60 lat temu, 12 maja 1965 r., po długim okresie przygotowań Niemcy i Izrael nawiązały stosunki dyplomatyczne. W tamtym czasie nie było to rzeczą oczywistą, gdyż zaledwie 20 wcześniej zakończyła się II wojna światowa w Europie. W obu krajach obecna była pamięć o ludobójstwie europejskich Żydów dokonanym przez nazistowskie Niemcy. choćby teraz, 80 lat po zakończeniu wojny, stosunki z Izraelem pozostają niezwykle ważne, ale i trudne.
Herzog w Berlinie, Steinmeier w Izraelu
W poniedziałek, 12 maja, w Berlinie pojawi się prezydent Izraela Izaak Herzog. Wraz z prezydentem Niemiec Frankiem-Walterem Steinmeierem planuje odwiedzić miejsce pamięci dla ofiar Holokaustu „Gleis 17” na stacji kolejowej Grunewald. W czasach nazistowskich z tego miejsca deportowano 10 000 Żydów do obozów koncentracyjnych. Mając świadomość, iż antysemityzm gwałtownie wzrósł, zwłaszcza wśród młodych ludzi w Niemczech, od rozpoczęcia wojny w Strefie Gazy ponad półtora roku temu, Herzog spotka się z ponad 100 młodymi Niemcami i Izraelczykami. Następnie wraz ze Steinmeierem udadzą się do Izraela i odwiedzą kibuc na granicy ze Strefą Gazy.
Merkel mówiła w Knesecie o "racji stanu"
Z politycznego punktu widzenia wizyta odbywa się w pierwszych dniach nowego niemieckiego rządu pod przewodnictwem kanclerza Friedricha Merza. Podobnie jak wszyscy kanclerze przed nim, Merz uznaje szczególne znaczenie i odpowiedzialność Niemiec za Izrael. Kiedy była kanclerz Niemiec Angela Merkel odwiedziła Izrael w 2008 roku i przemawiała w Knesecie, użyła terminu "racja stanu" w tym znaczeniu. Jej zdaniem była to szczególna odpowiedzialność polityczna Niemiec za istnienie i bezpieczeństwo Izraela.
Racja stanu - dewiza działania, nie prawo
Jest to dewiza polityczna, a nie prawna. Ale kanclerze po Merkel (i większość tych przed nią) zawsze działali i przez cały czas działają zgodnie z tą racją stanu. Pomimo całej krytyki izraelskich działań w Strefie Gazy, niemieccy politycy podkreślają, iż Izrael ma prawo się bronić po ataku terrorystycznym radykalnego islamskiego ugrupowania Hamas z 7 października 2023 r. i iż Niemcy zawsze będą stać po stronie Izraela.
Jednak w praktyce realizacja tej zasady może być niezwykle trudna. Również w Niemczech narasta krytyka ostrych działań Izraela w Strefie Gazy. Izrael blokuje dostawy pomocy na palestyńskie terytorium od początku marca, co skutkuje głodem i śmiercią.
W swoim pierwszym wywiadzie po wyborze na kanclerza Friedrich Merz powiedział telewizji ARD, iż "Izrael jest dla nas sprawą najwyższej wagi". Zapowiedział także wizytę nowego minister spraw zagranicznych Johanna Wadephula w Izraelu. Jednocześnie zaznaczył, "że izraelski rząd musi również wypełnić swoje zobowiązania wynikające z prawa międzynarodowego, z międzynarodowego prawa wojennego".
Netanjahu i Międzynarodowy Trybunał Karny
W listopadzie ubiegłego roku Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze wydał nakazy aresztowania między innymi premiera Izraela Beniamina Netanjahu i byłego ministra obrony Gallanta. Nakazy dotyczyły domniemanych zbrodni wojennych w Strefie Gazy. Niemcy są jednym z członków-założycieli Trybunału Karnego i musiałyby aresztować Netanjahu, gdyby ten przybył do Niemiec.
Niemniej jednak, dzień po wyborach do Bundestagu, obecny kanclerz Merz powiedział po rozmowie telefonicznej z Netanjahu, iż jako kanclerz znajdzie sposoby i środki, "aby zapewnić, iż premier będzie mógł odwiedzić Niemcy i ponownie wyjechać bez obawy, iż zostanie aresztowany Niemczech". Jednak po tym, jak został wybrany kanclerzem Merz nie powtórzył tego zapewnienia.
Izrael musi wypełnić swoje zobowiązania humanitarne
Tymczasem nowy kanclerz oświadczył w telewizji ARD: „Izrael ma prawo bronić się przed brutalnym atakiem terrorystów Hamasu z 7 października i wszystkim, co po tym nastąpiło. Niemniej jednak Izrael musi również pozostać krajem, który wypełnia swoje zobowiązania humanitarne, zwłaszcza tam, gdzie toczy się teraz ta straszna wojna - w Strefie Gazy, gdzie z konieczności dochodzi do konfrontacji z terrorystami Hamasu”.
Ostatnie spotkanie rządów dawno temu
Spór o nakaz aresztowania izraelskiego premiera pokazuje, jak skomplikowane są w tej chwili relacje między oboma krajami. I jak bardzo wpłynęła na nie wojna w Strefie Gazy. Chociaż poprzednia minister spraw zagranicznych Annalena Baerbock często odwiedzała Izrael po wybuchu wojny, ostatnia wizyta Beniamina Netanjahu w Berlinie miała miejsce ponad dwa lata temu. W marcu 2023 r. Netanjahu odwiedził ówczesnego kanclerza Olafa Scholza.
Niemcy organizują również tzw. konsultacje rządowe z Izraelem, czyli spotkania całych gabinetów obu stron. Ma to na celu podkreślenie szczególnego znaczenia tych relacji. Niemcy organizują tego rodzaju spotkania z zaledwie dwunastoma krajami na świecie. Ostatnie konsultacje z Izraelem odbyły się ponad siedem lat temu.
