To sedno zagadnienia prawnego, które trafiło od Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego. Skierował je tam w maju Wyższy Sąd Dyscyplinarny Adwokatury, który rozpatrywał sprawę mecenas obwinionej o pomoc w wyłudzeniu poświadczenia nieprawdy. Co istotne, w marcu 2022 r. kobieta została za to prawomocnie skazana przez sąd okręgowy.
Sprawa ma jednak swój ciąg dalszy i trafiła także przed adwokacki sąd dyscyplinarny. W toku tego postępowania przeprowadzono szereg dowodów, w tym przesłuchano świadka. Była nim osoba, której obwiniona adwokat miała ułatwić wyłudzenie poświadczenia nieprawdy.
Sąd dyscyplinarny krytycznie ocenił jednak wiarygodność zeznań obciążających kobietę i uniewinnił ją. Uznał bowiem, iż nie można jej przypisać popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, które było jednak tożsame z przestępstwem, za które została wcześniej skazana. Co ważne, w momencie wydawania werdyktu przez sąd dyscyplinarny skazanie wynikające z orzeczenia sądu powszechnego uległo już zatarciu.
Pytanie do SN
Wyższy sąd dyscyplinarny adwokatury, do którego trafiło odwołanie od tego orzeczenia, nie rozstrzygnął jednak ostatecznie sprawy, ale skierował do SN pytanie prawne, w którym zapytał: czy adwokacki sąd dyscyplinarny jest związany wyrokiem skazującym za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, w tym także w sytuacji, w której w toku przewodu sądowego przeprowadzono dowody, ocenione później jako wiarygodne, wskazujące na niesłuszność skazania wynikającego z wyroku sądu powszechnego.
Innymi słowy, sąd dyscyplinarny chce wiedzieć, czy jest on bezwzględnie związany wyrokiem skazującym wydanym przez sąd powszechny choćby wtedy, kiedy z przeprowadzonych przez niego dowodów wynika, iż obwiniony został skazany niesłusznie.
Przepisy wprost nie przesądzają
W uzasadnieniu tego pytania wskazano, iż żaden przepis nie konstytuuje wprost związania sądu dyscyplinarnego wyrokiem skazującym wydanym przez sąd powszechny. Podkreślono przy tym, iż odmienny wniosek płynie z prawa o adwokaturze. Zgodnie z treścią art. 89 ust. 2 tej ustawy sąd dyscyplinarny rozstrzyga bowiem samodzielnie nasuwające się zagadnienia prawne i orzeka na mocy przekonania opartego na swobodnej ocenie całokształtu dowodów, uwzględniając okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść obwinionego.
W zagadnieniu do Sądu Najwyższego zapytano też o wpływ zatarcia skazania na orzeczenie dyscyplinarne. W orzecznictwie sądów dyscyplinarnych i SN przeważa bowiem pogląd, iż zatarcie skazania samo w sobie nie uniemożliwia powołania się na wyrok skazujący sądu powszechnego.
Jak jednak podkreślono, inaczej do kwestii zatarcia skazania podchodzi się w przypadku orzekania w sprawie ponownej jazdy po alkoholu lub narkotykach. Tu bowiem przyjmuje się, iż zatarcie skazania za poprzednie prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości przed wydaniem prawomocnego wyroku uniemożliwia skazanie sprawcy za recydywę.
– Jako sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa wydaje się oczekiwanie, by adwokackie sądy dyscyplinarne wywodziły skutki prawne ze skazującego wyroku sądu powszechnego także po zatarciu skazania, w sytuacji, gdy sądy powszechne – choćby w opisanych wcześniej sytuacjach, dotyczących niemożliwości skazywania za przestępstwo z art. 178a § 4 KK (ponowne prowadzenie po alkoholu) – skutków takich, wobec podsądnych, wywodzić nie mogły – argumentuje sąd dyscyplinarny.
W rezultacie ten ostatni pyta SN, czy przy ustalaniu stanu faktycznego i ocenie dowodów sąd dyscyplinarny może opierać się na wyroku skazującym wydanym przez sąd powszechny, jeżeli doszło już do zatarcia skazania.
Różne skutki prawne?
Argumentując to pytanie sąd dyscyplinarny zaznaczył, iż jednym z wymagań wpisu na listę adwokatów jest zaświadczenie o niekaralności, które jest wydawane po zatarciu skazania.
– Przyjęcie poglądu, który wiązałby sąd dyscyplinarny wyrokiem skazującym sądu powszechnego także po zatarciu skazania, a jednocześnie umożliwiał złożenie wniosku o wpis na listę adwokatów czy aplikantów adwokackich osobie w analogicznej sytuacji, powoduje, iż dwa różne organy tego samego samorządu zawodowego zobowiązane są do wywodzenia różnych skutków prawnych z faktu zatarcia skazania – czytamy w uzasadnieniu zagadnienia prawnego.
Sąd Najwyższy nie wyznaczył jeszcze terminu odpowiedzi na to pytanie prawne. Sprawozdawcą w tej sprawie będzie sędzia Marek Siwek.
Sygnatura akt: II ZZP 1/25
