Co dzień tedy przy stole wszyscy słuchali, a pan Zagłoba prawił o dawniejszych i nowszych czasach, o wojnach z Kozaki, o zdradzie Radziwiłła, o tym, jako pana Sapiehę na ludzi wyprowadził.
– Radziłem mu – mówił – iżby siemię konopne w kieszeni nosił i po trochu spożywał. To tak ci się do tego przyzwyczaił, iż teraz coraz to ziarno wyjmie, wrzuci do gęby, rozgryzie, miazgę zje, a łuskwinę wyplunie. W nocy, jak się obudzi, także to czyni. Od tej pory tak mu się dowcip zaostrzył, iż i najbliżsi go nie poznają.
– Jakże to? – pytał starosta kałuski.
– Bo w konopiach oleum się znajduje, przez co i w głowie jedzącemu go przybywa.
– Bodajże waszą mość! – rzekł jeden z pułkowników. – Toż w brzuchu oleju przybywa, nie w głowie.
– Est modus in rebus! [mają rzeczy swą miarę] – rzecze na to Zagłoba – trzeba co najwięcej wina pić: oleum, jako lżejsze, zawsze będzie na wierzchu, wino zaś, które i bez tego idzie do głowy, poniesie ze sobą każdą cnotliwą substancję. Ten sekret mam od Lupuła, hospodara, po którym jak waściom wiadomo, chcieli mnie Wołosi na hospodarstwo posadzić, ale sułtan, który woli, by hospodarowie nie mieli potomstwa, postawił mi kondycję, na którą zgodzić się nie mogłem.
– Musiałeś waść siła konopnego siemienia i sam zażywać? – rzekł na to pan Sobiepan.
– Ja nie potrzebowałem, ale waszej dostojności z całego serca radzę! – odparł Zagłoba.
Słysząc te śmiałe słowa, zlękli się niektórzy, żeby ich pan starosta kałuski do serca nie wziął, ale on, czy nie zmiarkował, czy nie chciał zmiarkować, dość, iż uśmiechnął się tylko i spytał:
– A słonecznikowe ziarna nie mogą konopnych zastąpić?
– Mogą – odrzekł Zagłoba – jeno ponieważ olej ze słoneczników jest cięższy, przeto trzeba wino mocniejsze pić od tego, które teraz oto pijemy.
HENRYK SIENKIEWICZ (1846 – 1916) Potop tom III rozdział II.
