Podstawa przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

Opis stanu faktycznego

A.S. został oskarżony o to, iż w okresie od 20.9.2018 r. do 28.1.2019 r. oraz od 25.7.2019 r. do 29.10.2019 r., w L. bez wymaganej prawem koncesji urządzał i prowadził gry hazardowe na automatach wbrew dyspozycjom art. 2 ust. 3, 4 i 5, art. 3, art. 4, art. 6 ust. 1 i 4, art. 9, 14 ust. 1, art. 23 ustęp 1,1a i 4, art. 23a ust. 1 i 2 ustawy z 10.11.2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 227; dalej: GryHazardU) tj. o czyn z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 18 § 3 KK, w zw. z art. 20 § 2 KKS.

Sąd Rejonowy w L. wyrokiem z 31.1.2023 r., IX K 353/21, uznał oskarżonego za winnego popełnionych czynów objętych aktem oskarżenia oraz każdy z czynów zakwalifikował z art. 107 § 1 KKS, i za każdy z nich, na podstawie art. 107 § 1 KKS, wymierzył oskarżonemu karę 50 stawek dziennych grzywny licząc po 150 zł za każdą stawkę, które – na podstawie art. 40 § 1-3 KKS w zw. z art. 86 § 1 i 2 KK – połączył, orzekając karę łączną 75 stawek dziennych grzywny po 150 zł stawka.

Od tego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego, który – podnosząc zarzuty obrazy przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia (art. 4 KPK w zw. z art. 7 KPK, w zw. z art. 410 KPK), błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a mającego wpływ na treść wyroku oraz rażącej niewspółmierności kary – wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów, ewentualnie wymierzenie oskarżonemu kary grzywny w najniższym ustawowym wymiarze, połączenie kar grzywny i orzeczenie kary łącznej z zastosowaniem zasady absorbcji.

Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z 29.6.2023 r., XI Ka 541/23, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w L. ponownego rozpoznania.

Wyrok Sądu odwoławczego został zaskarżony przez prokuratora, który we wniesionej skardze sformułował zarzut naruszenia art. 437 § 2 zdanie drugie in fine KPK, polegającego na uchyleniu wyroku Sądu Rejonowego w L. z 31.1.2023 r., IX K 353/21, oraz przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania w sytuacji, gdy nie wystąpiła żadna z przewidzianych w tym przepisie przesłanek do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, gdyż postępowanie to ma w istocie dotyczyć uzupełnienia postępowania dowodowego i konieczności ponownej oceny przeprowadzonych dowodów. Na podstawie tego zarzutu autor skargi wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w L. w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi wniesionej przez prokuratora na wyrok Sądu Okręgowego w L. z 29.6.2023 r., XI Ka 541/23, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego skarga zasługuje na uwzględnienie, albowiem zasadnie wskazano w niej na obrazę art. 437 § 2 KPK.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego powszechnie akcentuje się, iż zgodnie z art. 539a § 3 KPK skarga od wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu I instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania może być wniesiona wyłącznie z powodu naruszenia art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK. Zawarty w tym przepisie zwrot „wyłącznie” oznacza, iż określony w nim katalog podstaw wniesienia skargi ma charakter zamknięty i ogranicza się do dwóch uchybień: zaistnienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych oraz naruszenia art. 437 § 2 zdanie drugie KPK. Zgodnie z tym ostatnim przepisem uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania limitowane jest wystąpieniem wypadków z art. 439 KPK, art. 454 KPK lub koniecznością przeprowadzenia przewodu w całości. W razie stwierdzenia konkretnych treściowych braków części dowodów osobowych i nieosobowych, Sąd II instancji był zarówno uprawniony, jak i zobowiązany do tego, by czynności dowodowe autonomicznie przeprowadzić, skoro aktualnie obowiązujące regulacje postępowania odwoławczego, w tym wynikające z art. 452 KPK, wskazują na znaczne możliwości orzekania reformatoryjnego sądu odwoławczego, także w oparciu o dowody przeprowadzone wyłącznie w tej fazie postępowania. Zmiana wyroku sądu I instancji, także zresztą utrzymanie go w mocy, wykluczona jest jedynie wówczas, gdyby w postępowaniu odwoławczym należało przeprowadzić przewód sądowy w całości, a więc przeprowadzić wszystkie dowody na nowo (wyrok Sądu Najwyższego z 13.4.2022 r., I KS 3/22; zob. też np. wyrok Sądu Najwyższego z 12.5.2022 r., I KS 15/22, Legalis).

W rozpoznawanej sprawie, Sąd odwoławczy wydał orzeczenie kasatoryjne, uznając, iż zachodzi potrzeba przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości. W tym kontekście warto przytoczyć pogląd zaprezentowany w orzecznictwie, zgodnie z którym przeprowadzenie przewodu na nowo w całości jest konieczne wówczas, gdy sposób przeprowadzenia dowodów przez sąd a quo dotknięty jest tego typu wadliwościami, iż samo częściowe tylko uzupełnienie postępowania dowodowego przez dodatkowe przeprowadzenie dowodów przez instancję odwoławczą byłoby niewystarczające, a to właśnie z powodu uchybień w zakresie sposobu przeprowadzenia całego postępowania dowodowego przed sądem pierwszej instancji (wyrok Sądu Najwyższego z 16.11.2022 r., I KS 24/22, Legalis; zob. też: wyrok Sądu Najwyższego z 11.1.2023 r., I KS 35/22, Legalis).

Sąd ad quem zwrócił uwagę na nieprzesłuchanie części świadków – funkcjonariuszy Urzędu Celno-Skarbowego w B. oraz B.T. Stwierdził, iż nie jest możliwa kontrola odwoławcza ustalenia co do działania oskarżonego we współsprawstwie z inną, ustaloną osobą z uwagi na brak wskazania przez Sąd a quo jakiegokolwiek dowodu takiego ustalenia przy niewskazaniu w uzasadnieniu kontrolowanego wyroku danych personalnych tej osoby. Nic jednak nie stało na przeszkodzie by przesłuchać ww. świadków na rozprawie apelacyjnej w celu zbadania, czy wraz z dowodami przeprowadzonymi przez Sąd pierwszej instancji, istnieją podstawy do przypisania oskarżonemu sprawstwa przestępstwa skarbowego w kształcie wynikającym z treści sentencji wyroku Sądu meriti, albo też innego, ale mieszczącego się w granicach zakreślonych aktem oskarżenia. Możliwe było też zweryfikowanie ustalenia co do występowania osoby współdziałającej z oskarżonym i w tym celu przeprowadzenia niezbędnych dowodów. Jest to zresztą kwestią drugorzędną w sprawie, skoro choćby w przypadku braku możliwości poczynienia takich konkretnych ustaleń możliwe byłoby zmodyfikowanie opisu czynu przez wskazanie, iż A.S. np. współdziałał „z inną osobą”. Wydanie wyroku kasatoryjnego w oparciu o przesłankę określoną w art. 437 § 2 zd. II in fine KPK nie znajdowało zatem podstaw w realiach procesowych niniejszej sprawy.

W konsekwencji doszło do obrazy art. 437 § 2 KPK, co wobec braku innych przesłanek do wydania przez Sąd odwoławczy orzeczenia o charakterze kasatoryjnym, implikowało konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym Sądowi Okręgowemu w L. Sąd ten dokona rzetelnej weryfikacji oceny dowodów przeprowadzonej przez Sąd pierwszej instancji i w zależności od jej rezultatu przeprowadzi niezbędne dowody, a wynik analizy szczegółowo przedstawi w uzasadnieniu wyroku, jeżeli takie będzie sporządzone.

Komentarz