Rejonowy w Ł. wyrokiem z 31.5.2023 r., IV K 149/23 uznał A.G. za winnego popełnienia zarzuconych mu czynów, czym wyczerpał dyspozycję art. 288 § 1 KK w zw. z art. 12 § 1 KK, w zw. z art. 57a § 1 KK, w zw. z art. 91 § 1 KK i za to wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie – na podstawie art. 69 § 1 KK i art. 70 § 2 KK – warunkowo zawiesił na okres 2 lat próby. Ponadto, na podstawie art. 46 § 1 KK, orzekł wobec A.G. obowiązek naprawienia szkody w części przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonych określonych kwot, w tym na rzecz pokrzywdzonego P.M. „kwoty 1000 (trzysta) złotych”.
Powyższe orzeczenie nie zostało zaskarżone przez żadną ze stron i uprawomocniło się 8.6.2023 r.
Sąd Rejonowy w Ł. postanowieniem z 18.7.2023 r., IV K 149/23 sprostował oczywistą omyłkę pisarską w ten sposób, iż w miejsce błędnie wpisanej kwoty 1000, wpisał prawidłowo 300.
Kasację od wyroku wywiódł Prokurator Generalny, który zaskarżył go na niekorzyść skazanego, zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa procesowego oraz materialnego, a mianowicie art. 413 § 2 pkt 2 KPK, art. 72 § 1 KK i art. 73 § 2 KK.
W konsekwencji Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w Ł. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżony wyrok w części rozstrzygającej o obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego P.M., a także w części niezawierającej rozstrzygnięcia w przedmiocie obligatoryjnego oddania oskarżonego pod dozór kuratora oraz braku orzeczenia obowiązków wymienionych w art. 72 § 1 KK i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Ł. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
Stosownie do art. 413 § 2 pkt 2 KPK wyrok skazujący powinien zawierać m.in. rozstrzygnięcia, co do kary i środków karnych, środków kompensacyjnych i przepadku, a w razie potrzeby, co do zaliczenia na ich poczet okresów wskazanych w art. 63 KK. Obowiązek ten należy rozumieć nie tylko, jako orzeczenie przez sąd określonego rodzaju kary, środka karnego lub środka kompensacyjnego, ale także, jako prawidłowe określenie rozmiaru kary, czy innego orzeczonego środka. Z kolei bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 pkt 7 KPK występuje w sytuacji, gdy zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia uniemożliwiająca jego wykonanie. Przedmiotowa przyczyna uchylenia wyroku nie zachodzi natomiast, o ile w treści orzeczenia istnieje wprawdzie sprzeczność, ale nie uniemożliwia ona jego wykonania, jak i wówczas, gdy nie jest wprawdzie możliwe wykonanie orzeczenia, ale nie z uwagi na sprzeczność w jego treści, ale z racji innego naruszenia prawa (vide wyrok SN z 4.11.2020 r., III KK 296/20, Legalis).
Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż Sąd Rejonowy w Ł. dopuścił się rażącego naruszenia dyspozycji art. 413 § 2 pkt 2 KPK, które skutkowało zaistnieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 7 KPK. Mianowicie, Sąd meriti orzekł względem A.G. w zaskarżonym wyroku środek kompensacyjny w postaci obowiązku naprawienia szkody w części przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego „P.M. kwoty 1000 (trzysta) złotych”. Wskazane rozstrzygnięcie zawiera sprzeczność, której należy przypisać charakter oczywisty, albowiem powoduje zasadnicze i nierozwiązywalne wątpliwości, czy w rzeczywistości zamiarem sądu było wymierzenie środka kompensacyjnego w kwocie 1.000 zł czy 300 zł. Zwłaszcza, iż obie kwoty mogą zostać uznane za częściowe naprawienie szkody wyrządzonej P.M. popełnionym przestępstwem, która zgodnie z ustaleniami sądu meriti wyniosła 4.000 zł. Z tego też względu owa sprzeczność uniemożliwia wykonanie zaskarżonego orzeczenia. Co prawda postanowieniem z 18.7.2023 r., IV K 149/23 powyższą sprzeczność próbowano sprostować w trybie art. 105 KPK, niemniej niedopuszczalne jest sięganie po tę instytucję w celu konwalidowania merytorycznych błędów zawartych w wyroku. Wydanie postanowienia o sprostowaniu w zakresie, w jakim dotyczy błędów niemających charakteru oczywistych omyłek pisarskich i rachunkowych jest czynnością ex ante nieskuteczną, i za taką też należało uznać wydanie ww. postanowienia (zob.m.in. wyrok SN z 3.6.2015 r., III KK 79/15, Legalis; wyrok SN z 26.2.2021 r., IV KK 382/20, Legalis; wyrok SN z 4.11.2020 r., III KK 296/20, Legalis). Powyższe czyniło koniecznym ocenę pierwszego z podniesionych zarzutów jako oczywiście zasadnego.
Należało podzielić stanowisko Prokuratora Generalnego w zakresie dwóch pozostałych zarzutów, dotyczących rażącego naruszenia przepisów prawa materialnego w postaci art. 72 § 1 KK i art. 73 § 2 KK.
Zgodnie z art. 72 § 1 KK zastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary, które nie jest połączone z jednoczesnym orzeczeniem środka karnego, zobowiązuje sąd do nałożenia na oskarżonego przynajmniej jednego z obowiązków probacyjnych wymienionych w pkt 1-8 tego przepisu. Sąd meriti, skazując A.G. na karę 6 miesięcy więzienia z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby i nie orzekając wobec niego środka karnego, był więc zobligowany do zastosowania nakazów wynikających z dyspozycji art. 72 § 1 KK, czego jednak nie uczynił. W przedmiotowej sprawie orzeczono wprawdzie na podstawie art. 46 § 1 KK obowiązek naprawienia szkody, niemniej – jak słusznie zauważył autor kasacji – w aktualnym stanie prawnym nie jest to środek karny, a środek kompensacyjny. W takiej sytuacji brak orzeczenia jednego z obowiązków wymienionych w art. 72 § 1 KK stanowiło rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie tego przepisu prawa materialnego (zob. wyrok SN z 12.5.2021 r., II KK 88/21, Legalis; wyrok SN z 18.12.2018 r., III KK 540/17, Legalis).
Z kolei w świetle art. 73 § 2 KK oddanie skazanego pod dozór w przypadku warunkowego zawieszania wykonania kary jest obligatoryjne m.in. wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego. W przedmiotowej sprawie wszystkie wymienione warunki zostały spełnione. Z akt sprawy wynika, iż A.G. urodził się w 2004 r., a zatem w chwili popełnienia przypisanych mu przestępstw nie ukończył 21 lat, a w chwili orzekania w pierwszej instancji 24 lat. Niewątpliwie jest więc młodocianym w rozumieniu art. 115 § 10 KK. Ponadto przestępstwa, których się dopuścił miały charakter umyślny. W tym stanie rzeczy brak rozstrzygnięcia o oddaniu A.G. w okresie próby pod dozór kuratora (lub innego podmiotu wymienionego w treści art. 73 § 1 KK) stanowił rażące naruszenie art. 73 § 2 KK, które miało jednocześnie istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku (zob. wyrok SN z 22.6.2023 r., V KK 560/22, Legalis).
Końcowo podkreślić należy, co słusznie zauważył Prokurator Generalny, iż ewentualne konwalidowanie powyższego uchybienia w zakresie zastosowania dozoru kuratora nie może zostać uznane za jednoczesne wypełnienie dyspozycji art. 72 § 1 KK. Oddanie bowiem skazanego pod dozór kuratora nie jest środkiem karnym, ani też środkiem probacyjnym, a jest to jedynie instrument kontroli skazanego w okresie próby, także w zakresie wykonywania przez skazanego nałożonych na niego obowiązków (zob. wyrok SN z 21.4.2021 r., IV KK 119/21, Legalis).
Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy jawi bezsporne twierdzenie, iż wskazane w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego względy czyniły konieczność uchylenia wyroku Sądu Rejonowego w Ł., w częściach rozstrzygającej o obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego P.M. i niezawierającej rozstrzygnięcia w przedmiocie obligatoryjnego oddania oskarżonego pod dozór kuratora oraz braku orzeczenia obowiązków wymienionych w art. 72 § 1 KK. W konsekwencji należy uznać za słuszne przekazanie sprawy w wymienionym zakresie temu sądowi do ponownego rozpoznania. Nie ma wątpliwości, iż w powtórnym procedowaniu powinnością tego sądu będzie sformułowanie orzeczenia bez sprzeczności uniemożliwiającej jego wykonanie, nałożenie na skazanego przynajmniej jednego z obowiązków probacyjnych wskazanych w art. 72 § 1 pkt 1-8 KK oraz oddanie go pod dozór kuratora w okresie próby, w myśl dyspozycji art. 73 § 2 KK.
