Autorzy: Krzysztof Karwowski, Julia Lasiota
W skrócie:
- Pierwszy lot Polaka na ISS i drugi w historii lot Polaka w kosmos.
- Włączenie nowych państw w misje załogowe dobitnie pokazuje zmienianie się struktury rywalizacji i dominacji w przestrzeni kosmicznej.
- Sama misja IGNIS realizuje z kolei polskie cele strategiczne w prężnie rozwijanym krajowym sektorze kosmicznym, stanowi też istotne narzędzie promocji rosnącego polskiego sektora kosmicznego: umocnienie pozycji POLSA oraz polskich uczelni i firm zaangażowanych w to trudne, ale prestiżowe przedsięwzięcie.
Co wiemy o misji?
Misja Axiom Mission 4 (Ax-4) to komercyjna misja załogowa na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS) organizowana przez firmę Axiom Space we współpracy z amerykańską agencją NASA, Europejską Agencją Kosmiczną ESA, Indyjską Organizacją Badań Kosmicznych ISRO i innymi partnerami międzynarodowymi. Jest to czwarta misja załogowa Axiom Space i druga, w której bierze udział astronauta projektowy ESA. Tym razem jest nim Polak, dr Sławosz Uznański-Wiśniewski. Pierwotnym terminem startu miał być rok 2024. Później misję przesunięto na rok kolejny wyznaczając jej termin na 29 maja 2025 (zależnie od dostępnego okna pogodowego) [1]. Oprócz Polaka załogę stanowią [1, 2]:
Amerykanka Peggy Whitson w charakterze dowódczyni misji. Whitson ma doktorat z biochemii i jest weteranką NASA, byłą astronautką programu promów kosmicznych. Na swoim koncie ma najdłuższą obecność kobiety w kosmosie oraz najdłuższą liczbę kobiecych spacerów kosmicznych. w tej chwili pełni funkcję dyrektor ds. lotów załogowych w Axiom Space.
Indus Shubhanshu Shukla jako pilot misji i reprezentant ISRO. Shukla jest doświadczonym pilotem bojowym i doświadczalnym, oficerem Indyjskich Sił Powietrznych latającym na samolotach myśliwskich (MiG-29, Su-30). Ukończył studia informatyczne i wojskowe. Indie typują Shuklę jako członka lub pilota pierwszej samodzielnej indyjskiej misji kosmicznej, planowaną przez ISRO na rok 2026 lub 2027.
Węgier Tibor Kapu jako specjalista misji wybrany w ramach finansowanego przez Węgry programu Hungarian to Orbit (HUNOR). Kapu jest inżynierem mechanikiem z dyplomem Uniwersytetu Techniczno-ekonomicznego w Budapeszcie, odbył także liczne wizyty badawczo-szkoleniowe m.in. w Belgii i USA.
Fot. 1. Załoga misji Ax-4. Od lewej: Uznański-Wiśniewski, Whitson, Shukla, Kapu (źródło: NASA)Miejscem startu ma być Centrum Lotów Kosmicznych im. JFK (NASA), a pojazd Crew Dragon Ax-4 ma wynieść rakieta Falcon 9 (Space X). Miejscem docelowym będzie Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – ISS, a miejscem naukowej strony projektu Europejski Moduł Laboratoryjny Columbus [2, 3].
Axiom Space
Amerykańska firma Axiom Space wyraźnie wyrasta na jednego z kluczowych graczy nowej fali komercjalizacji przestrzeni kosmicznej (tzw. New space). Założone w 2016 roku przedsiębiorstwo intensywnie rozwija projekty związane z załogowymi lotami kosmicznymi oraz budową pierwszej prywatnej stacji kosmicznej na orbicie okołoziemskiej, Axiom Station. Firma już dziś współpracuje z NASA, realizując załogowe misje na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS) za pośrednictwem statków Dragon firmy SpaceX, a jej plany zakładają przyłączenie własnych modułów do ISS w drugiej połowie dekady. Powstanie całkowicie komercyjnej stacji orbitalnej ma umożliwić rozwój rynku kosmicznego w takich obszarach jak turystyka kosmiczna, badania biomedyczne czy produkcja w warunkach mikrograwitacji, a także zapewnić USA przewagę infrastrukturalną w okresie planowanego wygaszania ISS [3].
Dynamiczny rozwój Axiom wpisuje się w szerszy trend wzmacniania amerykańskiego sektora prywatnego w przestrzeni kosmicznej, gdzie kooperacja publiczno-prywatna staje się kluczowym elementem strategii narodowej. Budowa Axiom Station jest również odpowiedzią na rosnącą konkurencję ze strony Chin, które systematycznie rozbudowują własną stację Tiangong (天宫空间站 – Stacja Kosmiczna „Niebiański Pałac”) i zabiegają o międzynarodowych partnerów dla swoich inicjatyw [4]. Dla Stanów Zjednoczonych, a także dla państw sojuszniczych, sukces projektu Axiom może stać się nie tylko impulsem dla komercjalizacji kosmosu, ale także narzędziem wzmacniania geopolitycznych wpływów w tej nowej domenie [5].
Sławosz Uznański-Wiśniewski – kim jest drugi Polak w kosmosie?
Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski (ur. 1984) to polski inżynier i astronauta Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Jest drugim Polakiem po Mirosławie Hermaszewskim, który został zakwalifikowany do lotu w kosmos w ramach programu ESA. Specjalizuje się w systemach odpornych na promieniowanie dla zastosowań kosmicznych. Ukończył studia na Politechnice Łódzkiej, Université de Nantes i Université d’Aix-Marseille (doktorat, 2011). Od ponad dekady związany jest z Europejską Organizacją Badań Jądrowych (CERN), gdzie kierował projektami dla Wielkiego Zderzacza Hadronów (LHC). W 2022 r. dołączył do korpusu rezerwowego ESA, a w 2024 r. został przydzielony do misji Ax-4 na Międzynarodową Stację Kosmiczną [6].
Fot. 2. Sławosz Uznański-Wiśniewski (źródło: ESA)„IGNIS” – skok w ogień nauki
Planowany czas trwania Ax-4 to 14 dni. W ramach lotu z Axiom Polak weźmie udział w pierwszej polskiej misji technologiczno-naukowej na ISS o nazwie IGNIS [7]. Podczas misji IGNIS przeprowadzanych zostanie szereg eksperymentów naukowych i technologicznych wybranych w ramach konkursu zorganizowanego przez Polską Agencję Kosmiczną we współpracy z polskimi instytucjami naukowymi i badawczymi oraz firmami. Zgłoszone projekty zostały wyselekcjonowane w drodze otwartego naboru, który miał na celu wyłonienie najbardziej obiecujących koncepcji mogących skorzystać z unikalnych warunków lotu orbitalnego. Eksperymenty obejmują m.in. badania astromedyczne, testy sensorów, pomiary radiacyjne i doświadczenia w mikrograwitacji. Część z nich rozpoczęła już fazę przygotowawczą lub testową, a ich rezultaty mają przynieść nowe dane dla polskich badań kosmicznych oraz potencjalne zastosowania w przemyśle.
W odróżnieniu od Mirosława Hermaszewskiego – kosmonauty wysłanego w kosmos w ramach polskiego wkładu w radziecki program „Interkosmos” (misja Soyuz 30), Uznański-Wiśniewski będzie więc astronautą (pasażerem lotu kosmicznego wystrzelonego przez USA).
Fot. 3. Kapsuła powrotna statku M. Hermaszewskiego – Sojuz 30 na ekspozycji Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej (fot. K. Karwowski)
Dlaczego to istotne? [13]
Pierwszy Polak na ISS, a drugi w historii w kosmosie to przełomowy krok w rozwoju krajowego sektora kosmicznego (współpraca z POLSA, przemysłem, uczelniami i ośrodkami naukowymi). Włączenie nowych państw (Polska, Węgry, Indie) w misje załogowe dobitnie pokazuje zmienianie się struktury rywalizacji w przestrzeni kosmicznej. Sama misja IGNIS realizuje z kolei polskie cele strategiczne w prężnie rozwijanym krajowym sektorze kosmicznym:
- Budowanie unikalnych kompetencji w sektorze kosmicznym.
- Przyspieszenie komercjalizacji technologii.
- Wzmocnienie pozycji Polski jako zaufanego partnera ESA.
- Przetarcie szlaku dla kolejnych komercyjnych misji załogowych z udziałem polskich podmiotów.
- Wdrożenie Polskiej Strategii Kosmicznej (2017) w praktyce.
Z uwagi na rosnące – głównie prywatne – inwestycje w technologie kosmiczne Polska stanowi europejski rynek wschodzący. Liczba i zaangażowanie firm z sektora defense & space jest niewspółmiernie wysoka do symbolicznego jedynie zaangażowania władz i funduszy centralnych. Lot, przeprowadzone w jego trakcie eksperymenty oraz narracja z nim związana po odpowiednim wykorzystaniu, mogą przełożyć się na zwiększenie konkurencyjności i widoczności polskiego sektora na arenie międzynarodowej. Misja Uznańskiego-Wiśniewskiego pozwoli polskim ośrodkom kosmicznym na zdobycie tzw. flight heritage (doświadczenia czy też „dziedzictwa lotu” kosmicznego) – kluczowego elementu w certyfikacji kosmicznej. Na szczególne uznanie już w tej chwili zasługują prywatne polskie firmy branży kosmicznej [8, 9]:
Tabela 1. najważniejsze przedsiębiorstwa polskiego sektora kosmicznego (oprac. INE)Inne istotne firmy to m.in. ScanWay (optyka kosmiczna, teleskopy kosmiczne), Sener (przemieszczanie satelitów, mechanika precyzyjna) czy państwowe instytuty „Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa” realizujący prace w dziedzinie rakietnictwa (rakieta kosmiczna „Bursztyn”), satelitów i systemów dla lotnictwa wojskowego i cywilnego oraz Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych ITWL (świadomość sytuacyjna, śledzenie obiektów w kosmosie) [8, 9].
Działania Polaka na orbicie – odpowiednio zareklamowane – mają szansę pobudzić zbiorową wyobraźnię społeczną. Ta z kolei pozwoli na rozwój kadr i promocji polskiej nauki w kraju i zagranicą. W obliczu niżu demograficznego i potrzeb polskiej innowacyjności niezbędny będzie stały dostęp wysokiej jakości talentów oraz zatrzymanie w kraju najbardziej obiecujących osób, projektów i kompetencji. Takie symboliczne „odblokowanie” polskiego potencjału naukowego po ponad 45 latach od misji Hermaszewskiego może inspirować do nauki przedmiotów STEM, aplikowania na studia ścisłe i techniczne oraz hobbystycznego rozwijania projektów kosmicznych [13]. W tabeli poniżej zebrano najbardziej aktywne w sektorze polskie uczelnie wraz ich dorobkiem na rzecz sektora kosmicznego [8, 9]:
Tabela 2. Doświadczenie kosmiczne polskich uczelni (oprac. INE)Podsumowanie
Misja doktora Uznańskiego-Wiśniewskiego to coś więcej niż symboliczny gest i eksport polskich pierogów w kosmos. Jest to istotny krok naprzód polskiego programu kosmicznego, który od dłuższego czasu, mimo sukcesów na małą skalę, walczy z brakiem dostrzeżenia w krajowej i międzynarodowej percepcji [1, 13]. Podkreślenie polskiego wkładu w badania kosmiczne o podwójnym, cywilno-militarnym zastosowaniu, oraz korzyści z nich płynące to istotny impuls naukowy, prestiżowy i gospodarczy, dlatego należy promować zarówno sam lot jak i jego późniejsze efekty. Taka narracja powinna znaleźć się na liście najistotniejszych działań marketingowych i dyplomatycznych Polski w całym 2025 roku [6, 7, 10].
Update
16 maja podano, iż misja została przesunięta z pierwotnej daty startu 29 maja na 8 czerwca [11]. Zgodnie z procedurami NASA 25 maja astronauci rozpoczęli kwarantannę przedstartową. Przed opublikowaniem tego tekstu ukazało się ponowne przesunięcie tym razem na okno startowe w poniedziałek 9 czerwca [12].
Bibliografia
[1] POLSA. Misja IGNIS. Pobrane 26.05.2025 z https://polsa.gov.pl/wydarzenia/ignis/
[2] MRIT. IGNIS – pierwsza polska misja na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Pobrane 26.05.2025 z https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/ignis–pierwsza-polska-misja-na-miedzynarodowa-stacje-kosmiczna
[3] Axiom Space Missions. Pobrane 30.05.2025 z https://www.axiomspace.com/missions
[4] Karwowski, K. & INE (2024). Chińska dyplomacja kosmiczna. Pobrane 22.05.2025 z https://ine.org.pl/chinska-dyplomacja-kosmiczna-otwarta-ale-czy-dla-wszystkich/
[5] Strona Axiom. Pobrane 26.05.2025 z https://www.axiomspace.com/
[6] Politechnika Łódzka (2024). Kosmiczny absolwent. Sławosz Uznański. Pobrane 27.05.2025 z https://p.lodz.pl/uczelnia/aktualnosci/kosmiczny-absolwent-pl
[7] ESA (2024). Sławosz Uznański-Wiśniewski. Pobrane 26.05.2025 z https://www.esa.int/Science_Exploration/Human_and_Robotic_Exploration/Astronauts/Slawosz_Uznanski-Wisniewski
[8] POLSA (2024). Baza podmiotów polskiego sektora kosmicznego. Pobrane 26.05.2025 z https://polsa.gov.pl/o-katalogu/baza-podmiotow/
[9] SGH (2025). Rozmowy o kosmosie [6]. Polski sektor kosmiczny. Pobrane 28.05.2025 z https://www.youtube.com/embed/fQGvLK1CMOY&list=PLED2KqSSukba5-9DXeE2GvhzetRMh-gCo&index=6&ab_channel=SGHWarsawSchoolofEconomics
[10] Polsat (2025). „Dziejowa szansa dla nas w Polsce”. Sławosz Uznański-Wiśniewski o locie w kosmos. Pobrane 28.05.2025 z https://www.youtube.com/embed/vmVuJPveQrY&ab_channel=polsatnews.pl
[11] Kanawka, K. & Kosmonauta.net (2025). Nowa data startu misji Ax-4. Pobrane 31.05.2025 z https://kosmonauta.net/2025/05/nowa-data-startu-misji-ax-4/
[12] Grabiański, R. & Urania (2025). Trwa kwarantanna astronautów misji Ax-4. Pobrane 31.05.2025 z www.urania.edu.pl/wiadomosci/trwa-kwarantanna-astronautow-misji-ax-4
[13] Rożek, T. & Nauka. To Lubię (2025). Dlaczego nie dowozimy? Pobrane 31.05.2025 z https://www.youtube.com/embed/jeHCM4eHsuw&ab_channel=Nauka.ToLubi%C4%99
Zdjęcia:
Fot. 1. Pobrane 30.05.2025 z https://www.nasa.gov/news-release/nasa-to-participate-in-next-private-astronaut-mission-teleconference/
Fot. 2. Pobrane 30.05.2025 z https://www.esa.int/Space_in_Member_States/Poland/Slawosz_Uznanski-Wisniewski
Fot. 3. K. Karwowski. Archiwum prywatne
