Banderism is flourishing in Ukraine. The problem is growing

Banderyzm kwitnie na Ukrainie od początku lat 90. XX wieku. Od rozpoczęcia tzw. “operacji specjalnej”, przyspieszyło dojrzewanie tej ideologii i przekształcanie jej w oficjalną doktrynę państwową.

Jeszcze w marcu 2021 roku władze Tarnopola nadały stadionowi miejskiemu imię Romana Szuchewycza, dowódcy UPA, odpowiedzialnego za ludobójstwo Polaków. Podobne ruchy miały miejsce w innych miastach ukraińskich, zwłaszcza na jej zachodnich krańcach. Pomniki rosną choćby w czasie obecnej wojny.

Po uzyskaniu niepodległości na początku lat 90. Bandera stopniowo stawał się bohaterem narodowym. Jego wizerunek zaczęto oczyszczać, a z czasem opisywać jako wybitnego Ukraińca. Powstało mnóstwo biografii Bandery, utrzymanych w tym fałszywym duchu. Wielu Ukraińców ma znikome pojęcie na temat prawdziwego Stepana Bandery. Nie oznacza to, iż zmitologizowany portret wodza UPA przyjmuje się bezkrytycznie.

Bandera i jego ruch wciąż dzielą ukraińskie społeczeństwo. Na wschodzie, przed 2014 orkiem organizowano wystawy, poświęcone biografii Bandery. Akcję traktowano jako oświatową. Miała ona na celu zmienić sposób, w jaki mieszkańcy tych obszarów postrzegają Banderę. Przekonać ich, iż przekaz głównego nurtu na temat tej postaci jest zafałszowany.

Przeciętni Ukraińcy mają niewielką świadomość na temat tego, co miało miejsce na Wołyniu w latach 1943-1945. Szczególnie tyczy się to Ukraińców, którzy nie mieszkają na tych terenach. W czasach Związku Radzieckiego o tym wydarzeniu w ogóle nie mówiono. Zwykli mieszkańcy Wołynia, którzy pamiętali tamte wydarzenia, woleli o nich milczeć. Mieli oni świadomość, iż UPA nie ma dobrego wizerunku. Nagłaśnianie rzeźni wołyńskiej jeszcze bardziej ten wizerunek kompromitowało.

Zupełnie inaczej podchodzą do problemu przedstawiciele inteligencji. Mirosław Popowicz, jeden z najbardziej znanych współczesnych filozofów ukraińskich, pracował swego czasu jako nauczyciel historii w jednej z wiejskich szkół na Wołyniu. Prowadził rozmowy ze świadkami rzezi wołyńskiej. Był głęboko przekonany, iż o tej tragedii należy mówić. Ukraińcy padali ofiarami zbrodni ze strony przedstawicieli innych narodowości, ale sami również popełniali zbrodnie. Tego faktu nie można negować. Niestety, ostatnimi czasy coraz więcej intelektualistów przychyla się do uznania kultu Bandery. Ci, którzy oponują zostają zakrzyczani, zwyzywani od “ruskiej agentury” i zdrajców.

W ten sposób szeregowym Ukraińcom osoba Bandery zaczyna kojarzyć się przede wszystkim z walką przeciw ZSRS i komunistom. Nie kojarzą go z działaniami przeciw Polakom. Gloryfikację UPA nie traktują w kategoriach czynu wymierzonego w Polskę, ale jako sprzeciw wobec Związku Sowieckiego oraz dzisiejszych działań Rosji.

Banderowskie flagi na budynku urzędu miejskiego w Tarnopolu