Limitation on consumer claims

Stan faktyczny

Hiszpański spór pomiędzy konsumentką MF a Bankiem dotyczył umowy kredytu hipotecznego. MF wniosła powództwo o stwierdzenie nieważności warunku dotyczącego kosztów ze względu na jego nieuczciwy charakter. W pozwie tym MF żąda również zwrotu kwoty odpowiadającej połowie honorariów notarialnych i całości kosztów związanych z wpisem do księgi wieczystej, wraz z odsetkami ustawowymi. Bank utrzymuje, iż roszczenie o zwrot tej kwoty uległo przedawnieniu.

Sąd odsyłający ma wątpliwości co do możliwości odmiennego traktowania na podstawie hiszpańskiego prawa, w świetle zasady równoważności, po pierwsze, wniosku żądania stwierdzenia nieważności warunku, który ma być nieuczciwy, a po drugie, żądania opartego na skutkach restytucyjnych takiego stwierdzenia.

Stanowisko TS

Zasada równoważności oznacza, iż zasady stosowania prawa Unii, podlegające wewnętrznemu porządkowi prawnemu państw członkowskich na mocy zasady ich autonomii proceduralnej, nie mogą być mniej korzystne od zasad regulujących podobne sytuacje o charakterze wewnętrznym (wyrok TS z 17.5.2022 r., Unicaja Banco, C-869/19, Legalis, pkt 22).

Zgodnie z orzecznictwem TS art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29) należy interpretować w ten sposób, iż warunek umowny uznany za nieuczciwy należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, tak aby nie wywoływał on skutków wobec konsumenta. W związku z tym sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno mieć co do zasady skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on w braku tego warunku. Z powyższego wynika, iż obowiązek wyłączenia przez sąd krajowy nieuczciwego warunku umownego nakazującego zapłatę kwot, które okazują się nienależne, wiąże się co do zasady z odpowiednim skutkiem restytucyjnym dotyczącym tych kwot (wyrok TS z 9.7.2020 r., Raiffeisen Bank i BRD Groupe Société Générale, C-698/18 i C‑699/18, Legalis, pkt 54).

Trybunał już uznał, iż ochrona konsumenta nie jest bezwarunkowa i iż ustalanie rozsądnych terminów do wniesienia środków zaskarżenia pod rygorem prekluzji w interesie pewności prawa jest zgodne z prawem Unii (wyrok TS z 22.4.2021 r., Profi Credit Slovakia, C-485/19, Legalis, pkt 57). Ponadto, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG nie stoją na przeszkodzie uregulowaniom krajowym, które choć przewidują, iż roszczenie o stwierdzenie nieważności nieuczciwego warunku w umowie zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem nie ulega przedawnieniu, przewidują przedawnienie roszczenia opartego na skutkach restytucyjnych tego stwierdzenia nieważności. Pod warunkiem, iż ten termin nie będzie mniej korzystny niż terminy dotyczące podobnych środków prawnych istniejących w prawie krajowym (zasada równoważności) oraz nie uczyni on wykonywania praw przyznanych przez porządek prawny Unii, w szczególności dyrektywę 93/13/EWG, praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym (zasada skuteczności) (wyrok TS z 8.9.2022 r., D.B.P. i in. (Kredyt hipoteczny denominowany w walucie obcej), od C-80/21 do C‑82/21, Legalis, pkt 90).

Trybunał przypomniał, iż poszanowanie zasady równoważności wymaga, aby rozpatrywana norma krajowa znajdowała zastosowanie bez różnicy do roszczeń opartych na naruszeniu prawa Unii oraz do roszczeń opartych na naruszeniu prawa wewnętrznego, mających podobny przedmiot i podstawę (wyrok C-698/18, pkt 76). W związku z tym dyrektywa 93/13/EWG i zasada równoważności nie stoją na przeszkodzie temu, aby roszczenie oparte na skutkach restytucyjnych stwierdzenia nieważności nieuczciwego warunku umownego było obwarowane terminem przedawnienia, przy utrzymaniu braku przedawnienia roszczenia o stwierdzenie nieważności takiego warunku, o ile ten termin przedawnienia nie jest mniej korzystny niż termin mający zastosowanie do roszczeń opartych na naruszeniu prawa wewnętrznego i mających podobny przedmiot i podstawę.

Trybunał wskazał, iż w niniejszej sprawie do sądu krajowego należy zbadanie istnienia podobieństwa, pod kątem ich przedmiotu, podstawy oraz istotnych elementów, między roszczeniem w postępowaniu głównym a innymi rodzajami roszczeń opartych na prawie krajowym, które ten sąd przytacza we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (wyrok C-698/18, pkt 77). Do celów tego badania sąd ten będzie musiał zatem sprawdzić, czy hiszpański porządek prawny przewiduje w dziedzinach innych niż objęte dyrektywą 93/13/EWG roszczenia oparte na skutkach stwierdzenia nieważności, które są podobne pod względem przedmiotu, podstawy i istotnych elementów do roszczenia podniesionego przez MF, ale które zgodnie z prawem krajowym lub orzecznictwem krajowym nie podlegają jednak terminowi przedawnienia porównywalnemu z terminem mającym zastosowanie do tego ostatniego roszczenia. W przypadku odpowiedzi twierdzącej TS uznał, iż uregulowanie krajowe przewidujące stosowanie tego terminu przedawnienia do roszczenia w postępowaniu głównym naruszałoby zasadę równoważności. W tych okolicznościach do sądu odsyłającego należy zbadanie poszanowania zasady równoważności z uwzględnieniem powyżej wskazanych elementów (wyrok TS z 26.9.2018 r., Staatssecretaris van Veiligheid en justitie (Skutek zawieszający apelacji), C-180/17, Legalis, pkt 42).

Reasumując TS orzekł, iż art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG oraz zasadę równoważności należy interpretować w ten sposób, iż nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniom krajowym lub orzecznictwu krajowemu, które – choć przewidują, iż roszczenie o stwierdzenie nieważności nieuczciwego warunku w umowie zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem nie ulega przedawnieniu – przewidują przedawnienie roszczenia opartego na skutkach restytucyjnych tego stwierdzenia nieważności, o ile krajowy porządek prawny przewiduje w dziedzinach innych niż objęte dyrektywą 93/13/EWG roszczenia oparte na skutkach stwierdzenia nieważności, które są podobne pod względem przedmiotu, podstawy i istotnych elementów do roszczenia opartego na takich skutkach restytucyjnych, podlegające terminowi przedawnienia porównywalnemu z terminem mającym zastosowanie do tego ostatniego roszczenia.

Komentarz