Testament – Rozważania na kanwie uchwały Sądu Najwyższego III CZP 24/20
Kto może sporządzić testament?
Sporządzenie testamentu jest czynnością, której dokonać może każdy mający pełną zdolność do czynności prawnych. Testament sporządza ten, kto chce ustalić:
- W jaki sposób po jego śmierci zostanie podzielony jego majątek.
- Komu przekazane zostaną należące do niego dobra.
Formy testamentu
Prawo polskie przewiduje różne formy testamentu. Trzy zwykłe formy testamentu to:
- testament własnoręczny,
- testament notarialny,
- testament allograficzny, czyli sformułowany ustnie przez testatora, w obecności 2 świadków, przed jednym z wymienionych w ustawie organów bądź urzędników, spisany w protokole i podpisany przez te osoby.
Testator w testamencie rozporządza majątkiem na wypadek swojej śmierci. W przypadku sporządzania testamentu w formie notarialnej, notariusz może pouczyć testatora o wymogach prawnych dotyczących testamentu. W razie potrzeby pomoże w sformułowaniu testamentu w taki sposób, aby nie nastręczał żadnych trudności interpretacyjnych. Wykładnia oświadczenia woli spadkodawcy w następstwie otwarcia spadku, nie powinna nastręczać trudności.
Testament własnoręczny
Inaczej bywa jednak w przypadku dokonywania wykładni oświadczenia woli zapisanej w testamencie własnoręcznym. Zdarza się, iż osoba sporządzająca testament tak sformułuje jego treść, iż osobie obcej, dokonującej wykładni tego testamentu, bardzo trudno stwierdzić, co tak naprawdę testator miał na myśli i w jaki sposób chciał rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci.
W niedawnej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2021 roku (sygn. akt: III CZP 24/20), rozważano kwestię adekwatnej wykładni testamentu i przyjęto inny sposób interpretacji art. 948 k.c. Sąd Najwyższy stwierdził, że:
“Wykładni testamentu należy dokonywać z uwzględnieniem okoliczności jego sporządzenia, które mogą być ustalane z wykorzystaniem, wszelkich środków dowodowych.”
Nie rozwiewa to niestety wszystkich wątpliwości interpretacyjnych pojawiających się na kanwie poszczególnych stanów faktycznych i poszczególnych sformułowań zawartych w testamentach.
Testament a uchwała Sądu Najwyższego III CZP 24/20
W sprawie, która stała się podstawą zagadnienia prawnego, które rozważał w powyższej uchwale Sąd Najwyższy, sądy I i II instancji musiały rozstrzygnąć, czy do stwierdzenia woli spadkodawcy, który w testamencie nie wskazał w sposób precyzyjny kręgu osób powołanych do spadku, sąd może dociekać, jaka była rzeczywista wola spadkodawcy na podstawie zeznań świadków, lub choćby samej osoby zainteresowanej dziedziczeniem. Problem interpretacyjny w tej sprawie spowodowany był właśnie nieprecyzyjnym, a wręcz ogólnikowym sformułowaniem testatora. Testator wskazał, iż dziedziczą po nim koledzy ze zdjęcia, którego to zdjęcia również jednoznacznie nie wskazał.
Na tak postawione pytanie i tak trudny stan faktyczny sprawy, odpowiedź Sądu Najwyższego w formie wyżej zacytowanej uchwały, może wydawać się nieco lakoniczna, jednak stanowi ważne wskazanie dla sądów powszechnych, iż możliwe jest bardzo szerokie korzystanie z różnych środków dowodowych, aby zinterpretować i utrzymać postanowienia testamentowe w mocy. Uchwała ta wpisuje się w dominujący w judykaturze pogląd, iż art. 948 k.c. należy stosować właśnie do wykładni treści testamentu, a do stwierdzenia, czy dane oświadczenie woli spadkodawcy jest w ogóle testamentem, należy stosować ogólne zasady wykładni oświadczenia woli, czyli art. 65 § 1 k.c.
Takie stanowisko powoduje, iż bardzo dużą rolę w interpretacji słów testatora zawartych w testamencie odgrywa postępowanie dowodowe. Oprócz postępowania ważne są również zeznania świadków i osób, które znały testatora i mogą wiedzieć, co lub kogo miał na myśli pisząc testament. Czynniki te pozwalają na dojście w postępowaniu sądowym do tego, jaka była rzeczywista wola testatora tak, żeby jego ostatnia wola została wcielona w życie.
Więcej informacji
Więcej informacji odnośnie postępowania spadkowego możecie Państwo otrzymać w naszej Kancelarii. Zapraszamy do kontaktu bezpośredniego lub telefonicznego pod numerem: +48 882 120 775 celem umówienia wizyty lub porady on-line. Nasz zespół prawników chętnie odpowie Państwu na wszystkie pytania.
Autor: Barbara Borucka
