Rocznica przyłączenia Mazowsza do Korony Królestwa Polskiego.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się sprawie włączenia do Polski starej dzielnicy piastowskiej na Mazowszu.
Wraz z wygasaniem poszczególnych linii Piastów mazowieckich, kolejne tereny były przyłączane do Korony. W 1462 roku w granicach Polski znalazły się ziemia rawska i gostynińska, w 1476 roku ziemia sochaczewska, a w 1495 roku – księstwo płockie. W 1526 roku zmarł Janusz III, ostatni książę z mazowieckiej gałęzi rodu Piastów. Księstwo miało przejść pod władanie króla polskiego, jednak sposób jego włączenia i warunki przynależności nie zostały wcześniej jasno określone.
Pojawiły się dwie odmienne koncepcje przyłączenia Mazowsza. Pierwsza zakładała, iż otrzymałoby ono osobnego księcia, który miał być lennikiem władcy Polski. Zwolennikami takiego rozwiązania byli dygnitarze mazowieccy, chcący utrzymać swoją uprzywilejowaną pozycję oraz przede wszystkim królowa Bona, która chciała, by prowincję otrzymał jej syn, Zygmunt August, jako dominium Jagiellonów w Rzeczypospolitej.
Z kolei możnowładcy polscy uważali, iż Mazowsze powinno zostać bezpośrednio włączone do Korony. Zjednoczenie z Polską popierała także drobna i średnia szlachta mazowiecka. Król Zygmunt Stary opowiadał się za opcją całkowitej inkorporacji dzielnicy.
Podział terytorialny Mazowsza w XVI wieku.Problem przynależności Mazowsza nie był wewnętrzną sprawą Królestwa Polskiego. Zainteresowanie prowincją wyraziły dwa europejskie rody – Hohenzollernowie i Habsburgowie. Władca Prus Albrecht Hohenzollern planował pozyskać Mazowsze dzięki małżeństwu swojego brata z księżniczką Anną, siostrą Janusza II.
Habsburgowie z kolei, chcieli otrzymać dawną piastowską dzielnicę w zamian za utratę zwierzchności lennej nad księstwem Bari, dziedzicznym władztwem królowej Bony. Groźba umiędzynarodowienia sprawy i wywołania tym samym konfliktu między dynastiami przyśpieszyła działanie króla Polski na rzecz rozwiązania problemu.
10 września 1526 roku Zygmunt Stary oficjalnie odebrał przysięgę od stanów mazowieckich, zgromadzonych na sejmie w Warszawie. Udało mu się przekonać przeciwników przyłączenia prowincji, realizując częściowo ich żądania. Księżniczka Anna otrzymała nadania terytorialne, a Mazowsze otrzymało nieistniejący w innych prowincjach Królestwa urząd wicesgerenta (namiestnika).
Ostateczna inkorporacja została ogłoszona dopiero trzy lata później, na sejmie w Piotrkowie, w którego składzie po raz pierwszy znaleźli się również posłowie i senatorowie mazowieccy. Stopniowo nastąpiło ujednolicanie Mazowsza z resztą państwa pod względem ustrojowym i administracyjnym. Szlachta prowincji otrzymała takie same przywileje, jak koronna; na terenie Mazowsza powstały także sejmiki ziemskie.
Oddzielny sejm mazowiecki funkcjonował do 1540 roku, później przekształcił się w sejmik generalny prowincji. Mazowsze zostało podzielone na trzy województwa: rawskie, płockie i mazowieckie, odzwierciedlające podział na regiony z czasów rządów piastowskich książąt. Dopiero w 1577 roku w dzielnicy przyjęto prawo polskie, zachowując jednak pewne odrębności, tzw. ekscepty mazowieckie.
Na grafice poglądowej: Ostatni książęta mazowieccy – Janusz, Stanisław i Anna.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
