Odszkodowanie za niesłuszny areszt: Twoje prawo do rekompensaty za naruszenie wolności

Niesłuszne pozbawienie wolności w postaci tymczasowego aresztowania lub zatrzymania to jedno z najbardziej dotkliwych naruszeń praw człowieka. Odbiera nie tylko wolność osobistą, ale może prowadzić do poważnych konsekwencji psychicznych, rodzinnych, społecznych i zawodowych. Polskie prawo przewiduje jednak możliwość uzyskania odszkodowania i zadośćuczynienia przez osoby, które padły ofiarą niesłusznego działania organów ścigania.

Gwarancja ochrony wolności – Konstytucja i Konwencja Praw Człowieka

Zarówno Konstytucja RP (art. 41), jak i Europejska Konwencja Praw Człowieka (art. 5 ust. 5 EKPCz) gwarantują każdemu prawo do wolności osobistej oraz do skutecznego dochodzenia roszczeń w przypadku jej naruszenia. W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wielokrotnie podkreślano, iż każdy przypadek niesłusznego więzienia musi skutkować realną możliwością uzyskania odpowiedniego zadośćuczynienia (np. wyrok ETPCz w sprawie Assanidze przeciwko Gruzji, skarga nr 71503/01).

Kiedy przysługuje odszkodowanie za niesłuszny areszt?

Zgodnie z art. 552 § 4 Kodeksu postępowania karnego, osoba tymczasowo aresztowana lub zatrzymana może ubiegać się o rekompensatę, jeśli:

• aresztowanie było nieuzasadnione lub bezprawne,
• postępowanie zakończyło się umorzeniem,
• zapadł wyrok uniewinniający.

Odszkodowanie przysługuje również wtedy, gdy:

• środek zapobiegawczy został zastosowany z naruszeniem procedury,
• pozbawienie wolności było nieproporcjonalne do sytuacji,
• areszt oparty był na błędnych lub niewiarygodnych dowodach.

W takich przypadkach sąd nie tylko może, ale wręcz powinien przyznać rekompensatę, zgodnie z zasadą odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa.

Odszkodowanie a zadośćuczynienie – różnice

W postępowaniu o rekompensatę warto rozróżnić:

• odszkodowanie – obejmuje realne, materialne straty: utratę dochodu, koszty prowadzenia działalności, pogorszenie sytuacji majątkowej,
• zadośćuczynienie – to rekompensata za krzywdy niemajątkowe: stres, cierpienie psychiczne, izolację społeczną, utratę dobrego imienia czy więzi rodzinnych.

Wysokość zadośćuczynienia jest ustalana przez sąd na podstawie m.in. długości pobytu w areszcie, jego wpływu na zdrowie psychiczne, a także na życie zawodowe i prywatne osoby poszkodowanej.

Jak ubiegać się o odszkodowanie?

Wniosek należy złożyć do sądu okręgowego, adekwatnego ze względu na miejsce zwolnienia osoby zatrzymanej lub aresztowanej. Postępowanie odbywa się na podstawie przepisów karnych, ale formalnie toczy się w trybie cywilnym.

Termin:
Zgodnie z art. 555 KPK, wniosek należy złożyć w ciągu roku od:

• uprawomocnienia się wyroku uniewinniającego,
• uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania,
• daty zwolnienia (w przypadku zatrzymania).

W toku postępowania należy wykazać:

• faktyczne poniesienie szkody majątkowej,
• doznanie krzywdy niematerialnej,
• niesłuszność lub bezprawność zastosowania środka zapobiegawczego.

Wsparcie prawne – dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata?

Postępowanie o odszkodowanie za niesłuszny areszt, mimo iż uregulowane ustawowo, wymaga wiedzy prawnej i doświadczenia. Pomoc adwokata może znacząco zwiększyć szanse na uzyskanie odpowiedniego odszkodowania, zarówno pod względem wysokości świadczenia, jak i skuteczności argumentacji przed sądem.

Znaczenie odszkodowania w demokratycznym państwie prawa

System odszkodowawczy za niesłuszne pozbawienie wolności to nie tylko kwestia indywidualnej rekompensaty. To również element zaufania obywatela do państwa prawa. Zasądzanie zadośćuczynień i odszkodowań w takich przypadkach pełni funkcję prewencyjną i naprawczą – chroni jednostki przed arbitralnością władzy oraz wzmacnia odpowiedzialność organów ścigania i sądów.

Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.

Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!

• 

  Odszkodowanie za niesłuszny areszt: Twoje prawo do rekompensaty za naruszenie wolności29 maja 2025

  Niesłuszne pozbawienie wolności w postaci tymczasowego aresztowania lub zatrzymania to jedno z najbardziej dotkliwych naruszeń praw człowieka. Odbiera nie tylko wolność osobistą, ale może prowadzić do

• 

  Opinia biegłego a opinia rzeczoznawcy w sprawach budowlanych – co ma większą moc dowodową?28 maja 2025

  W sprawach cywilnych dotyczących prawa budowlanego najważniejsze jest ustalenie faktów technicznych – szczególnie w przypadku wad wykonawczych, usterek konstrukcyjnych, błędów w nadzorze inwestorskim czy szkód sąsiedzkich.

• 

  Dodatek mieszkaniowy – mało znana pomoc, która może uratować Twój budżet26 maja 2025

  W Polsce wiele osób boryka się z trudnościami finansowymi, które utrudniają regularne opłacanie czynszu i kosztów utrzymania mieszkania. Niewielu jednak wie, iż istnieje specjalne świadczenie –