Kalendarium historyczne – rocznica zamachu na życie dwóch książąt piastowskich, którzy dążyli do zjednoczenia kraju w dobie tzw. rozbicia dzielnicowego.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się burzliwemu okresowi pierwszej połowy XIII wieku.
Podział Polski pomiędzy synów Bolesława Krzywoustego, doprowadził do całego szeregu walk wewnętrznych o dominację nad krajem. Poszczególni książęta prowadzili własną politykę wewnętrzną i zagraniczną, zawierając sojusze, jedynie dla doraźnych korzyści. Niektórzy z nich jednak, wiedzeni czy to patriotyzmem, czy też interesem własnego domu, dążyli do ponownego zjednoczenia całego państwa.
W 1217 roku doszło do porozumienia pomiędzy księciem krakowskim Leszkiem Białym, księciem śląskim Henrykiem I Brodatym oraz księciem wielkopolskim Władysławem III Laskonogim. Pakt był wymierzony w księcia kaliskiego Władysława Odonica, który rościł sobie pretensje do Wielkopolski.
Sojusz trzech najpotężniejszych Piastów gwarantował im realizację swoich zamiarów. Laskonogi błyskawicznie przystąpił do rozprawy ze swoim bratankiem (Odonicem) i jeszcze w 1217 roku wygnał go z Wielkopolski. niedługo jednak powrócił do Polski. Udał się do Gdańska, gdzie władzę namiestniczą w imieniu Piastów sprawował Świętopełk. Zawiązali sojusz, w ramach którego Odonic miał odzyskać ojcowiznę w Wielkopolsce, a Świętopełk uniezależnić się od Piastów i utworzyć własne, niezależne księstwo.
W 1223 roku Świętopełk i Odonic zdobyli Ujście nad Notecią oraz Nakło. Opanowanie tych grodów umożliwiało organizowanie dalszych wypraw do Wielkopolski. Wówczas to z inicjatywy Leszka Białego zwołano do Gąsawy ogólno piastowski wiec. Na miejsce przybyli osobiście Leszek Biały, Konrad Mazowiecki i Henryk Brodaty. Laskonogiego reprezentowali arcybiskup Wincenty Niałek i biskup poznański Paweł. Nie jest pewne, czy do Gąsawy przybył Odonic. Obecni byli także polscy biskupi.
Prawdopodobnie obrady rozpoczęły się w dzień Świętego Marcina, czyli 11 listopada 1227 roku i -jak można było się spodziewać – zmierzały w niekorzystnym dla Odonica i Świętopełka kierunku. Dlatego też Świętopełk zorganizował oddział jazdy, który bladym świtem 24 listopada został wysłany do Gąsawy.
Żołnierze Świętopełka zastali Henryka Brodatego w łożu i niemal go zabili. Ciężko rannego księcia uratował rycerz Peregryn z Wiesenburga. Natomiast Leszka Białego zabójcy znaleźli w łaźni. Początkowo księciu krakowskiemu udało się uciec z krwawej zasadzki i konno ruszył do Gniezna. Niestety, konni Świętopełka dopadli go we wsi Marcinkowo i tam zabili.
Wydarzenia z Gąsawy miały znaczący wpływ na sytuację polityczną w dzielnicowej Polsce. Zamęt w kraju spowodowany śmiercią Leszka Białego wykorzystał Świętopełk, który uniezależnił się od Piastów i ogłosił powstanie księstwa ze stolicą w Gdańsku. Śmierć Leszka stanowi też symboliczną datą zerwania z zasadą pryncypatu, ustanowioną jeszcze przez Bolesława Krzywoustego.
Wkrótce wybuchła nowa wojna, tym razem o ziemie zamordowanego księcia. Laskonogi powołując się na układ zawarty z Leszkiem przystąpił do przejmowania władzy w Krakowie. Wówczas o prawa do Małopolski wystąpił Konrad Mazowiecki, uznając się za dziedzica swojego brata. Jego sojusznikiem został Odonic.
W 1229 roku ich połączone siły zaatakowały Wielkopolskę i pokonały Laskonogiego. Tenże zawarł wówczas sojusz z Henrykiem Brodatym, zakładający poparcie księcia śląskiego w zamian za obietnicę przekazania mu praw do Wielkopolski i Małopolski. W 1231 roku Laskonogi próbował odzyskać Wielkopolskę, ale bez powodzenia. Tego samego roku zmarł.
Tekst powstał na podstawie artykułu z portalu historia.org.pl
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
