Historical calendar: November 9, 1910 – Father Piotr Wawrzyniak dies

Kalendarium historyczne – rocznica śmierci wybitnego patrioty i społecznika działającego w zaborze pruskim – księdza Piotra Wawrzyniaka.

Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się życiu i działalności niezwykłej osoby, jaką był ks. Piotr Wawrzyniak.

Przyszły, wybitny kapłan i społecznik, urodzil się w wielkopolskiej wsi Wyrzeka, w rodzinie Franciszka i Cecylii z domu Łopińskiej. Został wychowany w atmosferze głębokiej religijności. Wprawdzie miał pochodzenie chłopskie, jednak jego rodzicom wiodło się całkiem nieźle. Do tego stopnia, iż było ich stać na opłacenie edukacji syna po ukończeniu przez niego państwowej szkoły elementarnej.

Uczęszczał do gimnazjum w Śremie, gdzie zaangażował się w nielegalna polską organizację patriotyczną o nazwie „Marianie”.

Po wybuchu Powstania Styczniowego, chciał przekroczyć granicę zaboru iwziąć w nim udział. Próba przedarcia się na teren walk zakończyła się niepowodzeniem i powrotem do domu. Wówczas poświecił się nauce i służbie Bogu. Po skończeniu gimnazjum wstąpił do seminarium duchownego w Poznaniu. Jego niepospolite talenty zostały zauważone przez arcybiskupa Mieczysława Ledóchowskiego, dzięki pomocy którego wyjechał na stypendium do Münster, gdzie zaczął studiować teologię.

W 1872 roku został wyświęcony na kapłana i rozpoczął pracę duszpasterską jako wikariusz parafii w Śremie. Tam w pełni rozwinął skrzydła i pokazał się nie tylko jako zatroskany o dusze wiernych kapłan, ale też jako sprawny i niebywale pracowity organizator życia społecznego i gospodarczego. Uważał, iż w celu uratowania Narodu Polskiego przed germanizacją niezbędne jest jednoczesne podniesienie jego moralności oraz statusu materialnego.

W 1873 roku stanął na czele Towarzystwa Przemysłowego im. św. Wojciecha w Mogilnie. W tym samym czasie doprowadził do reorganizacji miejscowej kasy oszczędnościowo-pożyczkowej, przekształcając ją w spółdzielczy Bank Ludowy, którym kierował przez szereg lat. Bank ten udzielał Polakom nisko oprocentowanych pożyczek, dzięki czemu nie musieli już korzystać z usług niemieckich i żydowskich lichwiarzy.

W 1878 roku wprowadził Bank Ludowy w skład większej organizacji o nazwie Związek Spółek Zarobkowych. Po pewnym czasie stał się istotną osobą w tej instytucji. Pozwoliło mu to działać nie tylko lokalnie, ale na obszarze całego wschodniego Cesarstwa Niemieckiego tj. Śląska, Pomorza, Warmii i Mazur. Wspierał walkę z osadnictwem pruskim, udzielając pomocy polskim rolnikom, których władze chciały pozbawić ziemi.

W tym samym celu patronował powstawaniu spółdzielni, banków spółdzielczych i kółek rolniczych. Te ostatnie zajmowały się organizacją zbytu płodów rolnych pochodzących od polskich gospodarzy. Patronował wydawaniu czasopisma „Poradnik dla Spółek”, na łamach którego udzielano praktycznych porad przedsiębiorcom. Korzystając ze swojej wieloletniej praktyki, w 1886 roku napisał podręcznik omawiający pracę spółdzielczą pt. Wskazówki dla członków rady nadzorczej w spółkach.

Gospodarka to nie jedyna dziedzina, na której się skupił. Z takim samym zaangażowaniem walczył na polu kultury i nauki oraz polityki. Dążył do przywrócenia szkolnictwa w języku polskim, założył publiczną bibliotekę w Śremie oraz drukarnię i księgarnię w Poznaniu. Wspomagał finansowo Towarzystwo Pomocy Naukowej im. Karola Marcinkowskiego. W 1893 roku został posłem na sejm pruski. Podczas wyjazdów do Berlina aktywizował miejscową Polonię oraz pełnił funkcję sekretarza koła posłów narodowości polskiej.

W 1897 roku założył gazetę polską „Dziennik Berliński”. W pracy duszpasterskiej postawił na uświadamianie zwykłych Polaków, iż powinni oszczędzać część swoich owoców pracy, a uzyskane nadwyżki inwestować w dalszy rozwój. Był świetnym mówcą udzielającym się na wiecach politycznych oraz spotkaniach gospodarczych. Urządzał rocznice ważnych wydarzeń, pielgrzymki oraz zabawy i konkursy dla dzieci i młodzieży. Stał się osobą powszechnie szanowaną przez Polaków.

Władze pruskie uważały go za groźnego szkodnika idei germanizacji i protestantyzacji Wielkopolski. Ksiądz Piotr zawsze działał zgodnie z prawem, więc oficjalnie nie mogły mu one postawić żadnych zarzutów. Wielokrotnie podejmowały za to próby utrudnienia jego działalności, m.in. blokując awans w hierarchii kościelnej (Berlin uzurpował sobie wówczas prawo zatwierdzania nominacji na stanowiska). Nie zapobiegło to nadaniu mu przez Leona XIII tytułu szambelana papieskiego.

Kościelny awans uzyskał dopiero w 1898 roku, gdy został proboszczem w Mogilnie. Sprawdził się na tym stanowisku, odnawiając miejscowe świątynie i budynek plebanii oraz budując nową kaplicę oraz ogrodzenie cmentarne. Jego inicjatywy społeczno-gospodarcze były wyjątkowo skuteczne i odporne na infiltrację wywiadu oraz korupcję, gdyż opierały się o kilka prostych reguł ekonomicznych, polską solidarność narodową oraz przede wszystkim zasady katolickie.

W ostatnich latach życia skupił się na utworzeniu swoistego związku zawodowego księży, w ramach którego umacniał wiarę kapłanów. Zainicjował też powstanie sanatorium w Zakopanem zwane Księżówką. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją solidarności narodowej. Berlińska prasa nazwała go pośmiertnie polskim niekoronowanym królem.

Piotr Wawrzyniak był świetnym kapłanem, organizatorem i społecznikiem. Dzięki tytanicznej pracy, jaką wykonał w ciągu swojej posługi kapłańskiej, znacznie przyczynił się do obrony polskiego stanu posiadania w dobie najbardziej agresywnego niemieckiego Kulturkampfu. Kontynuując dzieło prymasa Dunina, stał się liderem wielkopolskiej pracy organicznej. Do dziś stanowi wzór, który naocznie uświadamia, jak w oparciu o zasady katolickie organizować sprawnie funkcjonujące społeczeństwo i gospodarkę.

Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.