Ostatni rok pokazał, iż Unia Europejska postawiła na coraz większą niezależność oraz dystans w relacjach z Chińską Republiką Ludową. Przez cały rok można było zauważyć wydarzenia, które stanowiły swojego rodzaju punkty zapalne w obustronnych stosunkach. Niemniej jednak jądrem eskalacji napięć było procedowanie i finalne przyjęcie ceł wyrównawczych na chińskie pojazdy elektryczne (ang. electric vehicle, EV). To właśnie wokół tej kwestii rozgrywała się cała sztuka, której sceną był europejski rynek motoryzacyjny, a głównymi aktorami – Bruksela i Pekin. Aczkolwiek nie oznacza to, iż nie przetaczały się przez rok 2024 inne sporne zagadnienia, takie jak chociażby notoryczne wspieranie przez ChRL Rosji w jej napastniczej wojnie przeciwko Ukrainie, afery szpiegowskie na terenie Europy czy dochodzenia antysubsydyjne przeciwko towarom z ChRL. O tych wszystkich wydarzeniach można było przeczytać co miesiąc w „Przeglądzie Wydarzeń UE-Chiny” na łamach Instytutu Nowej Europy.
Ewolucja postrzegania Chin przez UE
Faktem jest, iż Unia Europejska z Chińską Republiką Ludową swoich relacji nie rozwija od wczoraj, przez co zrozumiałym jest, iż podejście europejskiego bloku do azjatyckiego mocarstwa sukcesywnie ewoluowało wraz z upływającymi latami. Powszechną opinią wśród badaczy i komentatorów jest stwierdzenie, iż na przełomie XX i XXI wieku Unia Europejska traktowała Chiny jako „okazję” w rozumieniu przede wszystkim gospodarczym. Wiązało się to ze wstąpieniem Państwa Środka w struktury Światowej Organizacji Handlu (WTO) 11 grudnia 2001 roku[1]. UE w ten sposób postrzegała wstąpienie Chin do WTO jako okazję do „rozszerzenia globalnego systemu handlowego przy jednoczesnej liberalizacji handlu i inwestycji” – jak zauważa Alicia García-Herrero[2]. Już dwa lata później, 30 października 2003 roku, relacje unijno-chińskie przeniosły się na poziom strategicznego partnerstwa, które mogło mieć miejsce, gdyż obydwie strony w tamtym czasie miały zbieżne wobec siebie cele i priorytety (technologia satelitarna, kooperacja kosmiczna, rozwój handlu i wzmacnianie pozycji euro wobec dolara). Tym samym decydenci UE byli przekonani, iż poprzez poszerzanie gospodarczej współpracy i zależności Europa będzie zdolna wpłynąć na Chiny politycznie, co oznacza, iż pokieruje Pekin w stronę zachodniego modelu rozwoju polityczno-gospodarczo-społecznego. Jak się okazało, były to złudne nadzieje, a wręcz aktualne wydarzenia w Chinach pokazują, iż państwo to zmierza ku głębszemu autorytaryzmowi, niż było to na początku obecnego stulecia[3]. Z kolei dla Pekinu coraz lepsze i strategiczne stosunki z UE miały stanowić w przyszłości podstawę pod zwalczanie dominującej pozycji Stanów Zjednoczonych w globalnym ładzie międzynarodowym w myśl idei multilateralizmu, o której Chiny wspominają przy wielu okazjach[4].
W kolejnych latach Unia publikowała dokumenty strategiczne odnoszące się stricte do relacji z Chinami. Do takich dokumentów należy zaliczyć Strategię Współpracy z Chinami 2007-2013 z 2007 roku. Dokument stwierdzał wtedy, iż „Unia Europejska ma ekonomiczny i polityczny interes we wspieraniu zrównoważonego rozwoju Chin”, zaznaczając rosnącą potęgę Chin na świecie[5]. Przykładem następnym jest Agenda Strategiczna Współpracy UE-Chiny 2020 z 2013. W tym dokumencie Unia Europejska wskazuje, iż zarówno ona, jak i Chiny stanowią ważnych aktorów w wielobiegunowym świecie, a także „dzielą odpowiedzialność za promowanie pokoju, dobrobytu i zrównoważonego rozwoju dla dobra wszystkich”. Tym samym wyrażają zgodność w kwestii kontynuacji pogłębiania i umacniania strategicznego partnerstwa w obustronnej korzyści, podkreślając, iż kooperacja ta ma być oparta o „zasady równości, szacunku i zaufania”[6].
Kilka lat później, to jest w 2016 roku, Komisja Europejska wraz Parlamentem Europejskim wydała wspólny komunikat pod nazwą „Elementy do Nowej Strategii UE wobec Chin”. Do najważniejszych zaleceń tego komunikatu można zaliczyć stwierdzenia chociażby takie, iż fundamentem relacji unijno-chińskich są wzajemne korzyści polityczny, jak i ekonomiczne, czy iż zainteresowanie UE kontaktami z ChRL powinno opierać się na praktyczności i pragmatyzmie oraz nie stać w sprzeczności z jej interesami. Co ciekawsze, Unia oczekiwała wtedy od Chin, iż te „przyjmą odpowiedzialność zgodną z korzyściami, jakie czerpią z opartego na zasadach porządku międzynarodowego”, oraz iż polityka Brukseli powinna liczyć się z bliskimi relacjami z innymi partnerami Unii Europejskiej – tu mowa przede wszystkim o Stanach Zjednoczonych[7]. Widać po tym dokumencie, iż postrzeganie Chin zaczynało się zmieniać i Unia coraz mniej patrzyła na Państwo Środka jako „okazję”, co było związane przede wszystkim z ogromnym rozwojem Chin oraz wzrostem ich znaczenia w globalnym systemie międzynarodowym.
W ten sposób można łatwo przejść do aktualnej – jeszcze – strategii. Wyraz „jeszcze” nie pojawił się tutaj bez przyczyny, ale o nim za chwilę. W 2019 roku wydany na światło dzienne został ostatni dokument strategiczny odnoszący się do unijnej polityki wobec Chin. UE-Chiny: Strategiczna Perspektywa, bo tak się owa strategia nazywa, wnosi swojego rodzaju novum w percepcji Brukseli na Pekin. Mianowicie z powodu rosnącej świadomości coraz to znaczniejszej potęgi ChRL, a tym samym jej równolegle rosnącym ambicjom o skali globalnej Unia postawiła na trójwymiarowe postrzeganie Chin.
Dla UE Chiny występują na trzech poziomach: poziom pierwszy – Chiny pełnią rolę „partnera negocjacyjnego”, z którym należy odnaleźć „równowagę interesów”; poziom drugi – Chiny to „konkurent ekonomiczny”, którego celem jest dominacja technologiczna; poziom trzeci – Chiny jako „systemowy rywal”, który prezentuje światu alternatywne wobec zachodniego „modele zarządzania”.
Jak można przeczytać w omawianej strategii, niniejsza sytuacja wymaga „elastycznego i pragmatycznego podejścia obejmującego całą UE, umożliwiającego zasadniczą obronę interesów i wartości”[8].
Załamanie się strategii z 2019 roku
Owe trójwymiarowe postrzeganie Chin zaczęło podupadać wraz z wybuchem wojny na Ukrainie w 2022 roku. Napastnicza wojna Rosji zaburzyła nie tylko europejską architekturę bezpieczeństwa, ale także stosunki pomiędzy Brukselą a Pekinem. Powód? Chińska prorosyjska „neutralność”. Chiny nie opowiedziały się jawnie po stronie Rosji w tym konflikcie, wybierając drogę neutralności, jak zresztą wiele państw, niewchodzących w obręb szeroko rozumianego Zachodu i jego sojuszników. ale neutralność w chińskim wydaniu jest pastiszem tego typu podejścia, gdyż Pekin i Moskwa swój asymetryczny sojusz[9] pogłębiają nieustannie, co szczególnie widoczne od 2022 roku, czego kontynuacją są słowa przewodniczącego Xi Jinpinga na temat trwałości przyjaźni chińsko-rosyjskiej, które wypowiedział podczas szczytu BRICS z 2024 roku: „Obecnie świat przechodzi przez zmiany niewidziane od stu lat, sytuacja międzynarodowa jest przeplatana chaosem […] Ale głęboko wierzę, iż przyjaźń Chin i Rosji będzie trwała przez pokolenia, a odpowiedzialność wielkich państw wobec swoich obywateli nie ulegnie zmianie”[10].
Dlatego też nie powinno być nadużyciem stwierdzenie, iż moment wybuchu wojny na Ukrainie z perspektywy relacji UE-ChRL można umiejscowić na linii czasu jako punkt zwrotny w aktualnym myśleniu strategicznym, gdyż wspomniana wyżej prorosyjska neutralność Chin stała się podwaliną pod erozję dwustronnych stosunków. Co więcej, sytuacja ta pokazuje, iż pomiędzy Unią a Chinami rośnie coraz wyższa i grubsza ściana konfliktu interesów, co próbują politycy jak i jednej, tak i drugiej strony markować słowami przeciwstawnymi do rzeczywistości. A konflikt interesów przejawia się w tym przypadku w opowiedzeniu się po stronie Ukrainy przez Europę (w większości) i po stronie Rosji (nieoficjalnie) przez Chiny. To prowadzi do pogłębiania się blokowości w systemie międzynarodowym: demokratyczny i liberalny Zachód oraz autokratyczny i antyzachodni Wschód. Paradoksalnie Pekin stoi w opozycji wobec takiego rozkładu siły na arenie międzynarodowej, nieustannie podnosząc temat potrzeby odejścia od zimnowojennej i blokowej mentalności[11].
Jednakże poza geopolitycznymi rozbieżnościami pomiędzy UE a Chinami występują również różnice na poziomie gospodarczym. Unia Europejska dąży do uniezależnienia się od zewnętrznych źródeł, gdyż już raz wpadła w pułapkę zależności energetycznej od Rosji, co wywołało kryzys energetyczny w krajach europejskich[12], i nie chce, aby podobna sytuacja się powtórzyła w innym sektorze. Dlatego też Unia Europejska podjęła kroki, których celem jest powstrzymanie kryzysu w danym obszarze gospodarczym i/lub technologicznym, zanim do niego w ogóle dojdzie. Mowa tutaj o strategii deriskingu, czyli zmniejszania ryzyka zależności. Koncepcję tę można rozumieć w wieloraki sposób, tym bardziej iż nie została ukuta jeszcze dokładna definicja tego pojęcia. Andreea Brinza, Una Aleksandra Berzina-Cerenkova, Philippe Le Corre, John Seaman, Richard Turcsanyi i Stefan Vladisavljev podjęli się próby stworzenia takiej definicji. Stwierdzili oni, iż termin ten odnosi się do „dywersyfikacji powiązań gospodarczych UE i dążeniem do uzyskania autonomii strategicznej poprzez budowanie potencjału i zdolności Europy do działania jako podmiotu geopolitycznego”[13]. Więc zdaniem autorów w bezpośrednim nawiązaniu do Chińskiej Republiki Ludowej jest to „zarządzanie ryzykiem wynikającym ze współpracy gospodarczej i technologicznej z Chinami”[14]. Ponadto należy tu dodać, iż jest to łagodniejsza forma decouplingu, który oznacza całkowite odcięcie się ekonomiczne jednego państwa od drugiego. Podejście takie jest zauważalne w niektórych obszarach w relacjach amerykańsko-chińskich, choć administracja USA określa decoupling zjawiskiem negatywnym[15].
Politykę, koncepcję czy też strategię (gdyż nazewnictwo nie jest w tym przypadku również spójne) można określić nie bez powodu „dzieckiem” przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen. To właśnie w marcu 2023 podczas wystąpienia w Mercator Institute for China Studies and the European Policy Centre Von der Leyen przedstawiła powyższą koncepcję. Uznała ona, iż „odłączenie się od Chin nie jest ani wykonalne, ani leżące w interesie Europy”, a same stosunki Brukseli z Pekinem „nie są ani czarne, ani białe”, co ma sugerować złożoność zagadnienia bilateralnych relacji[16]. I z tego też powodu implementacja deriskingu ma być sensowniejsza, jak i korzystniejsza dla Unii Europejskiej.
W czerwcu tego samego roku Komisja Europejska w jednym z punktów swoich rekomendacji w stosunku do Chin stwierdziła: „Unia Europejska będzie przez cały czas zmniejszać krytyczne zależności i podatności, w tym w swoich łańcuchach dostaw, a także będzie zmniejszać ryzyko i dywersyfikować, gdzie to konieczne i adekwatne”[17].
Siłę deriskingu najlepiej obrazuje przegląd wymiany handlowej pomiędzy UE a ChRL za lata 2013-2023[18]. Można z niego odczytać, iż rok 2022 dla okresu ostatniej dekady stał się rokiem szczytowym, ale jednocześnie momentem gwałtownego spadku w roku 2023. Od 2013 do 2022 wartość wymiany handlowej sukcesywnie rosła, przy większej wartości importu z Chin niż eksportu do Chin, przez co bilans handlowy rósł na niekorzyść UE. Spadek wartości chińskiego importu do UE z 627,3 do 514,4 miliardów euro w 2023 roku można interpretować jako wyraz pogorszających się relacji z powodu rozbieżności w pojmowaniu wojny na Ukrainie i ogólnie mijania się interesów z perspektywy geopolitycznej. Co więcej, może to pokazywać (gdyż zmiennych w tym wypadku jest o wiele więcej) skuteczność polityki deriskingu: umniejszenie wartości importu z Chin i tym samym bilansu handlowego pozwala na mniejszą zależność w danych obszarach gospodarki UE oraz otwiera możliwości na handel z innymi państwami, czyli na dywersyfikację źródeł.
Tak więc można prognozować, iż trend z 2023 roku zostanie utrzymany w roku bieżącym w mniej lub bardziej zbliżonej formie. ale z drugiej strony Chiny donoszą, iż w 2024 roku – pomimo szerokich napięć gospodarczych – wymiana handlowa pomiędzy dwiema stronami wzrosła o 1,6% (wzrost eksportu z Chin i spadek importu z UE)[19]. Dlatego też trzeba brać odpowiednią poprawkę na zarówno wyżej przedstawiony trend, jak i samą skuteczność deriskingu w następnych latach.
Punkty zapalne
Obserwując jednak stricte ostatni rok, da się w łatwy sposób wyodrębnić punkty zapalne, które podgrzewały napięcia w relacjach pomiędzy Unią Europejską a Chińską Republiką Ludową. Bez zagłębiania się w szczegóły, należy przedstawić kilka najważniejszych z nich, które szerzej scharakteryzowane zostały w ramach comiesięcznego „Przeglądu Wydarzeń UE-Chiny”.
- Chińskie samochody elektryczne
Za najważniejszy z takich punktów bezsprzecznie należy uznać spór wokół chińskich samochodów elektrycznych. 4 października 2023 roku rozpoczęło się śledztwo Komisji Europejskiej, która zarzuciła Pekinowi subsydiowanie swoich pojazdów elektrycznych, tym samym zaburzając równą konkurencję na rynku europejskim[20]. Wynik śledztwa poskutkował nałożeniem ceł tymczasowych na chińskie pojazdy elektryczne na początku lipca 2024[21]. Z kolei 4 października 2024 roku kraje Unii Europejskiej przyjmują ostateczną propozycję wysokości ceł na EV z Chin.
Finalna wartość ceł wyrównawczych wraz z momentem wejścia ich w życie prezentuje się następująco. Trzy chińskie firmy zostały wyodrębnione i nałożono na nie odpowiednie – według Komisji Europejskiej – cła wyrównawcze: BYD – 17%, Geely – 18,8% oraz SAIC – 35,3%. Pozostałe przedsiębiorstwa, które wyraziły wolę współpracy z Komisją będą podlegać taryfom celnym w wysokości 20,7%. Z kolei te, które takiej współpracy nie powzięły, muszą liczyć się z cłami, których wartość sięga 35,3%, tak samo jak w przypadku firmy SAIC. Dodatkowo amerykańska marka Tesla zostanie obciążona cłem w wysokości 7,8% w następstwie indywidualnego badania, popartego uzasadnionym wnioskiem[22].
W tym czasie przy każdej okazji strona chińska reagowała odwetowo, rzucając groźby oraz faktycznie rozpoczynając śledztwa i nakładając cła na towary z Unii Europejskiej (brandy[23], wieprzowina[24], nabiał[25]), które jednak są sukcesywnie zaskarżane przez UE (przykładowo w odniesieniu do chińskich ceł na europejskie brandy[26]). Oceniając poczynania Komisji Europejskiej, nie sposób nie zgodzić się z Justyną Szczudlik z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Po pierwsze zauważa ona, iż udało się tego dokonać „wbrew lobbingowi i presji”. A po drugie jej zdaniem była to decyzja „przełomowa” z tego powodu, iż „decyzja w sprawie chińskich elektryków ma charakter ofensywny, gdyż uderza w produkcję w Chinach i ich eksport”, tym samym dzięki temu Unia jest w stanie ochronić rodzimy przemysł bezemisyjnych pojazdów, czego nie udało się dokonać ponad dekadę temu w przypadku branży paneli fotowoltaicznych[27].
- Coraz to nowe śledztwa i obostrzenia UE
Z problematyką ceł na chińskie EV łączą się również inne dochodzenia i obostrzenia implementowane przez Unię Europejską w stosunku do Chin. W okresie od stycznia do grudnia 2024 roku niejednokrotnie można było usłyszeć o podejmowaniu nowych spraw w różnych obszarach. Warto w tym miejscu wymienić kilka z nich:
- dochodzenie w sprawie chińskiej fotowoltaiki w Rumunii[28];
- dochodzenie w sprawie chińskich dostawców turbin wiatrowych[29];
- dochodzenie w sprawie handlu chińską blachą stalową[30];
- zaostrzenie przepisów dotyczących dotacji dla wodoru po obawach ze strony Chin[31];
- wezwanie Temu do przestrzegania przepisów UE dotyczących ochrony konsumentów[32].
Podejmowanie kolejnych dochodzeń ze strony Unii Europejskiej jest próbą ochrony własnego rynku oraz rodzimych przedsiębiorstw przed wspieranymi przez administrację państwową przedsiębiorstw z Chin, które zaburzają w ten sposób równość szans oraz uczciwą konkurencję na europejskim rynku. Branże w tym przypadku – jak widać – nie mają większego znaczenia, ale trzeba mieć świadomość tego, iż w sporej mierze tyczą się one przede wszystkim wysokiej technologii, która w obecnych czasach stanowi klucz do zwycięstwa w technologicznym wyścigu pomiędzy największymi mocarstwami. Dlatego też Unia nie może pozwolić sobie na pozostanie w tyle i pomimo iż śledztwa antysubsydyjne mogą wydawać się czasem ruchem czysto politycznym, niejednokrotnie przemawiają za nimi interesy gospodarcze UE.
- Pierwsze firmy z Chin objęte sankcjami za pomaganie Rosji w wojnie
Unia Europejska 21 lutego 2024 roku wdrożyła w życie 13. pakiet sankcji przeciwko Rosji oraz podmiotom, które pomagają Federacji Rosyjskiej omijać te sankcje. Pakiet ten zakazuje działalności na terenie UE blisko 200 podmiotom i osobom oskarżonym o pomoc Moskwie w zdobywaniu broni lub udział w porwaniach ukraińskich dzieci. Po raz pierwszy również ograniczenia nałożono na chińskie firmy, co miało stanowić swoisty precedens w tej kwestii. W taki sposób trzy firmy z kontynentalnych Chin – Guangzhou Ausay Technology Co Limited, Shenzhen Biguang Trading Co Limited i Yilufa Electronics Limited – oraz jedna z Hong Kongu – RG Solutions Limited – zostały objęte omawianym pakietem sankcji[33].
Natomiast 16 grudnia ubiegłego roku Rada Unii Europejskiej ogłosiła oficjalnie przyjęcie kolejnego pakietu sankcji przeciwko podmiotom i osobom, którym udowodniono wspieranie Rosji w jej napastniczej wojnie na Ukrainie. Po raz kolejny środki te dotknęły Chiny. W ponad 40-stronnicowej decyzji Rady UE, opublikowanej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, można odnaleźć siedem pozycji, które odnoszą się do przedstawicieli Chińskiej Republiki Ludowej, tj. sześć przedsiębiorstw (Shijiazhuang Hanqiang Technology Co., Juhang Aviation Technology Shenzhen Co. Limited, Redlepus TSK Vektor Industrial (Shenzhen) Co., Ltd., Xiamen Limbach Aviation Engine Co., Ltd., Asia Pacific Links Ltd., ARCLM International Trading Co., Ltd.) i jedna osoba prywatna (Li Xiaocui)[34].
Warto w tym miejscu jeszcze dodać, iż Rada Unii Europejskiej „po raz pierwszy nakłada pełnoprawne sankcje (zakaz podróżowania, zamrożenie aktywów, zakaz udostępniania zasobów gospodarczych) na różnych chińskich aktorów dostarczających komponenty dronów i komponenty mikroelektroniczne na rzecz rosyjskiej wojny agresywnej przeciwko Ukrainie”[35] – takie słowa da się przeczytać z unijnego komunikatu. Słuszne w tym przypadku są podejrzenia, iż w przyszłości kolejne pakiety sankcji będą ponownie dotykać podmioty i osoby z Chin.
- Kwestia Tajwanu
Tajwan to newralgiczny punkt dla Chińskiej Republiki Ludowej, która uważnie pilnuje, by żadne z państw, które posiada oficjalne stosunki dyplomatyczne z Chinami, nie pogłębiało relacji z Tajwanem czy też tym bardziej nie legitymizowało jego suwerenności na arenie międzynarodowej, gdyż zdaniem Pekinu wyspa jest „zbuntowaną prowincją”, która ich zdaniem prędzej czy później powróci do macierzy.
Państwami UE, które w największym stopniu zaczęły podważać powyższe stanowisko, są Litwa oraz Czechy. Stosunki Wilna z Pekinem zaczęły podupadać od momentu od 2021 roku, kiedy to Litwa ogłosiła wyjście z formatu 17+1[36] oraz chęć utworzenia przedstawicielstwa handlowego w Tajwanie[37]. Od tego czasu napięcia pomiędzy dwoma stronami stopniowo narastały, co poskutkowało między innymi obniżeniem rangi stosunków dwustronnych przez Chiny[38].
Wracając jednak do roku ubiegłego, wartym odnotowania wydarzeniem pomiędzy Litwą a Chinami było wydalenie trzech pracowników chińskiej ambasady w Litwie i uznanie ich za personae non gratae[39]. Chiny uznały ten ruch za „bezmyślną i prowokacyjną sytuację”[40]. Wypowiedzi nowych władz Litwy sugerują jednak chęć znalezienia rozwiązania tego ciągnącego się impasu w relacjach Wilno-Pekin, ale – jak można zrozumieć z wypowiedzi nowego litewskiego premiera Gintautasa Paluckasa – przy jednoczesnym braku „upokarzania się, padania na kolana i błagania o cokolwiek”[41].
Z kolei jeżeli chodzi o Czechy, tutaj wzrost napięć wystąpił wraz ze zmianą czeskiego prezydenta. Wybrany w 2023 roku Petr Pavel przeprowadził rozmowę telefoniczną z rządzącą wtedy na Tajwanie Tsai Ing-wen, stając się tym samym pierwszym europejskim liderem, który wykonał taki ruch[42]. A ruch ten oczywiście nie umknął uwadze Pekinu, który stanowczo to potępił, powołując się na zasadę „jednych Chin”[43].
W październiku 2024 roku Tsai odbyła swoją podróż po Europie, podczas której odwiedziła czeską stolicę. Była ona uczestniczką 28. Międzynarodowej Konferencji Forum 2000, na której wygłosiła swoje przemówienie dotyczące zagrożeń dla współczesnej demokracji płynących z autorytarnych reżimów. Jednakże nie miała miejsca oficjalna wymiana zdań pomiędzy nią a urzędującym prezydentem Czech. Jak podają media, Pavel jedynie powitał ją po przybyciu na konferencję[44].
Inną osobistością z Tajwanu, która wybrała się na europejskie tournée była Hsiao Bi-khim w marcu ubiegłego roku. Hsiao, czyli obecna wiceprezydent Tajwanu, zatrzymała się w Czechach[45], na Litwie[46], a także w Polsce[47] i Parlamencie Europejskim[48], gdzie rozmawiała z różnymi oficjelami poszczególnych państw oraz z ówczesnym wiceprzewodniczącym Parlamentu Europejskiego Othmarem Karasem.
Kwestię Tajwanu poruszała również sama Unia Europejska oraz przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen. 13 stycznia 2024 roku Unia Europejska wydała oświadczenie, w którym – jak to zostało określone – „z zadowoleniem przyjęła wybory” na Tajwanie i pogratulowała przede wszystkim tajwańskim wyborcom demokratycznego sukcesu, nie wspominając przy tym w tej krótkiej notce na stronie internetowej Europejskiego Biura Gospodarczo-Handlowego na Tajwanie ani razu o charakterze tajwańskich wyborów, ani też nazwiska zwycięzcy[49].
Natomiast w lipcu ubiegłego roku, ponownie wybrana na stanowisko Von der Leyen w swoim 30-stronnicowym manifeście pod tytułem „Wybór Europy” (ang. Europe’s Choice), poruszyła sztandarowe kwestie dla Unii Europejskiej, w których zostały wymienione również Chiny. Odniesienia do Pekinu dotyczyły po pierwsze polityki deriskingu i dalszego uniezależniania się gospodarki europejskiej od chińskiej, a po drugie – Tajwanu. Von der Leyen oznajmiła, iż Unia Europejska oraz jej sojusznicy w regionie Indo-Pacyfiku muszą podejmować wspólne kroki, aby „powstrzymać Chiny od jednostronnej zmiany status quo dzięki środków wojskowych, zwłaszcza nad Tajwanem”[50]. Takie podejście wyraźnie wskazuje na to, iż jej druga kadencja będzie w dalszym ciągu utrzymywać asertywny i kolizyjny kurs w relacjach z Chinami.
- Afery szpiegowskie
Ostatnim punktem zapalnym wartym nadmienienia są afery szpiegowskie, które w roku 2024 wybuchały licznie. Największa ich liczba miała miejsce w Niemczech. Najgłośniejsza afera szpiegowska z 23 kwietnia dotyczyła asystenta polityka niemieckiej Alternatywy dla Niemiec i świeżo upieczonego eurodeputowanego z ramienia tej partii – Maximiliana Kraha. Jian G. został zatrzymany przez niemieckie służby pod zarzutami przekazywania informacji dotyczących dyskusji toczących się w unijnych strukturach legislacyjnych chińskiemu wywiadowi[51].
Z kolei dzień wcześniej trzech obywateli Niemiec zostało aresztowanych w związku z podejrzeniami o prowadzenie działalności szpiegowskiej na rzecz Chińskiej Republiki Ludowej. Aresztowani mieli dostarczać chińskim tajnym służbom informacje na temat najnowocześniejszych części maszyn do silników używanych w okrętach morskich[52].
W listopadzie ubiegłego roku niemiecka prokuratura federalna poinformowała o kolejnym przypadku szpiegostwa na rzecz ChRL. Tym razem posądzony o to został obywatel Stanów Zjednoczonych – Martin D. Oskarżony miał zaoferować swoje „usługi” chińskim tajnym służbom, które miały polegać na przekazaniu wrażliwych informacji wojskowych odnoszących się do Stanów Zjednoczonych[53].
Natomiast w grudniu zatrzymany został obywatel Chin, który miał robić nieautoryzowane fotografie w bazie marynarki wojennej. Wobec zatrzymanego Chińczyka rozpoczęto śledztwo w związku z podejrzeniem przedstawiania obiektów wojskowych w sposób zagrażający bezpieczeństwu i do tej pory ma on przebywać w areszcie[54].
Odnosząc się to innych przypadków szpiegostwa w krajach Unii, Ministerstwo Obrony Królestwa Niderlandów ogłosiło na początku lutego 2024 roku, iż Chiny prowadziły przeciwko holenderskim strukturom wojskowym akcje cyberszpiegowskie, podczas których chińscy hackerzy, wspierani przez państwo, uzyskali dostęp do sieci wojskowej Holandii[55]. Na początku kwietnia władze Szwecji wydały nakaz wydalenia z kraju chińskich dziennikarzy, którzy mieli stanowić „poważne zagrożenie bezpieczeństwa”[56]. Z kolei czeskie wywiad we wrześniu ostrzegał, iż chińskie służby rekrutują wykładowców i akademików z Europy do szpiegowania na rzecz Pekinu poprzez portal społecznościowy LinkedIn[57].
Pielgrzymki i tournée
Rok 2024 obfitował również licznie w podróże dyplomatyczne przedstawicieli Unii Europejskiej do Chin oraz w drugą stronę. Niemniej jednak nie da się nie zauważyć faktu, jakim jest różnica częstotliwości wizyt Europejczyków w Pekinie a Chińczyków w stolicach europejskich. Przede wszystkim mowa tu o dysproporcji podróży głowy Państwa Środka do Europy, ponieważ w ubiegłym roku odbył on tylko jedno tournée po Starym Kontynencie, odwiedzając w maju Francję, Serbię (która nie jest państwem UE) oraz Węgry. Jak słusznie zauważa Zoltan Feher, „misją Xi było sianie podziałów w Europie i mobilizacja krajów, które mogą pomóc odwrócić niedawne dążenie kontynentu do zmniejszenia ryzyka wobec Chin”[58]. Czy mu się to udało? W pewnym sensie zarówno tak, jak i nie, gdyż podział w Unii Europejskiej faktycznie uwypuklił się podczas głosowania państw członkowskich na temat wprowadzenia ostatecznych ceł na chińskie samochody elektryczne, ale nie tyle, by ich nie wprowadzić[59].
Częstokroć dało się usłyszeć o innych przedstawicielach chińskiego establishmentu w Europie. Można tu wymienić np. premiera ChRL Li Qianga, który w styczniu 2024 roku odwiedził Irlandię[60], specjalnego wysłannika Chin ds. Eurazji Li Hui, który w marcu odbył swoją drugą ekspedycję po Europie (zatrzymał się wtedy w Moskwie, Brukseli, Warszawie, Kijowie, Berlinie i Paryżu)[61], chińskiego ministra spraw zagranicznych Wanga Yi, który w lutym brał udział w Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa[62], czy też chińskiego ministra handlu Wanga Wentao, który Europę odwiedzał kilkukrotnie (np. we wrześniu), głównie w celu załagodzenia napięć na tle wprowadzenia ceł na chińskie elektryki[63].
Europejscy liderzy (a także inni ministrowie i delegaci, jak chociażby Annalena Baebock[64] czy Stephane Sejourne[65]) z kolei znacznie częściej wybierali Pekin jako cel podróży, porównując ich przy tym z przewodniczącym Xi.
Powodami tych „pielgrzymek” do Chin były przede wszystkim kwestia wpłynięcia na Chiny w związku z wojną na Ukrainie oraz bilateralne sprawy, głównie gospodarcze.
Wszystkie poszczególne wizyty przywódców europejskich państw w Chinach zostały szerzej scharakteryzowane w ramach „Przeglądu Wydarzeń UE-Chiny”, aczkolwiek warto w tym miejscu odznaczyć niektóre z nich.
Wizyta byłego już premiera Holandii Marka Ruttego w marcu jest jednym z takich przykładów. Głównym tematem rozmów pomiędzy przywódcami była problematyczna kwestia zaawansowanej technologii mikroczipowej i holenderskiej firmy ASML[66]. Kanclerz Olaf Scholz z kolei odwiedził Pekin w kwietniu z niemałą świtą niemieckiej klasy biznesowej. Dyskusja toczyła się przede wszystkim wokół planowanych wtedy europejskich ceł na chińskie EV i pozycji niemieckich marek motoryzacyjnych na rynku Chin[67]. Szerokim echem odbiła się także lipcowa podróż premiera Węgier Victora Orbana do Pekinu (po drodze zatrzymał się w Kijowie i Moskwie)[68]. Tak zwana „misja pokojowa” Orbana została wprost skrytykowana przez europejskich partnerów jako prorosyjski wybryk[69]. W tym samym miesiącu swoją pielgrzymkę do Pekinu odbyła również premier Włoch Giorgia Meloni, która w 2024 roku poszukiwała swojego rodzaju „resetu” w relacjach z Chińczykami[70]. Powiązana z tym była też podróż prezydenta Włoch Sergio Mattarelli w listopadzie ubiegłego roku[71]. Cofając się nieco w przeszłość, we wrześniu stolicę Chin odwiedził premier Hiszpanii Pedro Sanchez, którego kraj znalazł się na chińskim celowniku w ramach odwetowych ceł na europejską wieprzowinę, a sam Sanchez próbował załagodzić narastające napięcia[72].
Zauważywszy powyższą tendencję, można stwierdzić, iż wynik tych podróży nie okazał się korzystny dla Unii Europejskiej, a więcej zyskał na tym sam przywódca Chin. Powód takiego stwierdzenia jest prozaiczny: polityczna pozycja Xi Jinpinga została wzmocniona, ponieważ to nie on się fatygował przez pół świata do Europy, tylko Europa do niego. Niczym cesarz to on przyjmował posłańców, a nie on był przyjmowany. Pokazało to, iż większy interes w umizgiwaniu się do Chińczyków mają państwa europejskiej niż same Chiny do Europejczyków. Kłóci się to oczywiście z polityką Unii Europejskiej, która próbuje wybić się na niezależność, ale trzeba pamiętać, iż UE to blok suwerennych państw, a każde z nich posiada własne cele i interesy, niekiedy niekoniecznie zbieżne z unijną linią.
Perspektywy dalszego rozwoju relacji
Rozważając nad perspektywami dalszych relacji pomiędzy Brukselą a Pekinem, malują się raczej ciemniejsze niż jaśniejsze chmury. Ostatni rok pokazał, iż Unia jest zdeterminowana w realizacji i ochronie własnych interesów i pomimo trudności instytucjonalnych nie zamierza ustępować z obranej drogi. Tym bardziej iż nowa/stara Komisja Europejska pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen wydaje się być jeszcze bardziej nastawiona na kurs kolizyjny, niż miało to miejsce w ostatnich latach.
Mówiąc o nowej Komisji Europejskiej, trzeba zwrócić uwagę na to, iż przewodnicząca Von der Leyen dobrała do niej przynajmniej cztery osobistości, które wyrażają bardziej bojowy stosunek w relacjach z Chinami. W jednym miejscu zebrał to dla Central European Institute of Asian Studies Unai Gómez-Hernández, wymieniając w swoim tekście Kaję Kallas, Maroša Šefčoviča, Teresę Riberę i Hennę Virkkunen, którzy podczas swoich przesłuchań na stanowiska w Komisji Europejskiej podkreślali znaczenie wypracowania odpowiedniej strategii UE wobec Chińskiej Republiki Ludowej[73].
Najbardziej interesującą postacią w tym zestawieniu wydaje się być jednak była premier Estonii oraz kandydatka na szefa NATO Kaja Kallas. Jej nominacja na głowę unijnej dyplomacji była sprytnym zabiegiem Von der Leyen, gdyż znana ze swojego „jastrzębiego” usposobienia wobec Kremla, równie dobrze sprawdzi się – w mniemaniu Von der Leyen – jako „ostrze” nowej Komisji Europejskiej, tym razem nie tylko skierowanemu przeciwko Rosji, ale i Chinom. W przesłuchaniu na stanowisko stwierdziła: „Podmioty takie jak Rosja, Iran, Korea Północna i częściowo Chiny dążą do uzbrojenia współzależności i wykorzystania otwartości naszych społeczeństw przeciwko nam. Na to musimy być przygotowani”. Co więcej, Kallas podczas wystąpienia przed Parlamentem Europejskim ostrzegła, iż „Rosja, Iran, Korea Północna i – bardziej dyskretnie – Chiny chcą zmienić oparty na zasadach porządek świata”. Powiedziała ona wprost, iż Chiny stają się coraz mniej partnerem, a coraz bardziej konkurentem i rywalem, a europejska zależność od Chin w pewnych sektorach jest „prawdziwą słabością”[74].
Z nową kadencją KE wiąże się także potrzeba powzięcia nowej strategii UE wobec Chin, ponieważ panujące od 2019 roku trójwymiarowe postrzeganie Chin coraz bardziej odbiega od rzeczywistości i sensowności. W październiku 2024 roku Alicia García-Herrero i Abigaël Vasselier wystosowali swojego rodzaju apel o potrzebie aktualizacji obecnej strategii, który można streścić pod hasłem „współistnienie przy jednoczesnym ograniczaniu ryzyka poprzez partnerstwa”[75]. Powyżsi autorzy wymieniają trzy główne pola, na których należałoby się skupić przy kreowanie właśnie takiej strategii.
Po pierwsze, spójność i koordynacja we wdrażaniu strategii wobec Chin. UE potrzebuje ogólnej spójności i koordynacji w swoich politykach, ale jest to szczególnie istotne w przypadku współpracy z rządem chińskim, który reprezentuje jednolity front wobec 27 rozbieżnych interesów narodowych państw członkowskich Unii. W podobnym tonie w grudniu wypowiedział się nowy minister gospodarki i rozwoju Litwy Lukas Savickas. Stwierdził on, iż Litwa przez ostatnie lata odnośnie sporu z Chinami działała samotnie, a lepszym i skuteczniejszym modelem prowadzenia polityki jest „działanie razem z UE i innymi partnerami strategicznymi oraz utrzymywanie z nimi wspólnego stanowiska”[76].
Po drugie, dalsze skupienie się na bezpieczeństwie ekonomicznym. Biorąc pod uwagę, iż kooperacja UE i Chin w coraz większym stopniu zawodzi i brakuje porozumienia pomiędzy stronami, należy powziąć znacznie więcej działań w zakresie opracowywania i wdrażania strategii bezpieczeństwa gospodarczego UE, które zabezpieczą zarówno europejski rynek, jak i pochodzące z Europy przedsiębiorstwa przed zdominowaniem i marginalizacją. Wyrazem takiego dążenia są niedawne rekomendacje Komisji Europejskiej w stosunku do państw członkowskich, by te dokonały skontrolowania inwestycji swoich przedsiębiorstw ulokowanych poza granicami UE, zwłaszcza w zakresie wysokiej technologii[77].
I po trzecie, potrzeba większego polegania na partnerstwach. Zjednoczona Europa potrzebuje partnerów z wielu powodów. Jednym z nich jest chociażby to, iż nowi i istniejący partnerzy UE mogą wspomóc łagodzenie kosztów niezbędnego odejścia od ryzyka uzależnienia się od chińskiej gospodarki. Z drugiej strony natomiast rozwój partnerstw z innymi państwami może stanowić cenną wymianę doświadczeń na temat tego, jak współistnieć z Chinami. Stany Zjednoczone przez cały czas pozostają i będą pozostawać najważniejszym partnerem i sojusznikiem dla Unii Europejskiej, ale z powodu ostatnich wyborów prezydenckich w USA i zwycięstwie Donalda Trumpa rośnie niepewność wśród europejskich liderów i decydentów (nie wszystkich) odnośnie tego, czy USA będą przez cały czas prężnie angażować się – tak jak miało to miejsce dotychczas – w relacje z UE. A także czy stosunki z Waszyngtonem za czasów nowego/starego Trumpa nie utracą nadmiernie pozytywnego charakteru (groźba nałożenia ceł na Unię)[78].
Pytaniem otwartym pozostaje również kwestia, kiedy nowa strategia ujrzy światło dzienne. Można podejrzewać, iż stanie się to albo przed szczytem UE-Chiny, który w roku ubiegłym nie miał miejsca i zaburzył rokroczną cykliczność, a jest w fazie planów na rok obecny, albo po szczycie jako efekt wynikających z niego ustaleń. O zamierzeniach dotyczących szczytu w Brukseli poinformował przewodniczący Rady Europejskiej António Costa, po rozmowie telefonicznej z przewodniczącym Xi[79]. Po samym wydarzeniu nie należy spodziewać się niczego wyjątkowego ani też przełomowego. Bardzo prawdopodobne, iż zostanie utrzymany charakter z ostatniego szczytu z 2023 roku, kiedy to można było obserwować spektakl rozbieżności i odmienności percepcji[80].
Kończąc powyższy wywód, da się dojść do konkluzji, iż Unia Europejska walczy o swoją pozycję w globalnym ładzie. Kolizyjny kurs bloku i Komisji Von der Leyen można odczytywać w kategorii próby wybicia się UE z geopolitycznego impasu. Aby Unia mogła być faktycznym biegunem kształtującego się ładu międzynarodowego, musi podejmować m.in. takie kroki jak walka o własny rynek. Widać wyraźnie, jak UE próbuje się przebić przez amerykańsko-chińską ścianę dominacji i ukształtować się jako trzecia siła w systemie, co jest znacznie trudniejsze z tego względu, iż Unia nie jest państwem tak jak USA czy Chiny, a blokiem suwerennych państw z własnymi interesami.
Niemniej jednak by Unia Europejska mogła się stać kolejną liczącą się faktycznie siłą, potrzeba jej spójności i solidarności wewnętrznej. Chiny umiejętnie rozgrywają wewnętrzne konflikty w UE, dokonując bilateralnych układów z poszczególnymi państwami, takimi jak Węgry[81] czy Słowacja[82], a także w pewnym sensie Niemcy, a dokładniej niemiecki biznes motoryzacyjny[83]. Podgryzanie unijnej spójności przez Chiny będzie w dalszym ciągu się odbywać i przed Komisją stoi niełatwe wyzwanie, by przeciwstawić się takim działaniom. A to wszystko finalnie potwierdza tezę, iż Chiny dla Brukseli są już coraz mniej partnerem, a coraz bardziej konkurentem i rywalem.
Bibliografia
[1] China, World Trade Organization, brak daty, https://www.wto.org/english/thewto_e/acc_e/a1_chine_e.htm [dostęp: 20.01.2025].
[2] A. Garcia-Herrero, The EU’s concept of de-risking hovers around economic diversification rather than national security, Bruegel, 6.12.2023, https://www.bruegel.org/sites/default/files/2024-07/The%20EU%E2%80%99s%20concept%20of%20de-risking%20hovers%20around%20economic%20diversification%20rather%20than%20national%20security.pdf [dostęp: 20.01.2025].
[3] N. Ali, China’s Authoritarian Regime: An Analysis of Political Control, Modern Diplomacy, 18.05.2023, https://moderndiplomacy.eu/2023/05/18/chinas-authoritarian-regime-an-analysis-of-political-control/ [dostęp: 20.01.2025].
[4] N. Casarini, The EU-China partnership: 10 years on, European Union Institute for Security Studies, 11.03.2013, https://www.iss.europa.eu/sites/default/files/EUISSFiles/Brief_35_EU-China_relations.pdf [dostęp: 20.01.2025].
[5] Strategy for cooperation with China (2007-2013), EUR-Lex, 12.07.2011 (aktualizacja) https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/summary/strategy-for-cooperation-with-china-2007-2013.html
[6] EU-China 2020 Strategic Agenda for Cooperation, European Union External Action, 23.11.2023, https://www.eeas.europa.eu/delegations/china/eu-china-2020-strategic-agenda-cooperation_en?s=166 [dostęp: 20.01.20225].
[7] Elements for a new EU strategy on China, European Union External Action, 22.06.2016, https://www.eeas.europa.eu/sites/default/files/joint_communication_to_the_european_parliament_and_the_council_-_elements_for_a_new_eu_strategy_on_china.pdf [dostęp: 20.01.2025].
[8] EU-China – A strategic outlook, European Commission, 12.03.2019, https://commission.europa.eu/system/files/2019-03/communication-eu-china-a-strategic-outlook.pdf [dostęp: 20.01.2025].
[9] M. Bogusz, J. Jakóbowski, W. Rodkiewicz, Oś Pekin-Moskwa. Fundamenty asymetrycznego sojuszu, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, 15.11.2021, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/Raport-OSW_Os-Pekin-Moskwa_net_1.pdf [dostęp: 21.01.2025].
[10] Xi tells Putin the world is in chaos but friendship with Russia will endure, Reuters, 22.10.2024, https://www.reuters.com/world/xi-tells-putin-world-is-chaos-friendship-with-russia-will-endure-2024-10-22/ [dostęp: 21.01.2025].
[11] China’s Xi says cold war mentality and bloc confrontation must be rejected, Reuters, 17.11.2022, https://www.reuters.com/world/china/chinas-xi-written-speech-says-cold-war-mentality-bloc-confrontation-must-be-2022-11-17/ [dostęp: 21.01.2025].
[12] G. Zachmann, The great 2022 European energy crisis – what actually happened and how did Europe cope?, Bruegel, 16.01.2023, https://www.bruegel.org/newsletter/great-2022-european-energy-crisis-what-actually-happened-and-how-did-europe-cope-0 [dostęp: 21.01.2025].
[13] A. Brinza, U. A. Berzina-Cerenkova, P. Le Corre, J. Seaman, R. Turcsanyi, S. Vladisavljev, EU-China relations: De-risking or de-coupling − the future of the EU strategy towards China, Think Tank European Parliament, 26.03.2024, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2024/754446/EXPO_STU(2024)754446_EN.pdf, s. 9.
[14] Ibidem.
[15] B. Murray, R. Al-Rikabi, Why Prospect of US-China ‘Decoupling’ Is Getting Serious, Bloomberg, 22.06.2023,
https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-06-22/what-is-us-china-decoupling-and-how-is-it-happening [dostęp: 21.01.2025].
[16] Speech by President von der Leyen on EU-China relations to the Mercator Institute for China Studies and the European Policy Centre, European Commission, 30.03.2023, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/speech_23_2063 [dostęp: 21.01.2025].
[17] European Council conclusions on China, 30 June 2023, European Council/Council of the European Union, 30.06.2024, https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2023/06/30/european-council-conclusions-on-china-30-june-2023/ [dostęp: 25.01.2025].
[18] China-EU – international trade in goods statistics, Eurostat, luty 2024, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=China-EU_-_international_trade_in_goods_statistics [dostęp: 21.01.2025].
[19] China-EU trade rises by 1.6% in 2024, largely resilient despite some trade spats: General Administration of Customs, “Global Times”, 13.01.2025, https://www.globaltimes.cn/page/202501/1326779.shtml [dostęp: 21.01.2025].
[20] Commission launches investigation on subsidised electric cars from China, European Commission, 4.10.2023, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_4752 [dostęp: 22.01.2025].
[21] Commission imposes provisional countervailing duties on imports of battery electric vehicles from China while discussions with China continue, European Commission, 4.07.2024, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_3630 [dostęp: 22.01.2025].
[22] EU imposes duties on unfairly subsidised electric vehicles from China while discussions on price undertakings continue, European Commission, 29.10.2024, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_5589 [dostęp: 22.01.2025].
[23] 商务部新闻发言人就对欧盟白兰地实施临时反倾销措施等问题答记者问, Ministry of Commerce of the PRC, 8.10.2024, https://www.mofcom.gov.cn/xwfb/xwfyrth/art/2024/art_ef31e652106843fa8dd6ad79b3bca9d0.html [dostęp: 22.01.2025].
[24] 商务部公告2024年第23号 关于对原产于欧盟的进口相关猪肉及猪副产品进行反倾销立案调查的公告, Ministry of Commerce of the PRC,17.06.2024, https://m.mofcom.gov.cn/article/zwgk/gkzcfb/202406/20240603516928.shtml [dostęp: 22.01.2025].
[25]商务部公告2024年第35号 关于原产于欧盟的进口相关白兰地反倾销调查初步裁定的公告, Ministry of Commerce of the PRC, 29.08.2024, https://www.mofcom.gov.cn/zwgk/zcfb/art/2024/art_7c285dd2f60f4c73a6b3e36bc8de80a8.html [dostęp: 22.01.2025].
[26] Statement by the European Commission, European Commission, 8.10.2024, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/statement_24_5182 [dostęp: 22.01.2025].
[27] J. Szczudlik, Przełomowa decyzja UE – ostateczne cła na chińskie samochody elektryczne, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 4.10.2024, https://www.pism.pl/publikacje/przelomowa-decyzja-ue-ostateczne-cla-na-chinskie-samochody-elektryczne [dostęp: 22.01.2025].
[28] F. Y. Chee, Exclusive: EU investigates Chinese bidders over Romania solar tender, Reuters, 3.04.2024, https://www.reuters.com/business/energy/eu-opens-investigations-into-foreign-subsidies-solar-sector-2024-04-03/ [dostęp: 22.01.2025].
[29] S. Lau, EU launches probe into Chinese wind turbines, POLITICO, 9.04.2024, https://www.politico.eu/article/eu-launches-probe-into-chinese-wind-turbines/ [dostęp: 22.01.2025].
[30] EU launches trade investigation into Chinese tinplate steel, Reuters, 16.05.2024, https://www.reuters.com/markets/commodities/eu-launches-trade-investigation-into-chinese-tinplate-steel-2024-05-16/ [dostęp: 22.01.2025].
[31] K. Abnett, EU to tighten hydrogen subsidy rules after China concerns, Reuters, 2.09.2024, https://www.reuters.com/business/energy/eu-tighten-hydrogen-subsidy-rules-after-china-concerns-2024-09-02/ [dostęp: 22.01.2025].
[32] Commission and national authorities urge Temu to respect EU consumer protection laws, European Commission, 8.11.2024, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_5707 [dostęp: 22.01.2025].
[33] S. Shamin, Why has the EU sanctioned Indian, Chinese companies for Russia links?, Al Jazeera, 29.02.2024, https://www.aljazeera.com/news/2024/2/29/why-has-the-eu-sanctioned-indian-chinese-companies-for-russia-links [dostęp: 23.01.2025].
[34] Decyzja Rady (WPZiB) 2024/3182 z dnia 16 grudnia 2024 r. zmieniająca decyzję 2014/145/WPZiB w sprawie środków ograniczających w związku z działaniami podważającymi integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażającymi, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, 16.12.2024, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=OJ%3AL_202403182 [dostęp: 23.01.2025].
[35] Russia’s war of aggression against Ukraine: EU adopts 15th package of restrictive measures, European Council/Council of the European Union, 16.12.2024, https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2024/12/16/russia-s-war-of-aggression-against-ukraine-eu-adopts-15th-package-of-restrictive-measures/ [dostęp: 23.01.2025].
[36] Lithuania mulls leaving China’s 17+1 forum, expanding links with Taiwan, LRT, 2.03.2021, https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/1356107/lithuania-mulls-leaving-china-s-17plus1-forum-expanding-links-with-taiwan [dostęp: 24.01.2025].
[37] A. Sytas, Lithuania to open trade representation office in Taiwan, Reuters, 4.03.2021, https://www.reuters.com/article/china-ceec-lithuania/update-1-lithuania-says-will-open-trade-representation-office-in-taiwan-idINL2N2L11BP/ [dostęp: 24.01.2025].
[38] N. Shirouzu, A. Sytas, China downgrades diplomatic ties with Lithuania over Taiwan, 22.11.2021, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/china-downgrades-its-diplomatic-ties-with-lithuania-over-taiwan-issue-2021-11-21/ [dostęp: 24.01.2025].
[39] Three staff members of the Embassy of the People’s Republic of China have been declared undesirable in Lithuania due to activities that violate the Vienna Convention and the laws of the Republic of Lithuania, Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Lithuania, 2.12.2024, https://www.urm.lt/en/news/928/three-staff-members-of-the-embassy-of-the-peoples-republic-of-china-have-been-declared-undesirable-in-lithuania-due-to-activities-that-violate-the-vienna-convention-and-the-laws-of-the-republic-of-lithuania:43330 [dostęp: 24.01.2025].
[40] Foreign Ministry Spokesperson’s Remarks on Lithuanian Foreign Ministry’s Demand for Chinese Diplomatic Personnel to Leave the Country Within the Time Required, Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China, 2.12.2024, https://www.mfa.gov.cn/eng/xw/fyrbt/202412/t20241202_11536462.html [dostęp: 24.01.2025].
[41] S. Jakučionis, Lithuania’s presumptive PM vows to restore ties with China, LRT, 31.10.2024, https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/2402538/lithuania-s-presumptive-pm-vows-to-restore-ties-with-china [dostęp: 24.01.2025].
[42] S. Lau, New Czech president risks China’s rage with call to Taiwanese leader, POLITICO, 30.01.2023, https://www.politico.eu/article/petr-pavel-czech-president-elect-taiwan-tsai-ing-wen-china-military/ [dostęp: 24.01.2025].
[43] Foreign Ministry Spokesperson Mao Ning’s Regular Press Conference on January 31, 2023, Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China, 31.01.2023, https://www.mfa.gov.cn/eng/xw/fyrbt/lxjzh/202405/t20240530_11347454.html [dostęp: 31.01.2023].
[44] J. Lopatka, Taiwan on frontline against authoritarianism, former president says in Prague, Reuters, 14.10,2024, https://www.reuters.com/world/czech-president-greets-former-taiwan-president-tsai-prague-2024-10-14/ dostęp: 24.01.2025].
[45] Vice President-elect Hsiao in the Czech Republic: MOFA, Focus Taiwan, 19.03.2024, https://focustaiwan.tw/politics/202403190008 [dostęp: 24.01.2025].
[46] Vice President-elect Hsiao makes low-key visit to Lithuania, Focus Taiwan, 23.03.2024, https://focustaiwan.tw/politics/202403230009 [dostęp: 24.01.2025].
[47] Vice President-elect Hsiao meets with Czech Senate president and Lithuanian Seimas speaker, visits Poland, Ministry of Foreign Affairs, Republic of China (Taiwan), 24.03.2024, https://en.mofa.gov.tw/News_Content.aspx?n=1328&sms=273&s=116902 [dostęp: 24.01.2025].
[48] T. Liu, VP-elect Hsiao visits European Parliament, “Taipei Times”, 25.03.2024, https://www.taipeitimes.com/News/front/archives/2024/03/25/2003815425 [dostęp: 24.01.2025].
[49] Taiwan: Statement by the Spokesperson on the elections, European Economic and Trade Office in Taiwan, 13.01.2024,https://www.eeas.europa.eu/eeas/taiwan-statement-spokesperson-elections-0_en?s=242 [dostęp: 24.01.2025].
[50] U. Von der Leyen, Europe’s Choice. Political Guidelines for the Next European Commission 2024-2029, European Commission, 18.07.2024, https://commission.europa.eu/document/download/e6cd4328-673c-4e7a-8683-f63ffb2cf648_en?filename=Political+Guidelines+2024-2029_EN.pdf [dostęp: 24.01.2025].
[51]German far-right AfD staffer arrested on China spy charges, Deutsche Welle, 23.04.2024, https://www.dw.com/en/german-far-right-afd-staffer-arrested-on-china-spy-charges/a-68894735 [dostęp: 25.01.2025].
[52] A. Sychev, R. More, Germany arrests three people suspected of giving technology to China, Reuters, 22.04.2024, https://www.reuters.com/world/germany-arrests-three-suspected-spying-china-2024-04-22/ [dostęp: 25.01.2025].
[53] BKA nimmt Ex-Mitarbeiter des US-Militärs fest, “Der Spiegel”, 7.11.2024, https://www.spiegel.de/panorama/justiz/spionage-fuer-china-bka-nimmt-ex-mitarbeiter-des-us-militaers-fest-a-60db7081-72dd-4f4f-8e9e-977938a1b86a [dostęp: 25.01.2025].
[54] F. Flade, Spionageverdacht bei der Marine, Tagesschau, 18.12.2024, https://www.tagesschau.de/investigativ/wdr/spionage-china-bundeswehr-marine-kiel-100.html [dostęp: 25.01.2025].
[55] Netherlands accuses China of cyber spying after security service makes malware discovery, NL Times, 6.02.2024, https://nltimes.nl/2024/02/06/netherlands-accuses-china-cyber-spying-security-service-makes-malware-discovery [dostęp: 25.01.2025].
[56] Sweden expels Chinese journalist over national security fears, Reuters, 9.04.2024, https://www.reuters.com/world/europe/sweden-orders-expulsion-chinese-journalist-over-national-security-lawyer-says-2024-04-08/ [dostęp: 25.01.2025].
[57] A. Zachova, China uses LinkedIn to recruit academics for espionage, Czech intelligence warns, Euractiv, 12.09.2024, https://www.euractiv.com/section/politics/news/china-uses-linkedin-to-recruit-academics-for-espionage-czech-intelligence-warns/ [dostęp: 25.01.2025].
[58] Z. Feher, Xi Jinping visited Europe to divide it. What happens next could determine if he succeeds, Atlantic Council, 1.06.2024, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/xi-jinping-visited-europe-to-divide-it-what-happens-next-could-determine-if-he-succeeds/ [dostęp: 25.01.2025].
[59] P. Blenkinsop, EU presses ahead with Chinese EV tariffs after divided vote, Reuters, 4.10.2024, https://www.reuters.com/business/autos-transportation/eu-governments-face-pivotal-vote-chinese-ev-tariffs-2024-10-04/ [dostęp: 25.01.2025].
[60] S. Hui, Chinese premier Li Qiang is visiting Ireland for talks on China’s relations with Europe, Associated Press, 16.01.2024, https://apnews.com/article/ireland-china-premier-li-qiang-visit-ce3bdb89da6cb8987dff723298e60fb4 [dostęp: 25.01.2025].
[61] M. Bogusz, Druga podróż Li Huia – pozorowana chińska mediacja w sprawie Ukrainy, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, 14.03.2024, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-03-14/druga-podroz-li-huia-pozorowana-chinska-mediacja-w-sprawie-ukrainy [dostęp: 25.01.2025].
[62] China foreign minister warns against decoupling at Munich Security Conference, Reuters, 17.02.2024, https://www.reuters.com/world/china/china-foreign-minister-warns-against-decoupling-munich-security-conference-2024-02-17/ [dostęp: 25.01.2025].
[63] Readout of meeting between EVP Dombrovskis and Chinese Commerce Minister Wang, European Commission, 20.09.2024, https://policy.trade.ec.europa.eu/news/readout-meeting-between-evp-dombrovskis-and-chinese-commerce-minister-wang-2024-09-20_en [dostęp: 25.01.2025].
[64] Germany’s Baerbock warns China over Russia support, Deutsche Welle, 2.12.2024, https://www.dw.com/en/germany-warns-china-support-for-russia-has-consequences/a-70934902 [dostęp: 25.01.2025].
[65] France expects 'clear messages’ from China to Russia over Ukraine war, France24, 1.04.2024, https://www.france24.com/en/europe/20240401-france-expects-clear-messages-from-china-to-russia-over-ukraine-war [dostęp: 25.01.2025].
[66] R. Woo, E. Cao, Dutch PM downplays conflict over ASML after meeting with China’s Xi, Reuters, 27.03.2024, https://www.reuters.com/world/dutch-pm-set-high-stakes-china-talks-chip-export-policy-2024-03-27/ [dostęp: 25.01.2025].
[67] J. Dempsey, Scholz’s Visit to China Confirms Germany’s Political Weakness, Carnegie Endowment, 16.04.2024, https://carnegieendowment.org/europe/strategic-europe/2024/04/scholzs-visit-to-china-confirms-germanys-political-weakness?lang=en [dostęp: 25.01.2025].
[68] I. Gizińska, Samozwańcza „misja pokojowa” Orbána na starcie unijnej prezydencji Węgier, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, 12.07.2024, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-07-12/samozwancza-misja-pokojowa-orbana-na-starcie-unijnej-prezydencji [dostęp: 25.01.2025].
[69] Top EU leaders snub Hungary meetings after Orban’s outreach to Russia, China, Voice of America,15.07.2024, https://www.voanews.com/a/top-eu-leaders-snub-hungary-meetings-after-orban-outreach-to-russia-china/7699307.html [dostęp: 25.01.2025].
[70] G. Vagnoni, L. Chen, Meloni vows to 'relaunch’ Italy’s cooperation with China, Reuters, 29.07.2024, https://www.reuters.com/world/europe/italys-meloni-vows-relaunch-cooperation-with-china-ansa-2024-07-28/ [dostęp: 25.01.2025].
[71] Italian President Mattarella meets Chinese leader Xi in Beijing amid complex ties, Associated Press, 8.11.2024, https://apnews.com/article/china-italy-trade-president-visit-19737c9fa96d08f0eba6148a0cd2f1e1 [dostęp: 25.01.2025].
[72] J. Cash, China’s Xi, Spain’s Sanchez seek to ease EU-China trade disputes, Reuters, 9.09.2024, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/spanish-autos-pork-beijings-sights-with-pm-sanchez-china-2024-09-09/ [dostęp: 25.01.2025].
[73] U. Gómez-Hernández, Embracing systemic rivalry: the new European Commission’s plans for EU-China relations, Central European Institute of Asian Studies, 5.12.2024, https://ceias.eu/embracing-systemic-rivalry-the-new-european-commissions-plans-for-eu-china-relations/ [dostęp: 26.01.2025].
[74] Confirmation Hearing of Kaja Kallas, European Union, 12.11.2024, https://hearings.elections.europa.eu/documents/kallas/kallas_verbatimreporthearing-original.pdf [dostęp: 26.01.2025].
[75] A. García-Herrero, A. Vasselier, Updating the EU strategy on China: co-existence while derisking through partnerships, Bruegel, 31.10.2024, https://www.bruegel.org/policy-brief/updating-eu-strategy-china-co-existence-while-derisking-through-partnerships [dostęp: 26.01.2025].
[76] Lithuania should align its position on China with partners – minister-designate, LRT, 12.12.2024, https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/2437293/lithuania-should-align-its-position-on-china-with-partners-minister-designate [dostęp: 26.01.2025].
[77] Commission calls on Member States to review outbound investments and assess risks to economic security, European Commission, 15.01.2025, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_25_261 [dostęp: 26.01.2025].
[78] D. Lawder, A. Shalal, Trump delivers fresh tariff threats against EU and China, Reuters, 22.01.2025, https://www.reuters.com/world/trump-says-he-is-discussing-10-tariff-china-feb-1-2025-01-21/ [dostęp: 26.01.2025].
[79] Post António Costy na platformie X, 14.01.2025, https://x.com/eucopresident/status/1879207209395011623 [dostęp: 26.01.2025].
[80] M. Woźniak, Szczyt UE-Chiny i perspektywy dalszego rozwoju stosunków dwustronnych, Instytut Nowej Europy, 26.12.2023, https://ine.org.pl/szczyt-ue-chiny-i-perspektywy-dalszego-rozwoju-stosunkow-dwustronnych/ [dostęp: 26.01.2025].
[81] I. Gizińska, P. Uznańska, Europejski przyczółek Chin. Niebezpieczne związki Budapesztu z Pekinem, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, 12.04.2024, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2024-04-12/europejski-przyczolek-chin-niebezpieczne-zwiazki-budapesztu-z [dostęp: 26.01.2025].
[82] China, Slovakia forge closer ties amid EU trade disputes, Reuters, 1.11.2024, https://www.reuters.com/world/china/chinas-xi-underscores-benefits-cooperation-with-slovakia-during-ficos-visit-2024-11-01/ [dostęp: 26.01.2025].
[83] A. Brown, A. Mischer, German carmakers are placing a risky bet on China, Mercator Institute for China Studies, 10.12.2024, https://merics.org/en/comment/german-carmakers-are-placing-risky-bet-china [dostęp: 26.01.2025].
