Teza pojawiająca się w mediach: Polacy nadmiernie wspierają Ukraińców zamieszkałych w naszym kraju. Nie stać nas na utrzymywanie dwóch narodów
Fakty: Ukraińcy, którzy opuścili Ukrainę wraz z wybuchem pełnoskalowej wojny w 2024 roku, są objęci w całej Unii ochroną czasową, z której wynikają pewne uprawnienia. Dzięki ukraińskim migrantom Polska szybciej się rozwija.
- Jaki jest status Ukraińców w Polsce i ilu ich jest?
- Uogólniając, Ukraińców w Polsce można podzielić na dwie grupy: na tych, którzy przyjechali do Polski w efekcie wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku, i na tych, którzy przyjechali do naszego kraju z innych powodów (np. już przed 2022 w Polsce pracowało wielu Ukraińców w takich sektorach jak budownictwo czy opieka nad osobami starszymi). Z prawnego punktu widzenia choćby ci Ukraińcy, którzy uciekli do Polski po wybuchu wojny nie są uchodźcami.
- Ukraińcy, którzy przybyli do Polski po 24 lutego 2024 roku i deklarują chęć pozostania w naszym kraju, są objęci tzw. ochroną czasową i ich sytuację precyzuje Ustawaz dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Ta specustawa, określając status prawny uciekinierów z Ukrainy w Polsce, odwołuje się do art. 106 ust. 1 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z 2003 roku: Cudzoziemcom masowo przybywającym do Rzeczypospolitej Polskiej, którzy opuścili swój kraj pochodzenia lub określony obszar geograficzny, z powodu obcej inwazji, wojny, wojny domowej, konfliktów etnicznych lub rażących naruszeń praw człowieka, można udzielić ochrony czasowej (…).
Specustawa szczegółowo reguluje szereg spraw wiążących się z pobytem imigrantów wojennych w naszym kraju (np. prawa do różnych świadczeń) oraz określa, iż wyjazd z Polski na ponad 30 dni oznacza utratę uprawnień (dokładnie oznacza utratę prawa pobytu, ale z tym wiąże się utrata innych korzyści).
- Zgodnie ze statystykami migracyjnymi Urzędu ds. Cudzoziemców z lutego 2025 roku w Polsce mieszka ok. 1,5 mln Ukraińców (stanowią 78% obcokrajowców w naszym kraju). 993 000 z nich korzysta z ochrony czasowej (co druga z tych osób to dziecko). Dla porównania według danych Głównego Urzędy Statycznego na 31 marca 2023 gościliśmy 997 737 mieszkańców Ukrainy objętych ochroną czasową.
Dodatkowo 462 000 obywateli Ukrainy ma aktualnie ważne zezwolenia na pobyt czasowy (np. ze względu na pracę), a 92 000 posiada zezwolenia na pobyt stały lub jest rezydentem długoterminowym UE.
2. Ukraińcy są również chronieni przez prawo Unii Europejskiej.
- 4 marca 2022 roku Rada UE podjęła decyzję o objęciu uciekających z Ukrainy ochroną na mocy dyrektywy w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców. Dyrektywa nie została bynajmniej przyjęta z myślą o Ukraińcach. Przyjęto ją w 2001 roku z myślą o mieszkańcach niestabilnych wtedy Bałkanów. Dotyczy sytuacji masowego napływu wysiedleńców z państw trzecich, którzy nie mogą powrócić do swojego państwa pochodzenia. Zawarte w niej rozwiązania mają odciążyć urzędy państw członkowskich, żeby nie zostały zalane wnioskami cudzoziemców o ochronę.
- Na razie ochrona w ramach UE ma obowiązywać do 4 marca 2026 roku, ale można ją przedłużyć (już to zresztą robiono). Można też skrócić jej obowiązywanie np. jeżeli sytuacja w Ukrainie się uspokoi.
- Unijne przypisy precyzują, iż ochrona ma być natychmiastowa (a nie być przyznana na zakończenie długiej, indywidualnej procedury). Obejmuje prawo pobytu, dostęp do rynku pracy, dostęp do mieszkania, dostęp do pomocy społecznej, środki utrzymania, dostęp do edukacji, dostęp do opieki medycznej (co najmniej opiekę w nagłych wypadkach i podstawowe leczenie).
- Te regulacje stanowią w tej chwili jednolite, minimalne standardy ochrony Ukraińców w UE. Dotyczą w równym stopniu odległej Hiszpanii i Portugalii, jak i Polski i Rumunii. Można je odczytywać jako wyraz solidarności wszystkich państw członkowskich z osobami uciekającymi przed wojną. Warto jednak pamiętać, iż każde państwo członkowskie wdraża postanowienia dyrektywy do prawa krajowego po swojemu. Tak więc szczegółowe rozwiązania mogą się różnić w zależności od kraju.
Np. w Polsce Ukraińcom przysługuje świadczenie 800+ (od 1 czerwca 2025 roku warunkiem będzie uczęszczanie dziecka do polskiej szkoły, z czego oczywiście zwolnione są małe dzieci; ZUS już się przygotowuje do weryfikacji świadczeń) czy wyprawka szkolna (świadczenie dobry start). Wojenni uciekinierzy z Ukrainy mają też dostęp do usług medycznych na takich zasadach jak polscy obywatele.
A w Francji mają dostęp do różnych zasiłków np. przyznawanych osobom samotnie wychowującym dziecko, mającym dziecko poniżej 3. roku życia, czy świadczenia rodzinnego dla rodzin z co najmniej dwójką dzieci, w zależności od tego, jaka jest sytuacja rodzinna i finansowa Ukraińców. Nie ma tam odpowiednika 800+ przyznawanego wszystkim w równej wysokości, od pierwszego dziecka, bez względu na dochody.
We Francji, gdzie trzeba częściowo finansować swoje leczenie, Ukraińcy objęci ochroną korzystają z jednej strony z usług bezpłatnych dla wszystkich Francuzów (tzw. PUMa), z drugiej strony otrzymują dodatek CSS, który przysługuje osobom o niskich dochodach, których nie stać na samodzielne dopłacanie do swojego leczenia.
3. Ilu jest Ukraińców objętych ochroną w UE i czy Polska jest najbardziej obciążona?
- Eurostat podaje, iż na koniec marca 2025 roku w UE było ponad 4,25 mln osób uciekających z Ukrainy, którym udzielono ochrony. 98,4% to Ukraińcy, ale ochrona przysługuje też innym narodowościom opuszczającym Ukrainę. Najwięcej takich osób jest w Niemczech (1 184 890; 27.8%), a następnie w Polsce (997 120; 23,4%; w 2022 było ich ponad 1,5 mln) i w Czechach (365 055; 8.6%). Jednak jeżeli uwzględnimy liczbę ludności, najbardziej obciążone są Czechy – uchodźcy z Ukrainy to aż 33,5 osoby na 1 000 mieszkańców. W Polsce 27,2.
- Dorosłe kobiety stanowiły 44,7% osób objętych ochroną, nieletni 31,7%, dorośli mężczyźni 23,6%.
- To nie przypadek, iż w Polsce jest aż tylu uciekinierów z Ukrainy. Zgodnie z raportem Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), obrazującego trendy w połowie 2024 roku, aż 69% uchodźców i osób poszukujących innej formy ochrony międzynarodowej na świecie mieszkało w krajach sąsiadujących z ich własnym krajem. A Polska właśnie graniczy z Ukrainą.
4. Czy polska gospodarka traci na migrantach z Ukrainy?
- Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego na koniec listopada 2024 roku (brak nowszych danych) w Polsce pracowało 1 069 400 cudzoziemców (w tym 717 800 Ukraińców, niekoniecznie objętych ochroną). Skoro są to oficjalne dane, mówimy tu tylko o legalnym zatrudnieniu. Faktem jest, iż osoby uciekające przed wojną rzadziej pracują niż Ukraińcy, którzy przyjechali do Polski przed wojną. Ale pamiętajmy też, iż mamy w tej grupie wyjątkowo dużo dzieci.
- Autorzy raportu Deloitte z marca 2024 roku dla UNHCR szacowali, iż wówczas pracowało od 225 000 do 350 000 wojennych uciekinierów, a 80% gospodarstw domowych takich osób utrzymywało się ze swojej pracy.
- Według raportu Banku Gospodarstwa Krajowego z marca 2025 roku w 2024 wypłacono ponad 2,8 mld zł świadczeń 800+ na 292 000 dzieci z obywatelstwem ukraińskim. Jednocześnie w tym samym roku składki na ubezpieczenia społeczne do ZUS-u opłacało 794 000 Ukraińców. Ogółem BGK szacuje, iż w 2024 imigranci z Ukrainy mogli dołożyć do polskiego budżetu około 15,1 mld zł i stawia tezę, iż świadczenia dla imigrantów z Ukrainy nie przewyższają ich wkładu do budżetu.
- Zdaniem Deloitte ukraińscy migranci dziś objęci przez nas ochroną, będący pracownikami, przedsiębiorstwami i podatnikami przyczynią się długim okresie do wzrostu polskiego PKB o 0,9 do 1,35%.
Źródła:
https://www.gov.pl/web/udsc/obywatele-ukrainy-w-polsce–aktualne-dane-migracyjne2
https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/refugee-inflow-from-ukraine
https://data.unhcr.org/en/documents/details/111704
Obywatele spoza UE, którzy uciekli z Ukrainy i na koniec marca 2025 roku byli objęci ochroną tymczasową
Obywatele spoza UE objęci ochroną tymczasową na koniec marca 2025 (liczba osób)
