Jedyny taki przypadek podczas sprawowania urzędu: Prezydent Duda odmówił nadania profesury

Prezydent Andrzej Duda zaledwie raz w trakcie swojej prezydentury odmówił nadania tytułu profesora. Decyzja dotyczy dr. hab. Michała Bilewicza, psychologa społecznego z Uniwersytetu Warszawskiego i kierownika Centrum Badań nad Uprzedzeniami.

Choć kandydatura została pozytywnie oceniona przez Centralną Komisję ds. Stopni i Tytułów, prezydent zdecydował, iż nie podpisze nominacji.

W rozmowie na Kanale Zero Andrzej Duda jasno przedstawił powody swojej decyzji:

„To jest pan, który świadomie realizuje od samego początku, w moim przekonaniu wątpliwie naukową działalność, po prostu działalność antypolską. Oczernia – w moim przekonaniu osobistym – Polskę i Polaków. Taka jest moja ocena” – powiedział prezydent.

Andrzej Duda skorzystał z prerogatywy odmowy nadania tytułu profesora mimo spełnienia wszystkich wymagań formalnych. Procedura ciągnęła się od 2018 roku. Przez lata brak decyzji wywoływał niezadowolenie w środowisku naukowym. W 2019 roku Kancelaria Prezydenta przekazała, iż obowiązujące przepisy nie określają terminu, w jakim głowa państwa musi wydać postanowienie w tej sprawie.

W 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, iż prezydent nie może bezterminowo zwlekać z decyzją i zobowiązał go do jej wydania. W maju br. Andrzej Duda ogłosił publicznie, iż jego decyzja jest odmowna – motywowaną, jak podkreślił, nie względami politycznymi, ale merytoryczną oceną działalności naukowej kandydata.

Prezydent Duda swoją decyzję argumentował oceną, iż Michał Bilewicz prowadzi działalność, która jego zdaniem ma charakter antypolski i oparta jest na wątpliwej jakości metodologii naukowej. Poniżej przedstawiono kilka przykładów, które mogą być podstawą tej oceny.

W 2019 roku Bilewicz napisał w mediach społecznościowych:

„Nie mam nic do Polaków. Ale chodzi o ideologię kryjącą się pod słowem ‘Polacy’. Od dawna pod tym słowem nie kryje się naród, tylko niszcząca ideologia.”

Tego rodzaju wypowiedzi mogą być odczytywane jako uderzenie w samo pojęcie polskości, co trudno pogodzić z etosem uczonego reprezentującego państwową instytucję naukową.

W maju tego roku, w kontekście wyborów prezydenckich, Bilewicz zasugerował, iż wybór między kandydatami to wybór „po której stronie stodoły w Jedwabnem staniesz”. Używanie tragedii z czasów II wojny światowej jako politycznej metafory spotkało się z krytyką jako niestosowne, prowokacyjne i krzywdzące dla polskiego społeczeństwa.

Bilewicz zarzucił władzom „zawłaszczanie pamięci Żydów” przy okazji obchodów rocznicy powstania w getcie warszawskim, sugerując, iż państwo polskie próbuje „robić z martwych Żydów Polaków”. Takie sformułowania podważają sens wspólnego dziedzictwa historycznego i mogą być odbierane jako dzielenie, a nie łączenie pamięci ofiar i społeczeństw.

Podczas wykładu w Muzeum POLIN Bilewicz zaprezentował rysunek przedstawiający Polaka mierzącego z pistoletu do Żyda, podpisany „Polish Holocaust”. Choć sąd nie uznał tego za naruszenie prawa, użycie takiego obrazu w kontekście naukowym może być uznane za prowokacyjne i szkodliwe wizerunkowo – szczególnie w sytuacji, gdy Polska walczy o ochronę dobrego imienia na arenie międzynarodowej.

Jako naukowiec publikujący w języku angielskim i często cytowany w zagranicznych mediach, Bilewicz ma wpływ na to, jak Polska jest postrzegana na świecie. Publiczne akcentowanie „ksenofobii Polaków” czy „systemowego antysemityzmu” w badaniach bez wyraźnego kontekstu historycznego i społecznego, może być uznawane za szkodliwe i jednostronne.

Prezydent Duda, odmawiając nadania tytułu profesora, podjął decyzję precedensową, ale nie bez podstaw. Przytoczone przykłady wskazują, iż działalność Michała Bilewicza, choć oceniona pozytywnie przez komisje naukowe, budzi poważne wątpliwości co do jej charakteru i wpływu społecznego. W sytuacji, gdy państwo nadaje najwyższy tytuł akademicki, nie dziwi, iż głowa państwa wzięła pod uwagę nie tylko dorobek publikacyjny, ale i ogólny kontekst działalności publicznej kandydata.