"Oblicza. Matka Boska wczoraj i dziś" - wystawa w Płocku

Wśród prezentowanych wizerunków Matki Boskiej Skępskiej - jak zapowiada Muzeum Mazowieckie w Płocku - zobaczyć będzie można najstarsze rzeźby w drewnie z przełomu XIX i XX wieku, wykonane właśnie przez rodzinę Miłkowskich, „rzeźbiarzy, którzy przekazywali swoje umiejętności z pokolenia na pokolenie”.

Projekt „Oblicza. Matka Boska wczoraj i dziś”, o którym placówka informowała jeszcze w czerwcu 2024 r., gdy trwały kwerendy i rozpoczynały się badania terenowe, został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Od września do grudnia 2024 r. wizerunki Matki Boskiej Skępskiej, w tym rzeźby, drzeworyty i obrazy, można było oglądać w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi. Zbiorów użyczyło wtedy m.in. sanktuarium w Skępem, jak również muzea w Kutnie, Oporowie, Sierpcu i Inowrocławiu oraz muzea etnograficzne w Toruniu i Warszawie.

Matka Boska Skępska nazywana jest Królową Mazowsza, Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej, a jej kult związany jest z sanktuarium w Skępem w diecezji płockiej, która w tym roku obchodzi jubileusz 950-lecia.

Tradycja pielgrzymowania mieszkańców Płocka do położonego 50 km od tego miasta sanktuarium w Skępem, gdzie znajduje się klasztor bernardynów i kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, trwa od XVI wieku. Jak przypomina płockie Muzeum Mazowieckie, przez wieki modlono się tam „o uzdrowienie, o dar potomstwa i szczęśliwe rozwiązanie, gdyż skępska Mateńka prezentuje brzemienną kobietę z charakterystycznym półksiężycem u stóp”.

Żyjący na przełomie XV i XVI wieku Jan z Komorowa w swej kronice pisał, iż podczas zarazy przy drodze spadł kamień oznaczony krzyżami, a kuśnierz Jan z Pobiedzisk twierdził, iż „widział obok tego kamienia Najświętszą Panienkę”. niedługo zaczęto wędrować do opisanego miejsca, przekazując sobie, iż przy „cudownym kamieniu” ukazuje się Matka Boska i dochodzi do uzdrowień.

Za sprawą tych świadectw kasztelan kruszwicki Mikołaj Kościelecki postanowił postawić tam najpierw krzyż, a później kaplicę. W 1496 r. umieścił w kapliczce drewnianą figurę Matki Boskiej, którą z Poznania przywiozła jego córka Zofia i podarowała ją - jak przytacza przekaz o maryjnym kulcie płockie Muzeum Mazowieckie - „w podzięce za uzdrowienie nóg”.

Rzeźba, która przedstawia brzemienną Maryję z rękami złożonymi na piersiach, została koronowana na mocy postanowienia Stolicy Apostolskiej w 1755 r. Złotą koronę, ufundowaną przez mieszkańców Skępego i okolic, skradziono we wrześniu 1980 r. Ponowna koronacja odbyła się we wrześniu 1984 r.

Podczas jubileuszu 260. rocznicy pierwszej koronacji figury Matki Boskiej Skępskiej ówczesny biskup płocki Piotr Libera, w tej chwili biskup senior, powiedział: „Czego uczy nas dzisiaj ta piękna skępska historia? Odpowiem na to pytanie słowami, które Henryk Sienkiewicz w dwunastym rozdziale +Potopu+ wkłada w usta księdza Kordeckiego, bohaterskiego obrońcy Jasnej Góry. Podczas jednej z narad sławny przeor mówi: +szydzi z nas i pogardza nami nieprzyjaciel, pytając, co nam z dawnych cnót pozostało. A ja odpowiem: wszystkie zginęły, jednak coś jeszcze pozostało, bo pozostała wiara i cześć dla Najświętszej Panny, na którym to fundamencie reszta odbudowaną być może+”.