Zbliżające się wybory parlamentarne w Finlandii są jednym z najważniejszych wydarzeń politycznych w kraju w 2023 roku. Wybory odbędą się 2 kwietnia i będą decydować o składzie parlamentu oraz nowym rządzie Finlandii na kolejne cztery lata. w tej chwili rządzi koalicja socjaldemokratów, centrystów, zielonych, lewicy i Szwedzkiej Partii Ludowej. Kampania wyborcza w Finlandii koncentruje się na wielu kwestiach, takich jak polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, gospodarka, edukacja i imigracja. Mimo iż Rząd Sanny Marin przez cały czas cieszy się ogromnym poparciem, istnieje wiele oznak wskazujących na to, iż po zaplanowanych na kwiecień wyborach, premier Sanna Marin może już nie kierować Finlandią. Trzy partie – Socjaldemokraci, Partia Koalicji Narodowej i Partia Finów rywalizują o fotel premiera.
W kontekście kwietniowych wyborów w Finlandii, zarówno Socjaldemokratyczna Partia Finlandii (SDP), jak i Narodowa Partia Koalicji (NCP) wyrazili gotowość dołączenia do rządu z wygranej drugiej partii. Premier Sanna Marin stwierdziła, iż jej partia nie wejdzie w koalicję z Partią Finów, uważając ich za „jawnie rasistowską”. Z kolei lider NCP, Petteri Orpo, nie wykluczył koalicji z Partią Finów, ale zaprzeczył doniesieniom o planach utworzenia rządu z ich udziałem, które niedawno pojawiły się w mediach. Sondaże wskazują na popularność koalicji partii Finów i Koalicji narodowej jako najbardziej prawdopodobnego rządu po wyborach. Rząd Koalicji Narodowej i partii Socjaldemokratycznej jest drugą najbardziej popularną opcją utworzenia koalicji[1].
Jeśli spojrzymy na sondaże wyborcze to zauważymy, iż poparcie dla czołowej partii opozycyjnej Koalicji spadło nieznacznie i wynosi w tej chwili 20,8%. Niewielki spadek poparcia dla Koalicji może wynikać z rosnącej popularności partii Finów. Tuż za Koalicją plasują się partie rządzące – Socjaldemokratyczna Partia Finlandii (SDP) oraz partia Finów.
Oba ugrupowania zwiększyły nieznacznie swoje poparcie w porównaniu do poprzednich badań. SDP uzyskała 19,5%, a partia Finów 18,2%. Poparcie dla partii Centrum spadło w stosunku do poprzedniego sondażu i wynosi w tej chwili 9,5%. Sytuacja partii nie jest zbyt dobra, ponieważ od końca 2022 roku Centrum utrzymuje swoje poparcie na poziomie 9-10%. Na wyniki sondażu miało wpływ chociażby blokowanie ustawy o mniejszości saamskiej i utracenie części elektoratu na korzyść partii Koalicji Narodowej i partii Finów. kilka mniejsze poparcie od partii Centrum ma Sojusz Lewicy (9%) i Zieloni (8,9%). Partia Zielonych odnotowuje spadek poparcia wyborców, którzy zaczynają przekładać swoje poparcie na rzecz innych partii, takich jak Socjaldemokratyczna Partia Finlandii i Sojusz Lewicy. Wynika to z faktu, iż kwestie środowiskowe i klimatyczne, które są bliskie sercu wyborców Zielonych, zaczynają być coraz bardziej istotne dla innych partii. Wraz ze wzrostem świadomości na temat zmian klimatu, programy polityczne innych partii zaczynają obejmować kwestie ochrony środowiska, co prowadzi do rozproszenia poparcia wyborców Zielonych. Wśród mniejszych partii w parlamencie wyróżniają się dwie – Chrześcijańscy Demokraci i Szwedzka Partia Ludowa. Poparcie dla chadeków nieznacznie spadło i według sondażu Taloustutkimus mogą liczyć na poparcie 3,6% wyborców, natomiast poparcie dla Szwedzkiej Partii Ludowej (RKP) pozostało bez zmian na poziomie 4,4%. Wyróżnia się także Ruch Teraz uzyskując 1,5% poparcia[2].
źródło: opracowanie własne na podstawie: K. Tolkki, Ylen kannatusmittaus: Kokoomus pitää kärkipaikkansa, kisa SDP:n ja perussuomalaisten kanssa kiristyy, Yle news Gospodarka
Fińskie partie polityczne różnią się w swoich podejściach do gospodarki. Partie prawicowe skupiają się m.in. na rozwoju biznesu i zmniejszaniu podatków. Do partii o prawicowym podejściu do gospodarki możemy przypisać 3 ugrupowania – Koalicję Narodową, partię Centrum i partie Finów. Wszystkie 3 partie skupiają się w swoim programie wyborczym na polityce gospodarczej sprzyjającej przedsiębiorcom i wolnemu rynkowi. Ich program wyborczy skupia się na zwiększeniu konkurencyjności i poprawie efektywności gospodarki, w tym poprzez deregulację i zmniejszenie obciążeń podatkowych dla firm. Partia Koalicji Narodowej i partia Centrum opowiadają się również za zwiększeniem inwestycji w badania i rozwój oraz zwiększeniem eksportu.
Natomiast partie lewicowe w swoich programach wyborczych preferują interwencjonizm państwowy i inwestycje w sektorze publicznym. Partia Socjaldemokratyczna, Sojusz Lewicy i partia Zieloni stawiają na równowagę między gospodarką a sprawami społecznymi i ochronie środowiska. Ich program wyborczy skupia się na zwiększeniu inwestycji w opiekę zdrowotną i edukację, poprawie warunków pracy i ochronie środowiska. Partie opowiadają się za umiarkowanym opodatkowaniem i rozsądnym regulowaniem rynku, aby zapewnić równowagę między przedsiębiorczością a interesami pracowników i społeczeństwa. Widoczna jest również chęć przełamania zależności od paliw kopalnych poprzez zwiększenie produkcji energii odnawialnej i w przypadku socjaldemokratów i Sojuszu Lewicy energii jądrowej. Program Zielonych w znacznej mierze skupia się na kwestiach środowiskowych (poprawa jakości powietrza, wody i gleby, zielony transport publiczny)[3].
Partie centrowe dążą do równowagi między wolnym rynkiem a państwową interwencją. Przykładem jest tutaj program wyborczy Szwedzkiej Partii Ludowej, która w programie wyborczym partii przedstawiła propozycje zwiększenia inwestycji w edukację, badania naukowe i infrastrukturę, wspierania przedsiębiorczości poprzez redukcję podatków oraz regulacji i stworzenia bardziej elastycznych form zatrudnienia. Partia proponuje również inwestycje w sektorze ekologicznym i energii odnawialnej, a także rozwój nowoczesnych technologii i innowacji[4]. Do partii o centrowym podejściu do gospodarki możemy zaliczyć również Chrześcijańskich Demokratów. Chadecy koncentrują się na kwestiach moralnych i społecznych, ale ich program wyborczy obejmuje także kwestie gospodarcze. Partia ta opowiada się za umiarkowaną polityką fiskalną, ale jednocześnie chce, aby państwo pełniło rolę regulatora rynku, aby zapewnić sprawiedliwość społeczną. Chrześcijańscy Demokraci sprzeciwiają się prywatyzacji usług publicznych i podkreślają znaczenie inwestycji w edukację i badania naukowe. Partia ta opowiada się za zrównoważonym rozwojem i zwiększeniem inwestycji w odnawialne źródła energii[5]. Wyjątkiem jest Ruch Teraz, który skupia się głównie za szybką transformacją ekologiczną gospodarki, zmniejszeniem emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększeniem inwestycji w odnawialne źródła energii. W kwestiach społecznych postuluje wzmocnienie opieki zdrowotnej i edukacji, a także poprawę warunków pracy oraz zwiększenie ochrony pracowników. Ruch Teraz opowiada się za zwiększeniem podatków dla najbogatszych oraz walką z ubóstwem i nierównościami społecznymi[6].
W Finlandii większość partii politycznych skupia się na podniesieniu wskaźnika zatrudnienia do 80%, poprzez inwestycje w edukację i kwalifikacje ludzi. Jedynie Sojusz Lewicy dąży do osiągnięcia celu zatrudnienia na nieco mniejszym poziomie – 76%[7]. Socjaldemokraci i Koalicja chcą zwiększenia liczby osób z wyższym wykształceniem w wieku poniżej 35 lat, odpowiednio do 60% socjaldemokraci i Koalicja Narodowa ok. 50%. Znaczna większość ugrupowań planuje również zwiększenie finansowania badań, rozwoju i innowacji do 4% PKB do 2030 roku[8]. W kwestii podatków partie dzielą się na dwie grupy. Partie prawicowe, takie jak Koalicja Narodowa i partia Finów, postulują za obniżeniem podatków, podczas gdy partie lewicowe, takie jak Socjaldemokraci i Sojusz Lewicy, proponują zwiększenie niektórych podatków. Zieloni, chadecy i Ruch Teraz chcą zwiększyć dochody m.in. z podatku od cukru, a Chrześcijańscy Demokraci i Ruch Teraz chcą podnieść podatek od alkoholu[9].
Klimat
W programach wyborczych większości partii politycznych w Finlandii można zauważyć pewien konsensus w zakresie działań mających na celu ochronę środowiska i walkę ze zmianami klimatycznymi. Partie polityczne w Finlandii zobowiązują się do przyspieszenia działań zmierzających do osiągnięcia celów związanych z klimatem, takich jak redukcja emisji gazów cieplarnianych i zwiększenie udziału energii odnawialnej i energetyki jądrowej. Większość partii opowiada się również za promowaniem transportu publicznego, w tym budową i modernizacją infrastruktury kolejowej, dróg oraz zachęcaniem do korzystania z transportu rowerowego i pieszego.
Wszystkie partie oprócz partii Finów chcą trzymać się ambitnego celu klimatycznego wyznaczonego przez poprzednie władze. Według partii Finów cel Finlandii, jakim jest neutralność pod względem emisji dwutlenku węgla w 2035 r., powinien zostać przesunięty na 2050 r[10].
Chrześcijańscy Demokraci również popierają inwestycje w energetykę odnawialną, ale jednocześnie przeciwstawiają się zwiększaniu podatków ekologicznych i regulacji, które prowadzą do wzrostu kosztów i ograniczenia wzrostu gospodarczego. Partia skupia się na promowaniu innowacyjnych rozwiązań technologicznych, które będą miały pozytywny wpływ na środowisko naturalne[11]. Partia Finów jest jedną z niewielu partii w Finlandii, która ma bardziej sceptyczne podejście do zmian klimatycznych i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Partia kwestionuje istnienie kryzysu klimatycznego i podważa wpływ ludzkiej działalności na zmiany klimatyczne, a także negatywnie odnosi się do programów ograniczania emisji. W swoim programie wyborczym Partia Finów podkreśla potrzebę koncentracji na rozwoju przemysłu i tworzenia miejsc pracy, a nie na ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych. Partia opowiada się za utrzymaniem niskich kosztów energetycznych i redukcją opłat za energię, co może prowadzić do wzrostu emisji[12].
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwo
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa jest bardzo istotną kwestią. Partie polityczne w Finlandii przed inwazją Rosji na Ukrainę często kładły nacisk na utrzymanie dobrych stosunków z Rosją. Jednakże po 24 lutego 2022 roku podejście partii politycznych do Federacji Rosyjskiej znacząco uległo zmianie. W kwestii bezpieczeństwa kraju i jego mieszkańców. Wszystkie partie podkreślają znaczenie wzmocnienia obronności, zabezpieczenia granic i infrastruktury krytycznej oraz podniesienia zdolności służb ratowniczych i policji. Większość partii politycznych popiera członkostwo Finlandii w NATO. Sojusz Lewicy opowiada się za członkostwem, ale sprzeciwia się obecności wojsk obcych i broni nuklearnej w Finlandii[13]. Większość fińskich partii politycznych popiera przynależność Finlandii do UE i aktywną rolę kraju w organizacjach międzynarodowych. Jedynie Partia Finów miała do tej pory dość krytyczne podejście do UE i stawia nacisk na kwestie suwerenności państw członkowskich. Wszystkie partie również popierają ideę wolności, demokracji, ochrony praw człowieka i zrównoważonej gospodarki rynkowej. Jednakże istnieją pewne różnice w postrzeganiu UE oraz w podejściach do kwestii gospodarczych i bezpieczeństwa.
Partia Socjaldemokratyczna, Koalicja i Ruch Teraz podkreślają potrzebę promowania współpracy międzynarodowej i budowania bardziej równej, zrównoważonej i konkurencyjnej Unii, z zieloną transformacją i celami socjalnymi. Podczas gdy Partia Finów skupia się na intensyfikacji współpracy z innymi krajami płatnikami netto w UE, aby osiągnąć cele Finlandii na arenie międzynarodowej[14]. Partia Finów krytykuje Komisję Europejską za nierównomierne podejście do państw członkowskich w debatach dotyczących budżetu UE i długu zbiorowego oraz za zwiększanie swoich kompetencji w kwestiach, które zdaniem liderów partii powinny być załatwiane przez państwo, a nie UE[15]. Inne partie nie wyrażają podobnych opinii na temat UE. Z kolei Chrześcijańscy Demokraci w UE dążą do zachowania niezależności państw członkowskich, a Szwedzka Partia Ludowa chce, aby Finlandia odegrała wiodącą rolę w budowie bardziej równej, zrównoważonej i konkurencyjnej Unii.
Początek kampanii wyborczej jest zdominowany przez tematy związane z gospodarką, imigracja i bezpieczeństwo. Nowy rząd będzie musiał przedyskutować na nowo kwestie muru granicznego między Finlandią i Rosją, modernizacji armii, czy też przemyśleć kwestie imigracji. W Finlandii w służbie zdrowia występują braki w personelu. Koalicja rządząca będzie musiała przemyśleć jak lub czy warto postawić na zatrudnienie wykwalifikowanego personelu zagranicznego w służbie zdrowia. Ważna będzie również sprawa członkostwa w NATO do którego ostatecznie może dojść za kadencji 2023-27. Utrzymanie 2% PKB przeznaczonych na zbrojenia oraz kooperacja z państwami członkowskimi UE i NATO musi być priorytetem nowego rządu.
Foto: PAP
[1] Yle poll: NCP, SDP and Finns Party share lead ahead of April’s elections, Yle News (02.03.2023 r.), https://yle.fi/a/74-20020561
[2] K. Tolkki, Ylen kannatusmittaus: Kokoomus pitää kärkipaikkansa, kisa SDP:n ja perussuomalaisten kanssa kiristyy, Yle news (02.03.2023 r.), https://yle.fi/a/74-20020367
[3] Program wyborcy partii Zielonych dostępny na stronie: https://www.greens.fi/parliamentary-elections-2023/
[4] Program wyborcy Szwedzkiej Partii Ludowej dostępny na stronie: https://val.sfp.fi/valprogram/
[5] Program wyborczy Chrześcijańskich Demokratów dostępny na stronie: https://www.kd.fi/jarjen-aani/
[6] Program wyborczy Ruchu Teraz dostępny na stronie: https://www.liikenyt.fi/ohjelmat
[7] Program wyborczy Sojuszu Lewicy dostępny na stronie: https://vasemmisto.fi/eduskuntavaalit-2023/?kieli=fi&vaali=eduskuntavaalit-2023
[8] M. Koivisto, Ylen vaalikysely: Puoluejohtajat kertovat, mihin ensi vaalikaudella panostetaan ja mistä leikataan – vertaile ja tutki puolueiden lupauksia, Yle news (30.01.2023 r.), https://yle.fi/a/74-20014938
[9] Ibidem.
[10] O.Waris, Orpo vältti ottamasta kantaa – näin puheenjohtajat linjasivat ilmastopolitiikasta IS:n vaalikoneessa, Is.fi (27.02.2023 r.), https://www.is.fi/politiikka/art-2000009419952.html
[11] Program wyborczy partii Chrześcijańskich Demokratów dostępny na stronie: https://www.kd.fi/jarjen-aani/
[12] O.Waris, Orpo vältti ottamasta kantaa – näin puheenjohtajat linjasivat ilmastopolitiikasta IS:n vaalikoneessa, Is.fi (27.02.2022 r.), https://www.is.fi/politiikka/art-2000009419952.html
[13] Program wyborczy Sojuszu Lewicy dostępny na stronie: https://vasemmisto.fi/eduskuntavaalit-2023/?kieli=fi&vaali=eduskuntavaalit-2023
[14] Perussuomalaisren Ulko-ja Turvallisuuspolittinen ohjelma 2022 s.6.
[15] Program wyborczy Chrześcijańskich Demokratów dostępny na stronie: https://www.kd.fi/jarjen-aani/
