Historical timeline: 8 July 1343 — conclusion of the Peace of Kalisz

Rocznica zawarcia pokoju pomiędzy Koroną Królestwa Polskiego i Zakonem Krzyżackim.

Dziś w naszym Kalendarium przyjrzymy się początkowemu okresowi rządów Kazimierza III Wielkiego. Władca ten odziedziczył państwo małe i słabe, zrujnowane wieloletnimi wojnami z wiekszością swoich sąsiadów. W zaistniałych okolicznościach nowy król zauważył potrzebę ułożenia stosunków z rywalami, by zyskać czas na reformy wewnętrzne i wzmocnienie swojej domeny. Przede wszystkim ochoczo podszedł do idei zjazdu w Wyszehradzie, który miał miejsce w 1335 roku. Oprócz władcy polskiego, w konferencji wzięli udział królowie Czech i Węgier oraz reprezentanci Zakonu.

W czasie wielodniowych dysput szukano rozstrzygnięcia sporu o Pomorze Gdańskie i Kujawy oraz o prawo do korony polskiej. Uzgodniono, iż Pomorze pozostanie przy zakonie, ale Krzyżacy muszą oddać Polsce Kujawy i Ziemię Dobrzyńską. W sprawie korony, król czeski zażądał sumy 20 000 kop groszy praskich w zamian za zrzeczenie się swoich praw. Polski władca zaakceptował te warunki i dzięki temu zyskał pokój na granicach oraz mógł skupić się na problemach wewnętrznych. Rozstrzygnięcia zjazdu dotyczące Pomorza były oczywiście niezadowalające dla polskiego monarchy, dlatego oskarżył Krzyżaków przed sądem papieskim. Wyrok papieski znów był korzystny dla Polski – nakazywał zakonowi zwrot Pomorza oraz wypłacenie odszkodowania za zniszczenia wojenne. Niestety, po raz kolejny sprawnie działająca w Rzymie agentura krzyżacka doprowadziła do zawieszenia wykonania wyroku.

Tymczasem w Niemczech wybuchł spór o sukcesję korony cesarskiej. Walczyli ze sobą austriaccy Habsburgowie, czescy Luksemburgowie oraz brandenburscy Wittelsbachowie. Włączając się do sporu, Kazimierz zawarł egzotyczny jak się wydaje sojusz z Brandenburgią i Austrią. Okrążone w ten sposób Czechy były na tyle przerażone, iż Jan Luksemburski wysłał poselstwo do Polski. Zawarte w Sandomierzu w 1336 roku porozumienie rozbiło dotychczasowy sojusz Czech i Zakonu Krzyżackiego.

W 1339 roku Kazimierz zawarł ścisły sojusz z Węgrami zapewniając tamtejszego władcę, Karola Roberta, iż w przypadku swej bezpotomnej śmierci przekaże polski tron w ręce jego dynastii. Później podpisał podobny pakt z następcą Karola – Ludwikiem Węgierskim. Tzw. „układ o przeżycie” gwarantował przejmowanie tronu w Polsce i na Węgrzech przez drugą dynastię w wypadku bezpotomnej śmierci jednego z władców. W 1369 roku, czując bliską śmierć, Kazimierz adoptował swojego wnuka Kazimierza IV Słupskiego i zapisał mu w testamencie koronę. Miało to na celu zapobieżenie wygaśnięciu dynastii piastowskiej i przejęciu tronu polskiego przez Węgrów.

Widząc fiasko mediacji i spraw sądowych z Krzyżakami, król zdecydował się podjąć rokowania, rozwiązujące mu ręce także na kierunku północnym. Prowadzone w Kaliszu rozmowy miały miejsce w 1343 roku i zakończyły się pdpisaniem pokoju w dniu 8 lipca. Na jego mocy, Kujawy wracały do Polski, ale Pomorze Gdańskie pozostawało w rękach Zakonu. Mimo to król polski zachował jednak prawo do nazywania się Panem i dziedzicem Pomorza, co sankcjonowało jego pretensje do spornych ziem i pomogło odzyskać je w przyszłości. Dodatkowo Krzyżacy zapłacili Polsce 10 000 florenów za okupację Ziemi Dobrzyńskiej.

Oryginał traktatu pokojowego w Kaliszu, zachował się do naszych czasów.

Pokój w Kaliszu okazał się wyjątkowo trwały jak na stosunki polsko-krzyżackie. Oprócz lokalnych i mało znaczących starć na granicach, zapewnił stan pokoju między obydwoma państwami aż do 1409 roku i słynnej “wielkiej wojny”, którą znamy głównie z bitwy pod Grunwaldem.

Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.