Jednym z pierwszych posunięć prezydenta Donalda Trumpa na stanowisku było zarządzenie wykonawcze znoszące obywatelstwo z urodzenia — coś, co obiecał zrobić, ale czego nie dotrzymał podczas swojej pierwszej kadencji. Posunięcie to, prawie na pewno niezgodne z konstytucją, miałoby wpływ ponad 11 milionów nielegalnych imigrantów w kraju, a także osoby w USA posiadające wizy nieimigracyjne, w tym ponad 580 000 osób z H1-B. Zarządzenie wykonawcze ma wejść w życie 30 dni po ogłoszeniu, chociaż dwa pozwy złożone w sądach federalnych mogą spowolnić lub wstrzymać jego wykonanie.
Trump przedstawił pomysł zniesienia obywatelstwa wynikającego z pierworodztwa w 2018 r. Jego krytycy zwrócili wówczas uwagę, iż posunięcie to wymagałoby zmiany konstytucji, ponieważ obywatelstwo wynikające z pierworodztwa jest zapisane w 14. poprawce. „Żaden prezydent nie może zmienić konstytucji jednym pociągnięciem pióra” – Beth Werlin, ówczesna dyrektor wykonawcza Amerykańskiej Rady Imigracyjnej, powiedział wówczas. Aby obejść ten problem, zarządzenie wykonawcze Trumpa stanowi próbę reinterpretacji 14. poprawki zamiast jej całkowitego zmieniania lub uchylania.
Jak zauważono w zarządzeniu, 14. Poprawka przyznaje obywatelstwo „wszystkim osobom urodzonym lub naturalizowanym w Stanach Zjednoczonych i podlegającym ich jurysdykcji”. Historycznie rzecz biorąc, sądy przyjmowały, iż „podlega ich jurysdykcji” oznacza każdą osobę przebywającą w kraju, niezależnie od jej statusu imigracyjnego – ale w postanowieniu Trumpa stwierdza się, iż poprawka:
nie rozciąga się automatycznie na osoby urodzone w Stanach Zjednoczonych: (1) gdy matka tej osoby przebywała w Stanach Zjednoczonych nielegalnie, a ojciec nie był obywatelem Stanów Zjednoczonych ani legalnym stałym rezydentem w chwili narodzin tej osoby, lub (2 ), gdy obecność matki tej osoby w Stanach Zjednoczonych w chwili jej narodzin była zgodna z prawem, ale tymczasowa (np. między innymi wizyta w Stanach Zjednoczonych w ramach Programu ruchu bezwizowego lub wizyta w dniu wiza studencka, pracownicza lub turystyczna), a ojciec nie był obywatelem Stanów Zjednoczonych ani legalnym stałym rezydentem w chwili narodzin tej osoby.
Mówiąc prościej, zgodnie z rozkazem Trumpa dzieci większości nielegalnych imigrantów nie byłyby obywatelami USA, podobnie jak dzieci osób przebywających w kraju posiadających wizy studenckie, pracownicze lub turystyczne. To coś więcej niż reinterpretacja 14. poprawki — to próba zniesienia zasady ius soli, która leży u podstaw obywatelstwa amerykańskiego.
Od momentu powstania tego kraju Stany Zjednoczone mają obywatelstwo ius soli; obywatelem jest każda osoba urodzona w kraju lub na jego terytoriach zamorskich, niezależnie od narodowości rodziców lub statusu imigracyjnego. Różni się to od obywatelstwa ius sanguinis, w ramach którego obywatelstwo otrzymują jedynie osoby, których rodzice są obywatelami określonego kraju. W USA istniało kilka historycznych wyjątków od obywatelstwa ius soli — w szczególności wykluczenie zniewolonych Afroamerykanów i ich dzieci, jak nakreślono w decyzji Sądu Najwyższego z przełomowego wyroku z 1857 r. Dred Scott przeciwko Sandford sprawa. Po zakończeniu wojny secesyjnej Kongres uchwalił 14. poprawkę przyznającą obywatelstwo każdemu urodzonemu na ziemi amerykańskiej.
Do sądu wpłynęły już dwa pozwy kwestionujące to postanowienie wykonawcze. Amerykańska Unia Wolności Obywatelskich (ACLU) i wiele innych organizacji złożył pozew w sądzie federalnym w New Hampshire w poniedziałek wieczorem, kilka godzin po ogłoszeniu postanowienia. Prokuratorzy generalni z 18 stanów – wraz z San Francisco i Waszyngtonem – złożył odrębny pozew we wtorek przed federalnym sądem rejonowym w Massachusetts.
„Ani Konstytucja, ani żadna ustawa federalna nie przyznaje Prezydentowi żadnej władzy” – czytamy w pozwie ACLU. ACLU argumentuje, iż pozostawienie zarządzenia wykonawczego w mocy „byłoby „promujące”.[e] utworzenie i utrwalenie podklasy dzieci urodzonych w Stanach Zjednoczonych, ale nieposiadających podstawowego uznania prawnego i spotykających się z piętnem ze względu na ich nowy i niepewny status”. Co więcej, jak twierdzi pozew, zarządzenie „będzie zachęcać do ciągłego kwestionowania obywatelstwa dzieci imigrantów, zwłaszcza dzieci kolorowych”.
Zarówno pozew ACLU, jak i pozew złożony przez 18 stanów, zwracają się do sądów o zablokowanie zarządzenia wykonawczego przed jego wejściem w życie.
