Dziś, 28 czerwca Serbowie obchodzą Vidovdan, Dzień Świętego Wita. Przy okazji to niezwykła data dla historii Serbii.
Bitwa na Kosowym Polu – starcie zbrojne, w którym 15 czerwca 1389 roku wojska osmańskie dowodzone przez sułtana Murada I pokonały dowodzoną przez księcia serbskiego Łazarza armię, złożoną z Serbów i ich słowiańskich sojuszników. Obie strony poniosły duże straty. Zginęli sułtan Murad I i książę Łazarz, który został natychmiast ogłoszony świętym męczennikiem. Pół wieku później, gdy Serbią rządzili despoci z rodu Brankoviciów, nastąpiło całkowite wchłonięcie Serbii przez państwo osmańskie.
Jednakże w 1389 roku, w słynnej bitwie wojsk serbskich z Turkami na Kosowym Polu, właśnie tego dnia, wybrawszy uprzednio chwałę Królestwa Niebieskiego, męczeńską śmierć poniósł car Łazarz. Bitwa jak i ten wybór, wielokrotnie potem w historii narodu serbskiego ponawiany, to najważniejsze momenty dziejów Serbii. Stara nazwa tego dnia pozostała ze względu na to, iż dla Serbów walczących w tej bitwie był istotny patron dnia – św. Wit.
Bitwa i wydarzenia z nią związane stały się jednym z głównych tematów serbskiej poezji ludowej, trafiły także do literatury i mitu narodowego kształtującego świadomość narodową Serbów.
Vidovdan, ( Dzień Świętego Wita ) obchodzony 28 czerwca, to jedno z największych świąt serbskiej Cerkwi. Jak sama nazwa wskazuje, pierwotnie tego dnia był wspominany tylko św. Wit, męczennik pierwszych wieków.
Na Vidovdan uroczyste nabożeństwa i koncerty mają miejsce w całej Serbii, jednakże szczególne obchody realizowane są w monasterze Gračanica znajdującym się w pobliżu Kosowego Pola. Do dziś mit ten jest czynnikiem generującym główne wydarzenia konfliktu serbsko-albańskiego.
To oficjalne święto państwowe w Serbii, jako znak pamięci i szacunku dla wszystkich, którzy cierpieli za ojczyznę. Ta bitwa stała się kluczowym wyznacznikiem historii Serbii, przede wszystkim ze względu na świadome poświęcenie.
Sułtan Murat również zginął w bitwie, co jest jedynym przypadkiem w historii Turcji. Ze względu na niezwykłe okoliczności Vidovdan okazał się istotną datą w szeregu momentów w serbskiej przeszłości.
W tym sensie zwykle pamięta się, iż w Widowdan 1914 Gavrilo Princip zabił Franciszka Ferdynanda Habsburga, następcę tronu Austro-Węgier. Co okazało się początkiem I wojny światowej. To na Widowdanie w 1919 r. podpisano porozumienie pokojowe wersalskie między krajami Ententy i Niemcami, sprawcami I wojny światowej.
Owocem serbskiego zwycięstwa w tej wojnie było utworzenie Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, które osiągnęło serbskie cele wojenne i zgromadziło pod jednym państwowym dachem kraje, którymi Serbia była zainteresowana. W tym czasie postrzegano to jako ostateczne osiągnięcie celów narodowych.
W dzień Vidovdanu w 1921 r. Zgromadzenie Ustawodawcze Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców uchwaliło pierwszą konstytucję wspólnego państwa, która zostanie zapamiętana jako – Widowdan. Państwo zostało ogłoszone konstytucyjną monarchią parlamentarną na czele z dynastią Karadjordjevic.
Konstytucja obowiązywała do 1929 r., kiedy to król Aleksandar Karadjordjevic zawiesił ją po wprowadzeniu osobistego rządu w celu ustabilizowania sytuacji w kraju.
W 1881 podpisano Tajną Konwencję między Serbią a Austro-Węgrami, będącą owocem rozczarowania księcia Milana Obrenovica zachowaniem Rosji, poczynając od nałożenia umowy z San Stefano w marcu 1878 r., kiedy to Rosja próbowała stworzyć Wielką Bułgarię ze szkodą dla Serbów. Wielkie mocarstwa następnie częściowo spełniły aspiracje serbskie na Kongresie Berlińskim, a oprócz ekspansji terytorialnej uznano pełną jej suwerenność.
Tajna konwencja zapewniła Serbii pokój, stabilność i poważny wzrost gospodarczy w nadchodzących dziesięcioleciach.
W dniu Widowdan 1948 w Bukareszcie opublikowano rezolucję w sprawie sytuacji w KPCh ( Komunistyczna Partia Chin) w której sowiecki przywódca Stalin za pośrednictwem Biura Informacyjnego Partii Komunistycznych (Informbiro lub Kominform) zakwestionował zwierzchnictwo KPCh. Rezolucja wezwała również zdrowe siły do obalenia przywódców CPY ( Komunistycznej Partii Jugosławii ) z powodu rewizjonizmu.
W 2001 r. w Widowdan Slobodan Miloszević, poprzednio prezydent Serbii i Federalnej Republiki Jugosławii, został wydany Trybunałowi ds. Byłej Jugosławii w Hadze. Ówczesne władze w Serbii twierdziły wówczas, iż to niezwykły zbieg okoliczności, to znaczy, iż żadne z nich choćby nie rozumiało w konkretnej sytuacji, jaka to była data.
Jacek Mędrzycki
