Offer vs advertising — what constitutes a proposal to conclude a contract?

Zasadniczo, zanim dojdzie do zawarcia jakiejkolwiek umowy, przykładowo umowy sprzedaży, to musi w pierwszej kolejności powstać zainteresowanie po stronie kupującego jej zawarciem. Co zatem skłania stronę kupującą do zainteresowania się przedmiotem umowy – reklama towaru czy może wystosowana do niego oferta sprzedaży?

Pojęcie oferty

Oferta jest jednym ze sposobów zawarcia umowy, który polega na wymianie oświadczeń woli stron: propozycji zawarcia umowy (oferta) i akceptacji tej propozycji, czyli jej przyjęcia. Z propozycją występuje oferent, który składa ofertę, czyli proponuje zawarcie umowy drugiej stronie, zwanej oblatem.

Zgodnie z przepisem art. 66. Kodeksu cywilnego:

• Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, o ile określa istotne postanowienia tej umowy [por. § 1];
• Jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, oferta złożona w obecności drugiej strony albo dzięki środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie; złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia [por. § 2].

Umowa to dwustronny stosunek cywilnoprawny polegający na zgodnych oświadczeniach woli zmierzających do wywołania skutków prawnych określonej treści. Przepisy kodeksu cywilnego regulują zawarcie umowy m.in. przez:

• przyjęcie oferty;
• w wyniku przetargu;
• negocjacje, zwane też rokowaniami.

Powyższe sposoby wzajemnie się nie wyłączają, albowiem w procesie zawarcia umowy stosuje się niekiedy przemiennie metody negocjowania lub składania oferty. Złożenie oferty nieprzyjętej przez adresata może spowodować rozpoczęcie negocjacji. Można spotkać sytuacje odwrotne, kiedy po okresie prowadzenia negocjacji jedna ze stron występuje z ofertą, a druga ją przyjmuje.

Warto również zapamiętać, iż przyjęcie najkorzystniejszej oferty nie oznacza, iż umowa została zawarta, oznacza wyłącznie powstanie obowiązku do zawarcia umowy.

Jeśli chcesz wiedzieć, czym jest oferta w handlu elektronicznym, to przejdź tutaj.

Warto w tym miejscu również zwrócić uwagę na zagadnienie związane z negocjacjami, które zwykle poprzedzają zawarcie umowy docelowej. Wskazać należy, iż negocjacje są zasadniczo prowadzone po otrzymaniu oferty i mogą, ale nie muszą być przeprowadzane.

Zgodnie z przepisem art. 72 Kodeksu cywilnego:

• Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji [por. § 1];
• Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, iż liczyła na zawarcie umowy [por. § 2].

W orzecznictwie wyrażono bardzo trafny pogląd, zgodnie z którym wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2014 r., sygn. akt V CSK 396/13każdy z przewidzianych w polskim prawie sposobów zawarcia umowy (oferta i jej przyjęcie, aukcja, przetarg, negocjacje) wymaga złożenia oświadczeń woli przez strony zgodnie z zasadami ich reprezentacji. W wypadku negocjacji zgodne oświadczenia woli stron umowy obejmują wszystkie istotne elementy będące przedmiotem negocjacji. Upoważnienie dyrektora handlowego do prowadzenia negocjacji nie oznacza, iż wbrew zasadom reprezentacji spółki może on skutecznie zawrzeć umowę.

Pojęcie reklamy

Pojęcie reklamy nie ma jednej definicji ustawowej w przepisach prawa, albowiem w kilku ustawach można znaleźć regulacje dotyczące reklamy i jej rozumienia, tj.:

• w ustawie z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji;
• w ustawie z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym;
• w ustawie dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Zatem zgodnie z przepisem art. 4. pkt 17. ustawy z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji reklamą jest przekaz handlowy, pochodzący od podmiotu publicznego lub prywatnego, w związku z jego działalnością gospodarczą lub zawodową, zmierzający do promocji sprzedaży lub odpłatnego korzystania z towarów, lub usług, reklamą jest także autopromocja.

Z kolei w przepisie art. 7. pkt 5. i 6. ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym wskazano, iż nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są następujące praktyki rynkowe wprowadzające w błąd:

• reklama przynęta, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, bez ujawniania, iż przedsiębiorca może mieć uzasadnione podstawy, aby sądzić, iż nie będzie w stanie dostarczyć lub zamówić u innego przedsiębiorcy dostawy tych, lub równorzędnych produktów po takiej cenie, przez taki okres i w takich ilościach, jakie są uzasadnione, biorąc pod uwagę produkt, zakres reklamy produktu i oferowaną cenę;
• reklama przynęta i zamiana, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, a następnie odmowie pokazania konsumentom reklamowanego produktu lub odmowie przyjęcia zamówień na produkt, lub dostarczenia go w racjonalnym terminie, lub demonstrowaniu wadliwej próbki produktu, z zamiarem promowania innego produktu.

Natomiast w ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w przepisie art. 16 ust. 1, uregulowano kwestie, związana z nieuczciwą konkurencją. Tym samym czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności:

• reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka;
• reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi;
• reklama odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci;
• wypowiedź, która, zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji;
• reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji.

Z kolei w ustępie 3. ustawodawca wyjaśnił, iż reklama umożliwiająca bezpośrednio lub pośrednio rozpoznanie konkurenta albo towarów, lub usług oferowanych przez konkurenta stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, o ile jest sprzeczna z dobrymi obyczajami. Reklama porównawcza nie jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, o ile łącznie spełnia następujące przesłanki:

• nie jest reklamą wprowadzającą w błąd;
• w sposób rzetelny i dający się zweryfikować na podstawie obiektywnych kryteriów porównuje towary lub usługi zaspokajające te same potrzeby, lub przeznaczone do tego samego celu;
• w sposób obiektywny porównuje jedną lub kilka istotnych, charakterystycznych, sprawdzalnych i typowych cech tych towarów i usług, do których może należeć także cena;
• nie powoduje na rynku pomyłek w rozróżnieniu między reklamującym a jego konkurentem ani między ich towarami albo usługami, znakami towarowymi, oznaczeniami przedsiębiorstwa lub innymi oznaczeniami odróżniającymi;
• nie dyskredytuje towarów, usług, działalności, znaków towarowych, oznaczeń przedsiębiorstwa lub innych oznaczeń odróżniających, a także okoliczności dotyczących konkurenta;
• w odniesieniu do towarów z chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia odnosi się zawsze do towarów z takim samym oznaczeniem;
• nie wykorzystuje w nieuczciwy sposób renomy znaku towarowego, oznaczenia przedsiębiorstwa lub innego oznaczenia odróżniającego konkurenta ani też chronionego oznaczenia geograficznego lub chronionej nazwy pochodzenia produktów konkurencyjnych;
• nie przedstawia towaru lub usługi jako imitacji czy naśladownictwa towaru lub usługi opatrzonych chronionym znakiem towarowym, chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia albo innym oznaczeniem odróżniającym.

Reklama porównawcza związana z ofertą specjalną powinna, w zależności od jej warunków, jasno i jednoznacznie wskazywać datę wygaśnięcia tej oferty lub zawierać informację, iż oferta jest ważna do czasu wyczerpania zapasu towarów bądź zaprzestania wykonywania usług, a o ile oferta specjalna jeszcze nie obowiązuje, powinna wskazywać również datę, od której specjalna cena lub inne szczególne warunki oferty będą obowiązywały [por. art. 16 ust. 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji].

Przepis art. 71 Kodeksu cywilnego stanowi, iż Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, ale za zaproszenie do zawarcia umowy.

Powyższe czynności określają tryb zawarcia umowy, poczynając na zaproszenia do zawarcia umowy, którym mogą być ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób. Tym samym, mając na uwadze powyższe, reklama może stanowić zachętę w postaci zaproszenia do zawarcia umowy.

Oferta a reklama – różnice

Mając na uwadze wskazane powyżej definicje oferty i reklamy wskazać należy, że:

• reklama stanowi treść niejako informacyjną, zaproszenie do zawarcia umowy z kolei oferta musi wyrażać konkretną wolę do zawarcia umowy;
• reklama może być przestawiona w dowolny sposób, np. audiowizualny natomiast oferta zasadniczo musi być w formie pisemnej i stanowić ofertę w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego;
• reklama jest kierowana do ogółu adresatów, natomiast oferta co do zasady do konkretnego adresata.

W orzecznictwie wskazano, że;

• Relacje między ofertą a reklamą, biorąc pod uwagę czynnik informacyjny, o którym mowa w art. 71 k.c., można określić w taki sposób, iż pojęcia oferty i reklamy obejmują dwa różniące się znaczeniowo, choć wykazujące punkty styczne zbiory określeń. W przypadku wątpliwości interpretacyjnych, o ile stanowią one szczególny rodzaj informacji, powinny być traktowane nie jako oferty, ale jako zaproszenie do rozpoczęcia rokowań [por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 września 2009 r., sygn. akt I FSK 789/08];
• podstawową cechą reklamy jest zawsze informacja o konkretnych towarach, ich zaletach, wartościach i możliwościach nabycia w określonych sklepach, przekazywana nieokreślonemu kontrahentowi i mająca na celu zachęcenie do kupna potencjalnego klienta. o ile oferta zawiera dodatkowe dane, które nie są podmiotowo i przedmiotowo istotne dla zawarcia oznaczonej umowy, gdy posługuje się elementami wartościującymi, zachęcającymi potencjalnego klienta do zakupu towaru i skierowana jest do bliżej nieokreślonego kontrahenta, to nie można mówić o ofercie, ale o reklamie [por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 września 2003 r., sygn. akt I SA/Lu 161/03];
• Prawidłowe odróżnienie oferty od zaproszenia do zawarcia umowy wymaga przeprowadzenia oceny, czy w konkretnym wypadku do potencjalnego kontrahenta kierowana była informacja o możliwości zawarcia określonej umowy i płynących z niej korzyściach, czy też sprecyzowana została jednoznaczna propozycja zawarcia z nim określonej umowy. Pierwsza sytuacja odpowiadać będzie zaproszeniu do zawarcia umowy, drugą należy już kwalifikować jako ofertę. Zażądanie ustnego wyjaśnienia opinii stanowi uprawnienie, a nie obowiązek sądu (art. 286 k.p.c. i 290 § 1 k.p.c), to jednak staje się jego obowiązkiem nie tylko wtedy, kiedy wyjaśnień takich wyraźnie domagają się strony, ale także wtedy, kiedy strony podnoszą zastrzeżenia wymagające wyjaśnień, bądź kiedy sąd zauważa braki, bądź nielogiczności w opinii pisemnej [por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2010 r., sygn. akt III CSK 297/09];
• Nie należy wyprowadzać wniosku, iż występujący w każdej reklamie element informacyjny przesądza, iż może zostać ona automatycznie uznana w związku z jego występowaniem za ofertę w rozumieniu art. 66 § 1 k.c. Oferta wyrażać musi wyraźną wolę zawarcia kontraktu, reklama zaś z kolei odznaczać się musi wartościowaniem w postaci zachwalania czy też zachęty do nabycia określonych produktów (skorzystania z usług) reklamodawcy. Relacje między ofertą a reklamą, biorąc pod uwagę czynnik informacyjny, o którym mowa w art. 71 k.c., można określić w taki sposób, iż pojęcia oferty i reklamy obejmują dwa różniące się znaczeniowo, choć wykazujące punkty styczne zbiory określeń. Jednoznacznie jednak wynika z powyższego, iż w przypadku wątpliwości interpretacyjnych, o ile stanowią one szczególny rodzaj informacji, powinny być traktowane nie jako oferty, ale jako zaproszenie do zawarcia umowy[por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 września 2009 r., sygn. akt I FSK 1381/08]

Podsumowanie

Niewątpliwie oferta i reklama różnią się od się nie tym, iż oferta stanowi przejaw woli do zawarcia umowy, albowiem precyzuje w sposób jednoznaczny propozycję do zawarcia kontraktu, a z kolei reklama stanowi zaproszenie, zachęcenie do jej zawarcia. Oferta jest zawsze oświadczeniem skierowanym do konkretnego adresata, będącym stanowczą propozycją zawarcia umowy o określonej treści. Dlatego też za bezpośrednią propozycję do zawarcia umowy należy uznać ofertę w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.

Adrianna Glapiak,
Autorka tekstów prawnych na ifirma.pl

Prawnik posiadająca wieloletnie doświadczenie w doradztwie prawnym oraz podatkowym. Na co dzień swoją wiedzę i doświadczenie poszerza dzięki pracy jako specjalista do spraw prawnych, a czas wolny poświęca na podnoszeniu kwalifikacji w zakresie aspektów prawnych w e-commerce i social mediach oraz szeroko pojętym prawie autorskim.