Total incapacitation

Jak stanowi Kodeks cywilny w Art. 13 § 1, osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, o ile wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Celem bowiem ubezwłasnowolnienia jest więc niesienie pomocy tej osobie w załatwieniu jej spraw osobistych lub majątkowych.

Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego

Uwzględniając element interesu osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy uznać, iż dla rozstrzygnięcia wniosku konieczne jest rozważenie i ustalenie dwóch przesłanek: po pierwsze, czy stwierdzony u tej osoby stan zaburzeń psychicznych wyłącza jej zdolność kierowania swym postępowaniem czy też tylko ją ogranicza i w jakim zakresie, po wtóre, w razie przyjęcia istnienia pierwszej przesłanki, czy ubezwłasnowolnienie całkowite względnie częściowe jest celowe ze względu na osobiste i majątkowe stosunki tej osoby (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1976 r., I CR 384/76).

Ubezwłasnowolnienie może nastąpić – całkowicie lub częściowo – tylko wskutek zaburzeń psychicznych (art. 13 i 16 k.c.). Do zaburzeń tych kodeks cywilny zalicza chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy oraz zaburzenia innego rodzaju, w szczególności pijaństwo lub narkomanię. Przytoczone wyliczenie jest przykładowe, a więc niezamknięte (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1970 r., I CR 176/70).

Ubezwłasnowolnienie leży w interesie osoby ubezwłasnowolnionej także wtedy, gdy w jego wyniku stworzone zostaną korzystniejsze warunki do uporządkowania stosunków majątkowych tej osoby. Prawa majątkowe osoby ubezwłasnowolnionej mogą być z korzyścią dla niej reprezentowane przez opiekuna prawnego (art. 13 § 2 k.c.), który we wszystkich ważniejszych sprawach dotyczących osoby i majątku podopiecznego musi uzyskiwać zgodę sądu opiekuńczego (art. 156 w związku z art. 175 k.r.o.) (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1981 r., II CR 11/81).

Niemożność kierowania swym postępowaniem jako przesłanka ubezwłasnowolnienia całkowitego

Jak wskazano, istnienie choroby psychicznej lub innej wskazanej w art. 13 § 1 k.c. przyczyny nie jest przesłanką wystarczającą do orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego. Musi jej jeszcze towarzyszyć powiązana przyczynowo z tymi przyczynami niemożność kierowania swoim, szeroko rozumianym, postępowaniem przez osobę fizyczną, której wniosek dotyczy. Przez pojęcie „niemożność” rozumieć należy brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak możliwości intelektualnej oceny swojej sytuacji, swojego zachowania i wywołanych nim następstw (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2013 r., I CSK 122/13).

W doktrynie zwrócono uwagę, iż niemożność kierowania swym postępowaniem, przesłanka ubezwłasnowolnienia całkowitego, odnosi się do czynności prawnych, a nie do innej aktywności. Chodzi w niej o niemożność dokonywania świadomych i swobodnych czynności prawnych, jak w art. 82 kc, stanowiącym, iż nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli – co dotyczy w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby choćby przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Zasadniczo, dywagacje na temat istnienia choroby psychicznej lub innej wskazanej w art. 13 § 1 kc przyczynie niemożności kierowania swoim, szeroko rozumianym, postępowaniem powinny odbywać się po wstępnym ustaleniu, iż osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie ma świadomego kontaktu z otoczeniem oraz możliwości intelektualnej oceny swojej sytuacji, swego zachowania i wywołanych nim następstw (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2013 r., I CSK 122/13, nie publ.).

Stwierdzenie przesłanek do ubezwłasnowolnienia całkowitego przez sąd

Ustalenie, iż jednostka nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem, powinno obejmować analizę procesów poznawczych, stanu emocjonalnego, dojrzałości społecznej, zdolności zrozumienia sensu działania, przewidywania skutków, motywacji (M. Zima-Parjaszewska, Artykuł 12 Konwencji ONZ…, s. 79).

Ustalenie istnienia przesłanek ubezwłasnowolnienia należy oprzeć na wszechstronnej i wnikliwej ocenie zebranego materiału, który powinien obejmować – obok opinii biegłego (lub biegłych) psychiatry – dowody z zeznań osób, z którymi uczestnik postępowania, którego dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, pozostaje w stałym lub częstym kontakcie osobistym (członkowie rodziny, sąsiedzi, znajomi, współpracownicy, lekarze którzy leczyli lub leczą uczestnika itp.), dokumenty dotyczące leczenia, pobytu w szpitalu itp. (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1976 r., I CR 384/76).

Ubezwłasnowolnienie całkowite a konkretna sytuacja życiowa (np. śmierć w rodzinie, depresja)

Przy ocenie zdolności osoby, dotkniętej zaburzeniami psychicznymi, kierowania swym postępowaniem Sąd nie może nie brać pod uwagę konkretnej sytuacji życiowej tej osoby i możliwości kierowania przez nią swym postępowaniem w okolicznościach związanych z tą sytuacją.

Ocena powyższej możliwości w oderwaniu od danej sytuacji, wyłącznie w płaszczyźnie objawów – z lekarskiego punktu widzenia – dla określonego rodzaju zaburzeń psychicznych typowych, nie jest dla oceny zasadności wniosku o ubezwłasnowolnienie wystarczające (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1975 r., I CR 797/74).

Ubezwłasnowolnienie całkowite a remisja choroby i okresy poprawy

Stwierdzenie biegłego, iż w okresach poprawy pacjent zdaje sobie sprawę ze swych poczynań i jest zorientowany w swojej sytuacji majątkowej, nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem możności kierowania swym postępowaniem w rozumieniu art. 13 § 1 k.c.

W „kierowaniu” postępowaniem istotną rolę, obok świadomości, odgrywa element woli. Istotne jest bowiem ustalenie, czy uczestnik w okresie remisji jest w stanie dokonywać czynności prawnych skierowanych na osiągnięcie zamierzonych skutków prawnych i z pełną świadomością tych skutków i ich znaczenia (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 1971 r., I CR 659/70).

Celowość jak element konieczny ubezwłasnowolnienia

Jeżeli ze względu na sytuację osobistą i majątkową osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, orzeczenie ubezwłasnowolnienia całkowitego nie jest proporcjonalne do stopnia, w jakim wpływa na prawa i interesy tej osoby, ubezwłasnowolnienie całkowite nie może być orzeczone.

Przesłanka celowości ubezwłasnowolnienia ma zasadnicze znaczenie w kontekście art. 12 ust. 4 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., który stanowi, że: „Państwa Strony zagwarantują, iż wszelkie środki związane z korzystaniem ze zdolności prawnej obejmować będą odpowiednie i skuteczne zabezpieczenia w celu zapobiegania nadużyciom, zgodnie z międzynarodowym prawem praw człowieka. Zabezpieczenia zapewnią, iż środki związane z korzystaniem ze zdolności prawnej będą respektowały prawa, wolę i preferencje osoby, będą wolne od konfliktu interesów i bezprawnych nacisków, będą proporcjonalne i dostosowane do sytuacji danej osoby, będą stosowane przez możliwie najkrótszy czas i będą podlegały regularnemu przeglądowi przez adekwatne niezależne i bezstronne władze lub organ sadowy. Zabezpieczenia powinny być proporcjonalne do stopnia, w jakim takie środki wpływają na prawa i interesy danej osoby.”

Ponieważ Konwencja została ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, zgodnie z art. 91 ust. 2 Konstytucji ma pierwszeństwo przed ustawą w razie niedającej się z pogodzić z nią, jako umową międzynarodową ratyfikowaną za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Zatem bez znaczenia jest niewskazanie expressis verbis tej przesłanki przez ustawodawcę w art. 13 § 1 k.c., zwłaszcza iż judykatura (co akceptowała nauka prawa) od kilkudziesięciu lat konsekwentnie tak właśnie odczytuje ten przepis (podobnie jak art. 16 § 1 k.c.), iż jego zastosowanie wymaga spełnienia przesłanki celowości ubezwłasnowolnienia (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 maja 2018 r., sygn. akt V ACa 427/17).

Oddalenie żądania ubezwłasnowolnienia całkowitego

Mimo istnienia przesłanek z art. 13 k.c. prowadzących do całkowitego ubezwłasnowolnienia, Sąd może oddalić żądanie ubezwłasnowolnienia, o ile sytuacja życiowa chorego jest ustabilizowana, ma on zapewnioną dostateczną opiekę faktyczną i nie zachodzi potrzeba podjęcia żadnych działań wymagających ustanowienia opieki prawnej, a orzeczenie ubezwłasnowolnienia mogłoby prowadzić do zakłócenia wbrew interesom chorego korzystnie dla niego uregulowanej sytuacji faktycznej (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 stycznia 1977 r., I CR 450/76).

Możliwość orzeczenia ubezwłasnowolnienia częściowego w sytuacji złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite

W doktrynie dominuje pogląd, iż oba orzeczenia – o ubezwłasnowolnieniu częściowym i całkowitym, są orzeczeniami jednorodzajowymi i przez to orzeczenie ubezwłasnowolnienia częściowego nie narusza art. 321 § 1 w związku z art. 13 § 2 kpc, stanowiących, iż sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie, w związku z art. 13 § 2 kpc, gdy wnioskiem objęte jest ubezwłasnowolnienie całkowite. W takim przypadku jest to orzeczenie o „czymś mniej” (minus) względem żądania wnioskodawcy i w zależności od rodzaju ubezwłasnowolnienia będzie się różnić zakres (rodzaj) pomocy objętej orzeczeniem.

Tak więc wniosek o całkowite ubezwłasnowolnienie uprawnia sąd także do orzeczenia częściowego ubezwłasnowolnienia, jako mieszczącego się w żądaniu orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 r., sygn. akt III CSK 169/11, OSNC 2012, nr 7-8, poz. 97).

Ubezwłasnowolnienie całkowite a zachowania nieakceptowane w społeczeństwie

Formy zachowań nie odpowiadające przyjętym w społeczeństwie kanonom obyczajowym i moralnym (wstąpienie do sekty religijnej, zmiana światopoglądu i dotychczasowego trybu życia), jeżeli nie wiążą się z przyczyną w postaci niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej bądź zaburzeń psychicznych, nie uzasadniają ubezwłasnowolnienia osoby, która takie zachowanie prezentuje (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 września 1994 r., I ACr 143/94).

Ubezwłasnowolnienie osoby starszej ze względu na demencję

W postanowieniu z dnia 13 stycznia 1975 r., I CR 787/74, Sąd Najwyższy stwierdził, iż podstawą ubezwłasnowolnienia może być również istnienie zaburzeń psychicznych, które przecież wywołane mogą być różnymi przyczynami w tym również istnieniem starczego zespołu psychoorganicznego. Istnienie tego rodzaju zaburzenia u uczestnika postępowania nie zwalnia sądu od obowiązku wyjaśnienia, czy skutkują one potrzebą ubezwłasnowolnienia choćby tylko częściowego dla dobra uczestniczki.

Ubezwłasnowolnienie a instytucja ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej

W przypadku ogólnego niedołęstwa wywołanego starością należy zastanawiać się raczej nad potrzebą ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej niż nad potrzebą ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego. Oczywiście przy tzw. starczym zespole psychoorganicznym zajęcie adekwatnego stanowiska może nasuwać istotne trudności. Sąd, rozważając, czy należy orzec ubezwłasnowolnienie, czy też ustanowić kuratora dla osoby ułomnej, powinien kierować się tym, jakie rozstrzygnięcie będzie korzystniejsze dla danej osoby i w konkretnych okolicznościach faktycznych (Ciszewski Jerzy (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II, LexisNexis 2014 r.). Instytucja ubezwłasnowolnienia jest bowiem pomyślana w prawie polskim w celu ochrony interesów osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, a nie innych osób. Z uwzględnieniem tego jej celu powinny być interpretowane i stosowane zarówno przepisy prawa materialnego, jak i prawa procesowego z tego zakresu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1972 r., II CR 354/72).

Art. 183 k.r.o. stwierdza, iż dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, o ile osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy.

Stan osłabienia umysłowego – w szczególności spowodowany wiekiem – który nie kwalifikuje się jako choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inny rodzaj zaburzeń psychicznych określających podstawy ubezwłasnowolnienia (art. 13 i 16 k.c.), stanowi ułomność w rozumieniu art. 183 k.r.o. W takim przypadku adekwatnym środkiem ochrony interesów procesowych osoby niepełnosprawnej może być podjęcie przez sąd orzekający kroków zmierzających do ustanowienia dla tej osoby kuratora, o którym mowa w art. 183 k.r.o. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZ 54/16).

Kuratela z art. 183 k.r.o. ustanawiana jest dla osoby posiadającej pełną zdolność do kierowania swym postępowaniem i osoba ułomna, mimo ustanowienia dla niej kuratora, może samodzielnie dokonywać wszelkich czynności prawnych, a orzeczenie o ustanowieniu kuratora nie może zawierać żadnych w tym zakresie ograniczeń.
Do kurateli tej mają w pełni zastosowanie, zastrzeżone dla sądu opiekuńczego uprawnienia do decydowania o wyborze osoby kuratora i sprawowania kontroli nad jego działalnością oraz do zmiany osoby kuratora, jeżeli wymaga tego dobro osoby poddanej kurateli (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1982 r., III CZP 55/82).

Kuratelę uchyla się na żądanie osoby niepełnosprawnej, dla której była ustanowiona.

Ustanowienie opiekuna dla ubezwłasnowolnionego całkowicie

Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba iż pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.
Zgodnie z Art. 176 k.r.o., o ile wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż – jego ojciec lub matka.
Do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim.

Skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego

Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona może czynności procesowe podejmować wyłącznie przez ustanowionego opiekuna. Dotyczy to wszystkich czynności procesowych, a więc nie tylko wytoczenia powództwa, ale także wszelkich innych czynności w toku postępowania sądowego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 1981 r., IV CZ 38/81).

Wytoczenie powództwa przez osobę niemającą zdolności procesowej (ubezwłasnowolnioną całkowicie), za którą działa wprawdzie jej przedstawiciel ustawowy (opiekun), ale nielegitymujący się wymaganym zezwoleniem sądu na wytoczenie powództwa, jest równoznaczne z niedziałaniem za powoda przedstawiciela ustawowego. Taki brak powoduje odrzucenie pozwu. Jest to jednakże brak usuwalny (art. 199 § 2 k.p.c.). Celem jego usunięcia sąd, działając z urzędu, powinien wyznaczyć odpowiedni termin (art. 70 § 1 k.p.c.). Dlatego nie ma przeszkód, żeby wymagane zezwolenie sądu opiekuńczego było udzielone już po wytoczeniu powództwa (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 października 2014 r., I ACa 1104/14).

Moment utraty zdolności procesowej przez osobę, wobec której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie

Utrata zdolności procesowej następuje z momentem ubezwłasnowolnienia osoby fizycznej, w żadnym razie nie może to nastąpić przed wydaniem w tej sprawie postanowienia przez Sąd oceniający zasadność wniosku. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie ograniczają bowiem zdolności procesowej strony, co do której mogą istnieć podstawy do ubezwłasnowolnienia (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 r., Sygn. akt I PK 160/11).

Zaistnienie podstaw do ubezwłasnowolnienia a zawieszenie postępowania cywilnego

Nawet choroba psychiczna osoby pełnoletniej i nieubezwłasnowolnionej nie daje podstawy do zawieszenia postępowania, ponieważ ma ona – mimo choroby psychicznej – zdolność procesową (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 1970 r., sygn. akt I CZ 84/70, OSNCP 1971, nr 5, poz. 90. Komentarz do art. 174 k.p.c. Ereciński, Jędrzejewska str. 481 ).

Ubezwłasnowolnienie całkowite a przymusowe leczenie

Ubezwłasnowolniony całkowicie ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego, co obejmuje też przyjęcie do szpitala psychiatrycznego pełnoletniej osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, zdolnej do wyrażenia zgody.

Powyższe wynika z art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz z art. 22 ust. 4 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.

Pierwszy ze wspomnianych przepisów stanowi, że: „Pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, ale dysponujący dostatecznym rozeznaniem, ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.”

Treść drugiego przepisu jest następująca: „Jeżeli przyjęcie do szpitala dotyczy osoby małoletniej powyżej 16 roku życia lub osoby pełnoletniej całkowicie ubezwłasnowolnionej, zdolnej do wyrażenia zgody, jest wymagane również uzyskanie zgody tej osoby na przyjęcie. W przypadku sprzecznych oświadczeń w sprawie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego tej osoby i jej przedstawiciela ustawowego, zgodę na przyjęcie do szpitala wyraża sąd opiekuńczy adekwatny ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.” W każdym z tych wypadków (to jest w razie sprzeczności oświadczeń osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie i jego opiekuna prawnego) ustawodawca wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 maja 2018 r., sygn. akt V ACa 427/17).

Dokumenty wymagane do wniosku o ubezwłasnowolnienie

Do wniosku o ubezwłasnowolnienie należy dołączyć:

• dowód uiszczenia opłaty sądowej,
• odpis skrócony aktu małżeństwa lub aktu urodzenia wnioskodawcy,
• odpis skrócony aktu urodzenia lub aktu małżeństwa uczestnika postępowania,
• zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie,
• odpis wniosku i wszystkich załączników dla uczestnika, prokuratora, małżonka uczestnika

(tak: informacja o ubezwłasnowolnieniu 33/K/UU/SO).

Opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie

Opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie wynosi 100 zł.
Z uwagi na konieczność przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w przedmiocie stanu zdrowia uczestnika, sąd pobiera od wnioskodawcy zaliczkę na poczet tej opinii.

Elementy konieczne wniosku o ubezwłasnowolnienie

Elementy konieczne wniosku o ubezwłasnowolnienie to:

• oznaczenie sądu, do którego wnoszony jest wniosek,
• imię, nazwisko wnioskodawcy, jego adres oraz nr PESEL,
• imię, nazwisko osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona, jej adres oraz inne dane,
• jeżeli osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona, pozostaje w związku małżeńskim ‒ imię, nazwisko małżonka oraz jego adres (w przypadkach, w których wnioskodawcą nie jest małżonek osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona),
• jeżeli osoba, której wniosek dotyczy, ma przedstawiciela ustawowego (który nie jest wnioskodawcą) ‒ imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego oraz jego adres,
• oznaczenie rodzaju pisma słowami „Wniosek o ubezwłasnowolnienie”,
• dokładne określenie żądania poprzez wskazanie czy wnioskodawca domaga się ubezwłasnowolnienia częściowego czy całkowitego,
• wskazanie, iż wnioskujący należy do kręgu osób, które mogą złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie,
• wskazanie czy stan zdrowia uczestnika umożliwia mu osobiste stawienie się w sądzie celem wysłuchania,

(tak: informacja o ubezwłasnowolnieniu 33/K/UU/SO).

Uzyskanie odpisu aktu stanu cywilnego

Uzyskać akt stanu cywilnego może każda osoba, której akt dotyczy, oraz:

• jej małżonek,
• zstępni, wstępni, rodzeństwo,
• przedstawiciel ustawowy (na przykład rodzic) lub opiekun,
• osoba, która wykaże interes prawny w uzyskaniu odpisu (czyli uzasadni interes, który wynika z przepisów prawa, i przedstawi odpowiednie dokumenty – na przykład zobowiązanie sądu),
• sąd,
• prokurator,
• organizacja społeczna, jeżeli uzasadni to swoimi celami statutowymi i przemawia za tym interes społeczny,
• instytucja administracji publicznej (na przykład urząd gminy), o ile jest to konieczne do realizacji jej ustawowych zadań.

Koszt uzyskania odpisu aktu stanu cywilnego, to (na dzień 29 stycznia 2023 r.):

(tak: www.gov.pl)

Uzyskanie świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie

Zgodnie z Art. 552 § 1 kpc, o ile według wniosku ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd przed zarządzeniem doręczenia wniosku zażąda, w wyznaczonym terminie, przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. o ile ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, a o ile ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.

Sąd odrzuca wniosek o ubezwłasnowolnienie, o ile treść wniosku lub dołączone do wniosku dokumenty nie uprawdopodobniają istnienia choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie albo w razie niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub zaświadczenia, chyba iż złożenie takich dokumentów nie jest możliwe (§ 2).

Art. 21 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego mówi natomiast, iż osoba, której zachowanie wskazuje na to, iż z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, może być poddana badaniu psychiatrycznemu również bez jej zgody.

Konieczność przeprowadzenia takiego badania stwierdza lekarz psychiatra, a w razie niemożności uzyskania pomocy lekarza psychiatry – inny lekarz. Przed przystąpieniem do badania uprzedza się osobę badaną lub jej przedstawiciela ustawowego o przyczynach przeprowadzenia badania bez jej zgody (ust. 2).

Na temat doradcy tymczasowy w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie – czytaj tutaj

Na temat ubezwłasnowolnienia częściowego – czytaj tutaj