Zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania jest możliwe tylko wtedy, gdy koniunkcyjnie występują ściśle określone okoliczności, przewidziane w Art. 66. § 1 kodeksu karnego. Warunkują one uznanie niecelowości kontynuowania postępowania karnego. Zatem sąd ma prawo (a nie obowiązek) warunkowo umorzyć postępowanie, w wypadku łącznego spełnienia wszystkich przewidzianych przez ustawę przesłanek, tj. wówczas, kiedy:
- wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu nie są oceniane jako znaczne
- brak jest wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu
- sprawca dotychczas nie był karany za przestępstwo umyślne
- postawa sprawcy, jego adekwatności i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, iż pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, zaś w szczególności nie popełni przestępstwa.
- występek jest zagrożony karą do 5 lat (od 1 lipca 2015 r.) pozbawienia wolności.
Stopień społecznej szkodliwości czynu a warunkowe umorzenie postępowania
Stopień społecznej szkodliwości czynu ocenia się w kontekście treści przepisu art. 115 § 2 kk zawierającego katalog okoliczności, które sąd bierze pod uwagę w procesie oceny materialnej treści czynu.
Cechy indywidualne czynu, konkretyzujące te okoliczności, decydują o jego stopniu społecznej szkodliwości i przy atypowym wystąpieniu okoliczności zmniejszających społeczną szkodliwość mogą spowodować, ze osiągnie ona stopień znikomy, wyłączający karygodność, tudzież nieznaczny – umożliwiający warunkowe umorzenie postępowania karnego (tak: Sąd Okręgowy w Olsztynie w wyroku z dnia 06 marca 2014 r., sygn. akt VII Ka 1190/13).
Ustalenie stopnia społecznej szkodliwości czynu
Ocena stopnia społecznej szkodliwości powinna odbywać się z punktu widzenia akceptowanego w społeczeństwie systemu wartości. Tak więc społecznie szkodliwy będzie tylko taki czyn, który z uwagi na wystąpienie szczególnych okoliczności wartościujących, wykracza poza standardy progowe szkodliwości.
Zgodnie z art. 115 § 2 kk na stopień ów wpływ mają:
- rodzaj naruszonego dobra prawnego
- charakter naruszonego dobra prawnego
- rozmiar szkody
- sposób popełnienia czynu,okoliczności jego popełnienia
- waga naruszonych przez sprawcę obowiązków
- postać zamiaru, motywacja sprawcy
- rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień naruszenia owych reguł.
Ustawodawca podaje więc zamknięty katalog determinant, które decydują o stopniu społecznej szkodliwości przestępstwa. Jak słusznie podnosi się w judykaturze ocena stopnia społecznej szkodliwości konkretnego zachowania się powinna być zawsze oceną całościową uwzględniającą okoliczności wymienione w art. 115 § 2 kk, nie zaś sumą czy pochodną ocen cząstkowych takiej czy innej „ujemności” tkwiącej w poszczególnych tych okolicznościach (wyrok SN z dnia 8 marca 2012 roku, sygn. akt SNO 5/12).
Reasumując, dopiero kompleksowa i wnikliwa ocena wszystkich powyższych elementów może doprowadzić do ustalenia stopnia społecznej szkodliwości czynu, w tym i tego, iż stopień ów „nie jest znaczny”. Nie należy też tracić z pola widzenia tego, iż aby możliwym było warunkowe umorzenie postępowania konieczne jest nadto ustalenie stopnia zawinienia, który to stopień także nie może być znaczny (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 21 maja 2014 r., sygn. akt II Ka 99/14).
Umniejszony stopień winy a warunkowe umorzenia postępowania karnego
Nieodzowne jest zwrócenie uwagi, iż skoncentrowanie się li tylko na ocenie społecznej szkodliwości czynów przypisanych oskarżonemu, nie jest wystarczające dla osiągnięcia oczekiwanego skutku w postaci uzyskania wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne. Trzeba bowiem pamiętać, iż oprócz umniejszonego stopnia społecznej szkodliwości warunkiem sine qua non warunkowego umorzenia postępowania karnego jest umniejszony stopień winy.
Zwrot „sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, o ile wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne”, zawarty w art. 66. § 1 kk, posługuje się bowiem spójnikiem łącznym „i”, a więc koniunkcją. Oba więc elementy, zarówno społeczna szkodliwość czynu, jak i wina, muszą być umniejszone.
Określenie stopnia winy – okoliczności umniejszające winę
Jak wywodzi się w teorii winy, jej stopień determinowany jest:
- rozpoznawalnością sytuacji przez sprawcę oraz jej prawnej oceny,
- możliwością przeprowadzenia prawidłowego procesu motywacyjnego i podjęcia decyzji o postąpieniu zgodnym z prawem,
- zdolnością do pokierowania zachowaniem
(tak: P. Kardas, J. Majewski, O dwóch znaczeniach winy w prawie karnym, PiP 1993, z. 10, s. 77), co z kolei prowadzi do wniosku, iż okoliczności umniejszające winę są pochodne względem okoliczności wyłączających winę [E. Bieńkowska, B. Kunicka-Michalska, G. Rejman (red.), J. Wojciechowska, Kodeks karny…, s. 1055].
Wszystkie te przesłanki winny zostać zweryfikowane przez pryzmat konkretnego czynu i poddane prawidłowemu badaniu przez sąd orzekający. W razie ustalenia znacznego stopnia społecznej szkodliwości czynu lub winy warunkowe umorzenie postępowania nie jest dopuszczalne, choćby postawa sprawcy i jego dotychczasowy sposób życia zasługiwały na pozytywną ocenę (tak: Sąd Okręgowy w Sieradzu w wyroku z dnia 21 maja 2014 r., sygn. akt II Ka 99/14).
Wykonywany zawód – wpływ na określenie stopnia winy sprawcy – przykłady z orzecznictwa
Sąd Okręgowy w Olsztynie w wyroku z dnia 6 marca 2014 r., sygn. akt VII Ka 1190/13, podkreślił, iż skoro występujący w sprawie oskarżony jest osobą zaufania publicznego – pracownikiem administracji państwowej, już tylko z racji wykonywanych w społeczeństwie obowiązków jego świadomość prawna jest znacznie wyższa, aniżeli u przeciętnego człowieka.
Z kolei Sąd Okręgowy w Świdnicy w wyroku z dnia 20 lipca 2018 r., sygn. akt IV Ka 395/18, stwierdził, iż w przedmiotowej sprawie, to, iż choćby o ile oskarżony spełnia inny warunek dla warunkowego umorzenia (dotychczasowej niekaralności sądowej) i aktualnie pracuje jako nauczyciel, to te adekwatności sprawcy nie zmieniają oceny stopnia winy i społecznej szkodliwości przypisanego czynu.
Sąd ten podkreślił, iż postulowane zastosowanie względem oskarżonego warunkowego umorzenia postępowania nie znajduje prawnego uzasadnienia, gdyż, aby doszło do takiego rozstrzygnięcia finalnego sprawy to należy ocenić m. in. stopień winy sprawcy i stopień społecznej szkodliwości czynu na poziomie nieznacznym ( art. 66 § 1 kk). Natomiast takich cech działaniu oskarżonego nie można przypisać, gdy ten działał umyślnie, z premedytacją.
Brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu
Oczywistym jest, iż dla wydania orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania konieczne jest ustalenie wszystkich przesłanek odpowiedzialności karnej oskarżonego. Nie może być zatem żadnych wątpliwości, co do tego, iż oskarżony wypełnił swoim zachowaniem wszystkie znamiona zarzucanego mu czynu zabronionego, jak również, iż spełnione zostały warunki odpowiedzialności konieczne do uznania go za sprawcę przestępstwa. Fakty te muszą być bezsporne.
Sąd powinien przeprowadzić dogłębną analizę stanu faktycznego sprawy ustalając, czy warunki te wystąpiły kumulatywnie. Następnie sąd, po ustaleniu bezprawności zachowania oskarżonego, winien wyjaśnić elementy przedmiotowe i podmiotowe tego czynu rzutujące na ocenę zarówno stopnia jego społecznej szkodliwości, jak i stopnia zawinienia (tak: wyrok SN z dnia 20 października 2011 roku, sygn. akt III KK 159/11).
Przyznanie się do winy a warunkowe umorzenie postępowania
Przyznanie się oskarżonego do zarzucanego mu czynu nie jest ustawową przesłanką stosowania instytucji warunkowego umorzenia postępowania. jeżeli więc oskarżony nie przyznaje się do winy, ale zebrany w sprawie materiał dowodowy nie nasuwa wątpliwości co do jego sprawstwa i istotnych okoliczności popełnienia czynu, nie ma przeszkód procesowych do warunkowego umorzenia postępowania (tak: T. Kozioł, Warunkowe umorzenie postępowania karnego. Warszawa 2009, s, 96-97 ).
Stanowisko oskarżonego w kwestii warunkowego umorzenia postępowania jest więc przy spełnieniu innych przesłanek zupełnie obojętne dla organu orzekającego (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 16 lutego 2018 r., sygn akt IV Ka 80/18).
Warunek uprzedniej niekaralności sprawcy przy warunkowym umorzeniu postępowania
Warunku uprzedniej niekaralności sprawcy nie spełniają osoby karane już uprzednio za jakiekolwiek przestępstwo umyślne i to bez względu na jego podobieństwo do w tej chwili zarzuconego czynu oraz rodzaj wcześniej wymierzonej kary.
Niekaralność sprawcy za przestępstwo umyślne, jak trafnie podnosi się w doktrynie, jest bowiem istotnym czynnikiem prognostycznym dla oceny, czy tenże sprawca, pomimo umorzenia postępowania, będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa (vide A.Zoll [red.], Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, Kraków 2007, s. 834; Z. Sienkiewicz [w:] M. Bojarski, J. Giezek, Z. Sienkiewicz, Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2010, s. 347).
Jeśli zatem owa przesłanka niekaralności ulokowana została pośród tych, które związane są z pozytywną prognozą kryminologiczną, to tylko taki sprawca, co do którego sąd orzekający nabierze przekonania, iż rozpoznawany czyn był odosobnionym incydentem w jego życiu i w przyszłości nie popełni przestępstwa, może skorzystać z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania.
Pojęcie uprzedniej niekaralności sprawcy
Wypada także zauważyć, iż jeszcze na gruncie poprzednio obowiązującego kodeksu karnego w doktrynie i orzecznictwie ukształtowany został pogląd, iż w przypadku odstąpienia od wymierzenia kary należy przyjmować uprzednią niekaralność sprawcy. Podobnie nie można uznać za karaną osobę, wobec której uprzednio umorzono warunkowo postępowanie karne, albo wobec której postępowanie umorzono z powodu znikomej społecznej szkodliwości czynu (tak: uchwała połączonych Izb Karnej i Wojskowej SN z dnia 29 stycznia 1971 r., VI KZP 26/69, OSNKW 1971, z. 3, poz. 33).
Warunkowe umorzenie postępowania a brak prawomocności wyroku skazującego
W perspektywie możliwości zastosowania omawianej instytucji probacyjnej, istotna jest oczywiście nie data wydania uprzedniego wyroku skazującego, ale data w której wyrok ten uprawomocnił się. Przesłanka „niekaralności za przestępstwo umyślne” z art. 66 § 1 k.k., dotyczy bowiem prawomocnych skazań, które miały miejsce do dnia orzekania w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania (tak: wyrok SN z dnia 1 października 2010 r., II KK 141/10, OSNKW 2010, z. 11, poz. 102; glosa B.J. Stefańska, Ius Novum 2011, nr 1, s.193-196; wyrok SN z dnia 17 maja 2000 r., V KKN 104/00, Lex nr 50954).
Wprowadzenie sądu w błąd co do uprzedniej karalności przez oskarżonego
O spełnieniu określonego w art. 66 § 1 k.k. warunku niekaralności za przestępstwo umyślne, nie decyduje ograniczony stan wiedzy sądu w dacie orzekania w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania (wynikający z braku bieżącej informacji o wyroku skazującym i jego prawomocności np. z Krajowego Rejestru Karnego lub innego uchybienia sądu, bądź też przypadku, względnie choćby – wprowadzenia organu procesowego w błąd), tylko obiektywnie istniejąca rzeczywistość (stwierdzona choćby po wydaniu orzeczenia), charakteryzująca sytuację prawną osoby sprawcy (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2016 r., sygn. akt III KK 28/16).
Pozytywna prognoza kryminologiczna
Nieodzowną przesłanką zastosowania warunkowego umorzenia postępowania jest przyjęcie przez sąd usprawiedliwionego założenia, iż postawa sprawcy, jego adekwatności i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, iż pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 21 maja 2014 r., sygn. akt II Ka 99/14).
Jak już było powiedziane, przyznanie się oskarżonego do winy nie jest warunkiem koniecznym stosowania uregulowanego w nim dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania. Jednakże prezentowana przez sprawcę postawa, w tym stosunek do już popełnionego czynu stanowi jedną z niezbędnych podstaw do przyjęcia pozytywnej prognozy kryminologicznej, która odgrywa istotną rolę przy stosowaniu warunkowego umorzenia postępowania.
Krytyczny stosunek do popełnionego przestępstwa, świadomość naganności zachowania, wyrażenie skruchy i żalu z powodu naruszenia porządku prawnego, przeproszenie pokrzywdzonego – to obok osobistych adekwatności sprawcy i dotychczasowego trybu jego życia okoliczności pozwalające na przyjęcie, iż pomimo warunkowego umorzenia postępowania, a więc nie wymierzania kary, sprawca nie powróci na drogę przestępstwa i będzie przestrzegał obowiązującego porządku prawnego.
Nieodzownym wręcz jest, aby sprawca własną postawą potwierdził w sposób jednoznaczny pełną świadomość naganności swego postępowania, którym naruszył dobro prawem chronione i wzbudził w sobie refleksję, iż nie szanowanie prawa nie jest czymś abstrakcyjnie niepożądanym, ale doprowadza do pokrzywdzenia konkretnej osoby.
Zbudowanie pozytywnej prognozy kryminologicznej oskarżonego w oparciu o sam fakt jego niekaralności, młodego wieku oraz działania bez premedytacji, pod wpływem emocji nie daje podstaw do przyjęcia, iż poprzez dobrodziejstwo warunkowego umorzenia postępowania wykształci się i utrwali u oskarżonego imperatyw poszanowania porządku prawnego.
Konieczna jest również analiza postawy prezentowanej przez oskarżonego po naruszeniu porządku prawnego, gdyż stanowi ona istotny wykładnik psychicznego nastawienia sprawcy do naruszenia prawa. Zamanifestowanie w sposób wyraźny, iż sprawca sam dostrzega niewłaściwość swego postępowania, szczerze żałuje swego postępku i odcina się od niego uzasadnia dopiero prawdopodobieństwo, iż – mimo nieukarania – prawa w przyszłości nie złamie (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 17 czerwca 2016 r., sygn. akt VI Ka 311/16).
Zmiana postawy oskarżonego
Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w wyroku z dnia 14 marca 2017 r., sygn. akt VI Ka 1567/16, w sprawie dotyczącej sprawcy oskarżonego o znęcanie się fizycznie i psychicznie nad żoną, w której to sprawie oskarżony był również tymczasowo aresztowany, stwierdził, iż skoro oskarżony rozpoczął terapię małżeńską i wreszcie zaakceptował konieczność podjęcia pracy nad zmianą swojego nastawienia oraz wspólnie z żoną odbudowuje relacje małżeńskie dla dobra całej rodziny, w szczególności pięciorga małoletnich dzieci – trudno uznać, iż adekwatności i warunki osobiste oskarżonego nie dają rękojmi pozytywnej prognozy kryminologicznej.
Wprost przeciwnie, sąd uznał, iż w świetle aktualnej postawy oskarżonego i poczynionych przez niego prób naprawy relacji małżeńskich oraz wobec niekaralności oskarżonego uznać należy, iż adekwatności i warunki osobiste oskarżonego uzasadniają przypuszczenie, iż pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Obowiązek naprawienia szkody i nawiązka przy warunkowym umorzeniu postępowania
Zgodnie z art. 67 § 3 kk umarzając warunkowo postępowanie karne Sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę. Oczywiście literalne brzmienie przepisu wskazuje, iż Sąd obligatoryjnie, gdy umarza postępowania ma obowiązek orzec te środki kompensacyjne, bez względu na to czy strony żądały takiego rozstrzygnięcia.
Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, iż sąd nakłada obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części, ilekroć stosuje wobec sprawcy warunkowe umorzenie postępowania, jeżeli sprawca wyrządził przypisanym mu przestępstwem szkodę i szkoda ta w chwili wyrokowania przez cały czas istnieje. Nawiązka z art. 67 § 3 kk , tak jak pozostałe środki kompensacyjne, ma za zadanie kompensować wyrządzoną przestępstwem szkodę, co niewątpliwie oznacza, iż może być orzekana wyłącznie wówczas, gdy istnieje niezaspokojona dotychczas szkoda, lub gdy w chwili orzekania przez cały czas istnieje u pokrzywdzonych poczucie krzywdy.
Stosownie do art. 415 § 2 kpk, o ile orzeczony obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązka orzeczona na rzecz pokrzywdzonego nie pokrywają całej szkody lub nie stanowią pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym.
Zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych
Gdy w sprawie mamy do czynienia z tego rodzaju przestępstwem i okolicznościami, z których wynika, iż nie powstała szkoda o charakterze materialno – majątkowym lub obok szkody materialnej doszło również do naruszenia dóbr osobistych pokrzywdzonego – sąd może wtedy orzec obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo w jego miejsce nawiązkę.
Środki orzekane w trybie art. 67 § 3 kk (obowiązek naprawienia szkody w części i w całości, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę oraz nawiązka) mają charakter stricte kompensacyjny. Są one cywilnymi środkami w prawie karnym materialnym.
Wartość prognostyczna tych obowiązków, kiedy są nakładane na sprawcę na podstawie art. 67 § 3 kk , nie jest pochodną jakiejś osobnej funkcji tych środków (probacyjnej, wychowawczej etc.), ale jedynie refleksem ich funkcji kompensacyjnej oraz okoliczności, w jakich są orzekane (w związku z warunkowym umorzeniem postępowania, które może być podjęte m.in. wówczas gdy sprawca uchyla się od wykonywania obowiązków, które na niego nałożono) (tak prof. Jarosław Majewski, Kodeks karny, Komentarz do zmian 2015, Wolters Kluwer SA, 2015).
Zadośćuczynienie a fakt wybaczenia oskarżonemu przez pokrzywdzonego
Sąd Okręgowy w Radomiu w wyroku z dnia 8 czerwca 2018 r., sygn. akt V Ka 448/18, wskazał, iż o ile w sprawie pokrzywdzeni pogodzili się z oskarżonym i wybaczyli mu, o czym świadczy choćby zawarta pomiędzy stronami przed mediatorem ugoda, i nie wysuwają w stosunku do niego żadnych innych roszczeń – w związku z czym nie można więc mówić o istnieniu poczucia krzywdy po stronie pokrzywdzonych i nie ma podstaw do zasądzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a co za tym idzie również nawiązki w miejsce zadośćuczynienia.
Ponowne zastosowanie warunkowego umorzenia w tej samej sprawie
Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w wyroku z dnia 14 marca 2017 r., sygn. akt VI Ka 1567/16, wypowiadając się w kwestii możliwości ponownego zastosowania instytucji warunkowego umorzenia postępowania w tej samej sprawie stwierdził, iż żaden z przepisów prawa karnego nie zabrania ponownego warunkowego umorzenia postępowania karnego w tej samej sprawie. Sąd ten wskazał, iż nie ma racji skarżący podnosząc przeciwko ponownemu warunkowemu umorzeniu postępowania argument kreowania przez Sąd stanu tzw. „wiecznego nieosądzenia” sprawy.
Okres próby związany z warunkowym umorzeniem postępowania
Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia.
Długość okresu próby determinowana jest uznaniem sądu, iż dany okres pozwoli na zweryfikowanie pozytywnej prognozy co do dalszego sposobu postępowania oskarżonego, a więc, iż pomimo nie przeprowadzenia wobec oskarżonego rozprawy i skazania za popełnione przestępstwo, nie będzie on w przyszłości naruszał obowiązującego porządku prawnego.
Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Obowiązek sądu określenia okresu próby przy warunkowym umorzeniu postępowania
Stosownie do treści art. 67 § 1 k.k. sąd ma obowiązek określenia czasu próby stosując warunkowe umorzenie postępowania. Określenie czasu trwania warunkowego umorzenia postępowania karnego może nastąpić tylko w wyroku, w którym ten środek probacyjny orzeczono, co wskazuje, iż podstawą prawną do jego określenia w treści wyroku musi być przepis art. 413 § 1 pkt 5 k.p.k. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r., III KK 167/08, Lex nr 465878).
Nie zawarcie przez sąd określenia czasu próby, wobec niemożności określenia kiedy okres probacji minie, odbywa się więc z rażącą obrazą przepisów o warunkowym umorzeniu postępowania, skoro jego dookreślenie nie jest możliwe także na etapie postępowania wykonawczego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2017 r., sygn. akt V KK 19/17).
Obowiązki sprawcy przy warunkowym umorzeniu postępowania
Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 1–3, 5–6b, 7a lub 7b, a więc:
1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
2) przeproszenia pokrzywdzonego,
3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
6) poddania się terapii uzależnień,
6a) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
6b) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.
Ponadto sąd może orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 lub zakaz prowadzenia pojazdów, wymieniony w art. 39 pkt 3, do lat 2.
Względem niektórych z wymienionych obowiązków relewantny jest, stosowany odpowiednio, przepis art. 74 kk.
Kierowanie pojazdem mechanicznym pod wpływem alkoholu a warunkowe umorzenie postępowania
Sąd Okręgowy w Częstochowie w wyroku z dnia 5 stycznia 2017 r., sygn. akt VII Ka 1005/16, w sprawie oskarżonego kierującego pojazdem po spożyciu alkoholu, który doprowadził do kolizji z innym, prawidłowo poruszającym się pojazdem – doszedł do wniosku, iż zarówno stopień winy oskarżonego, jak i stopień społecznej szkodliwości zarzucanego mu czynu nie może zostać w realiach sprawy uznany za nieznaczny, skoro oskarżony jest osobą dorosłą i ma świadomość, iż kierowanie pojazdem mechanicznym pod wpływem alkoholu jest nie tylko zabronione, ale również wysoce naganne i ryzykowne, albowiem choćby najmniejsza ilość alkoholu we krwi w sposób istotny zmniejsza sprawność psychofizyczną człowieka. Oskarżony bowiem nie tylko stwarzał realne zagrożenie dla bezpieczeństwa w ruchu lądowym, ale przede wszystkim zagrożenie dla zdrowia i życia pozostałych uczestników ruchu.
W orzeczeniu tym sąd stwierdził, iż nie ma żadnego znaczenia, iż oskarżony wyraził skruchę i zapewnił, iż nie popełni w przyszłości przestępstwa, ani też fakt, iż oskarżony po zdarzeniu poddał się terapii antyalkoholowej i iż jest człowiekiem pracowitym.
Zasądzenie kosztów procesu przy warunkowym umorzeniu postępowania
Zgodnie z art. 629 kpk, przepisy art. 627 i 628 (zasądzające koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa oraz wydatki na rzecz oskarżyciela posiłkowego) stosuje się odpowiednio w razie warunkowego umorzenia postępowania w stosunku do oskarżonego.
W przypadku apelacji, niezależnie od tego, kto wniósł środek odwoławczy, o ile dojdzie do zmiany orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania na niekorzyść oskarżonego, koszty procesu za postępowanie odwoławcze ustala się na ogólnych, wyżej opisanych zasadach.
Do kosztów procesu należą:
1) koszty sądowe;
2) uzasadnione wydatki stron, w tym z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy lub pełnomocnika.
Koszty sądowe obejmują natomiast:
1) opłaty;
2) wydatki poniesione przez Skarb Państwa od chwili wszczęcia postępowania.
Wpływ warunkowego umorzenia postępowania na postępowanie cywilne
Stosownie do art. 11 kpc, ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną. Wiążące dla procesu cywilnego są jedynie ustalenia zawarte w samym wyroku skazującym, a nie w jego uzasadnieniu (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1974 r., sygn. akt II Cr 46/74, OSPiKA 3/75 poz. 63).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 września 1973 r. oraz w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 22 października 1974 r. 7, która została wpisana do księgi zasad prawnych zawarł tezę, w myśl której ustalenia wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne nie są wiążące dla procesu cywilnego.
Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne powinno być oceniane przez sąd cywilny w ramach przysługujących temu sądowi uprawnień z art. 233 § 1 kpc (zasada swobodnej oceny dowodów). Stanowią one istotne okoliczności sprawy, gdy okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 1973 r., sygn. II PR 223/73, oraz Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz Autor: prof. USz dr hab. Kinga Flaga-Gieruszyńska, prof. dr hab. Andrzej Zieliński, art. 11).
